Ζίπο. Ο θρυλικός αναπτήρας που “πολέμησε” σε όλα τα μέτωπα. Ο γυναικείος, οι συλλεκτικοί, η αμερικανική κουλτούρα

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Tο 1932 ο Αμερικανός εφευρέτης Ζόρζ Μπλέισντελ (Georges Blaisdell) πρόσεξε ότι ένας φίλος του χρησιμοποιούσε ένα πρωτότυπο αυστριακό αναπτήρα βενζίνης για να ανάψει τσιγάρο. Αυτός λειτουργoύσε ακόμη και όταν φυσούσε δυνατά καθώς η φλόγα του προστατευόταν σε μια μικρή καμινάδα. Ο Μπλέισντελ εντυπωσιάστηκε από την έξυπνη καινοτομία του Αυστριακού σχεδιαστή. Όμως, ο αναπτήρας ήταν ογκώδης και αισθητικά, μια απογοήτευση. Επιπλέον, το σύστημα ανάφλεξής του ήταν κουραστικό καθώς  απαιτούσε τη χρήση και των δύο χεριών!

Η “γέννηση” του Ζίπο

Ο Μπλέισντελ εμπνεύστηκε απ’ αυτό προκειμένου να σχεδιάσει και να κατασκευάσει τον δικό του αναπτήρα που ονόμασε Ζίπο (Zippo). Ήταν ένας συμπαγής αναπτήρας βενζίνης που όμως ήταν εύχρηστος αφού μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με το ένα χέρι και η φλόγα του προστατευόταν από τον άνεμο.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, η εταιρεία Κένταλ στο Μπράντφορντ των ΗΠΑ, όπου βρισκόταν το εργοστάσιο του Μπλέισντελ, παρήγγειλε 500 αναπτήρες Ζίπο για να τους κάνει δώρο σε πελάτες της.

Στη συνέχεια, και άλλες αμερικάνικες εταιρείες έκαναν το ίδιο. Έτσι, μέχρι και την έκρηξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αναπτήρας Ζίπο χρησιμοποιούνταν για διαφημιστικούς σκοπούς και είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός κυρίως σε αυτοκινητιστές και εργαζομένους σε εταιρείες καυσίμων.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Στα τέλη του 1941, και την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο, ο Μπλέισντελ παρήγαγε Ζίπο αποκλειστικά για τους Αμερικανούς στρατιώτες. Ήταν ο μόνος αναπτήρας τότε στις ΗΠΑ που θεωρούνταν ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες στα διάφορα μέτωπα που πολεμούσαν.

Ο αναπτήρας Ζίπο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου απέκτησε τη χαρακτηριστική ατσάλινη θήκη με το μαύρο φινίρισμα.

Το γεγονός ότι εκατομμύρια Αμερικανοί στρατιωτικοί μετέφεραν τον αναπτήρα στα μέτωπα της Ευρώπης, του Ειρηνικού και της Άπω Ανατολής υπήρξε καταλύτης για την καθιέρωση του Ζίπο ως αμερικανικού συμβόλου σε όλο τον κόσμο, όπως η κόκα κόλα και οι τσίχλες. Μεταπολεμικά, και για πολλά χρόνια ήταν ο μόνος αναπτήρας στον κόσμο που ήταν γνωστός με το όνομά του, αλλά και  για την αντοχή και την «αξιοπιστία» του.

“Αντικείμενο κύρους”

Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα μετά το 1945 η εταιρεία του Μπλέισντελ που έβγαζε τα Ζίπο να γίνει επιχειρηματικός κολοσσός. Έτσι οι αναπτήρες έγιναν ανάρπαστοι. Εκτός των ΗΠΑ, και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, οι Ζίπο θεωρούνταν αντικείμενο «κύρους» και πωλούνταν στη μαύρη αγορά σε εξωφρενικές τιμές.

Δείτε εδώ πως γινόταν το παρεμπόριο Ζίπο (και άλλων αμερικανικών προϊόντων) στον Πειραιά τη δεκαετία του ΄50 μέσω Αμερικανών ναυτών του 6^ου Στόλου

Από zippo και σουγιάδες μέχρι χαβανέζικα πουκάμισα και μυτερές μπότες. Η περίφημη αμερικάνικη αγορά την οποία ξεκίνησαν οι ναύτες του έκτου στόλου

 

Η μεγάλη δημοφιλία των Ζίπο οδήγησε τον Μπλέισντελ το 1947 να παράγει ακόμη και ένα αυτοκίνητο που έμοιαζε με αναπτήρα Ζίπο γνωστό ως «Αυτοκίνητο Ζίπο» (Zippo Car).

Η σχεδίαση του αναπτήρα Zippo παραμένει βασικά η ίδια μέχρι σήμερα, με μικρές βελτιώσεις. Ξεκινώντας από τα μέσα της δεκαετίας του ’50, οι κωδικοί ημερομηνίας ήταν σφραγισμένοι στο κάτω μέρος κάθε αναπτήρα Zippo. Ο αρχικός σκοπός ήταν ο ποιοτικός έλεγχος, αλλά οι κωδικοί έχουν γίνει ανεκτίμητοι για τους συλλέκτες των Ζίπο σε όλο τον κόσμο.

Ζίπο για κυρίες!

Το 1956 κυκλοφόρησε ο αναπτήρας «Ζίπο Σλιμ» («Slim»-«Λεπτό»). Αυτή είναι μία ελαφρύτερη έκδοση του αναπτήρα Zippo, και  σχεδιάστηκε αποκλειστικά για γυναίκες. Λανσαρίστηκε ως «το θηλυκό, κομψό και πιο λεπτό Ζίπο για κυρίες».

Η καινοτομία αυτή συνδεόταν με το γεγονός ότι όλο και περισσότερες γυναίκες κάπνιζαν δημοσίως, κάτι που πριν τον πόλεμο θεωρούνταν ταμπού στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες.

Προς μεγάλη έκπληξη των ανθρώπων της Ζίπο, πολλοί αναπτήρες αυτού του τύπου αγοράζονταν και χρησιμοποιούνταν και από άντρες που τον βρήκαν πιο πρακτικό από τον αναπτήρα «κανονικού» μεγέθους.

Από το 1965 και μετά,  στους εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες που στέλνονταν στο Βιετνάμ διανέμονταν δωρεάν Ζίπο. Ξεκίνησε τότε η μόδα οι στρατιώτες να χαράσσουν πάνω σε αυτούς διάφορες σχέδια και λεζάντες που είχαν να κάνουν με τα συναισθήματά τους καθώς πολεμούσαν στο Βιετνάμ.

Αυτή η κατηγορία των Ζίπο είναι οι πλέον περιζήτητοι για τους συλλέκτες και πωλούνται στις ακριβότερες τιμές απ’ όλους τους αναπτήρες.

«Στιγμή Ζίπο»

Στα τέλη της δεκαετία του ’60 ξεκίνησε το «φαινόμενο» θεατές σε συναυλίες να ανάβουν αναπτήρες Ζίπο και να χαιρετούν με τη φλόγα τους τους αγαπημένους τραγουδιστές τους στη σκηνή. Ήταν μια χειρονομία που αργότερα ονομάστηκε «Στιγμή Ζίπο».

Το 1988 ανακοινώθηκε ότι είχαν κατασκευαστεί 200 εκατομμύρια Ζίπο.  Για να γιορτάσει το γεγονός, η εταιρία επανακυκλοφόρησε το πρώτο τύπο αναπτήρα Ζίπο του 1932 με το όνομα «Zippo 1932 Replica». Στις 5 Ιουνίου 2012, η ​​εταιρεία κατασκεύασε συνολικά 500.000.000ο αναπτήρες και γιόρτασε την 80η επέτειό της.

Αρχική εικόνα: Ένα από τα πρώτα διαφημιστικά Ζίπο. Πηγή: Wikimediamtx Commons