Πότε έκλαψε ο Κολοκοτρώνης και είπε: «Ο Θεός υπέγραψε την ελευθερία της Ελλάδας και δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του». Το καθοριστικό περιστατικό στο Χρυσοβίτσι

Ο Κολοκοτρώνης τους βλέπει να απομακρύνονται με τα μπαϊράκια τους και λυγίζει. Περπατά πεζός στο δρόμο του χωριού κρατώντας το άλογό του από τα γκέμια και ξεσπά σε λυγμούς. Αποφασίζει να εγκαταλείψει τον Αγώνα. Η ιστορία κρατά την ανάσα της…

Βλέπει μπροστά του την εκκλησία του χωριού και δένει το άλογό του στον περίβολο. Μπαίνει στην εκκλησία, πετά τα άρματά του στο πάτωμα και πέφτει μπρούμητα μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, σπαράζοντας στο κλάμα. Τσακισμένος όπως ήταν ψυχικά, χάνει για λίγο της αισθήσεις του.

Μέσα στο υποσυνείδητό του όμως ονειρεύεται την ίδια γυναίκα που είδε στην εικόνα της Παναγίας, να τον σηκώνει απαλά από το χέρι και να του υπόσχεται τη νίκη! Το άλογό του λυσσομανάει χλιμιντρίζοντας όρθιο στον περίβολο της εκκλησίας.

Ο Κολοκοτρώνης τινάζεται κεραυνοβολημένος. Κοιτάζει έκπληκτος την εικόνα της Παναγίας. Έχει την απόλυτη πεποίθηση ότι του εμφανίστηκε η ίδια η Παναγία και του υποσχέθηκε τη νίκη. Ζώνεται τα άρματά του και βγαίνει από την εκκλησία. Δεν έχει καμία σχέση ο τσακισμένος άνθρωπος που μπήκε στην εκκλησία με το χαλυβδωμένο Ηγέτη που βγήκε από αυτήν.

Η Παναγία στο Χρυσοβίτσι

Ιππεύει με γρανιτώδη αποφασιστικότητα και ξεκινά για το διπλανό χωριό της Πιάνας. Από εκείνη τη στιγμή ο Κολοκοτρώνης έλεγε την πασίγνωστη φράση του «Ο Θεός υπέγραψε την ελευθερία της Ελλάδας και δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του»! Η λαϊκή μούσα έχει αποδώσει την ευχή της Παναγίας προς τον Κολοκοτρώνη «Ας γίνει ο νους σου αστραπή και η ψυχή σου λάβα»…

«Έμεινα μόνος μου με τ’άλογό μου εις το Χρυσοβίτσι. Γυρίζει ο Φλέσσας και λέγει ενός παιδιού -μείνε μαζί του, μην τον φάνε τίποτες λύκοι. Έκατσα έως που εσκαπέτησαν με τα μπαϊράκια τους, απέ εκατέβηκα κάτου. Ήτον μια εκκλησιά εις τον δρόμον, η Παναγιά στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό (σ.σ. η προσευχή) μου ήτον οπού έκλαιγα την Ελλάς. Παναγιά μου, βοήθησε και τούτην την φορά τους Έλληνες δια να εμψυχωθούν! Και επήρα έναν δρόμο κατά την Πιάνα. Εις τον δρόμον απάντησα τον ξάδελφόν μου Αντώνιον του Αναστάση Κολοκοτρώνη με 7 ανηψίδια μου, γινήκαμε 9, και το άλογό μου 10. Εγώ είμουν και χωρίς τουφέκι».

Ακολουθούν 25 ημέρες με καταιγιστικά γεγονότα, με συγκροτήσεις στρατοπέδων, μάχες, καταστροφές, νίκες, πολεμικά συμβούλια, διαφωνίες, κινδύνους.

Ώσπου, στις 28 Απριλίου 1821, οι οπλαρχηγοί και οι πρόκριτοι της Επαρχίας Καρυταίνης θα επιστρέψουν και πάλι στο Χρυσοβίτσι για να εγκρίνουν το σχέδιο του Κολοκοτρώνη για την πολιορκία της Τριπολιτσάς, ανακηρύσσοντάς τον Αρχιστράτηγο της Καρύταινας μέσα στην ίδια εκκλησία της Παναγίας στο Χρυσοβίτσι.