Ζακ Μεναχέμ. O κορυφαίος ραδιοφωνικός παραγωγός στην Ελλάδα ήταν παιδί του πολέμου στα κολαστήρια των Ναζί. Απέφυγε το κρεματόριο γιατί κρύφτηκε ανάμεσα σε πτώματα

Σε ηλικία 13 ετών, ένας Εβραίος τον κατέδωσε στους Ναζί. Μέχρι τα 16 είχε ήδη περάσει από τα χειρότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στα 79 του, η φωνή του ήταν πλέον η πιο αναγνωρίσιμη στο ελληνικό ραδιόφωνο. Η ζωή του Ζακ Μεναχέμ θυμίζει ιστορικό μυθιστόρημα. 

Οι Μεναχέμ ήταν μία από τις πολλές ευκατάστατες οικογένειες της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Εκεί, στις κοσμοπολίτικες γειτονιές της ήρθε στον κόσμο και ο Ζακ το 1929. Ωστόσο, όταν ήταν ακόμη μωρό, οι γονείς του αποφάσισαν να μετακομίσουν στην Αθήνα. Μέχρι τα 11 ο Ζακ Μεναχέμ πέρασε τα παιδικά του χρόνια ανέμελα στην πρωτεύουσα. Μετά ήρθε ο Β παγκόσμιος. Με τους Ιταλούς έμαθε τι θα πει πόλεμος, πείνα και κακουχίες. Με τους Γερμανούς γνώρισε τη φρίκη.

Αριθμός 15429

Όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1941, επικράτησε πανικός στην εβραϊκή κοινότητα. Παρά το γεγονός ότι η κοινότητα ήταν μικρότερη της Θεσσαλονίκης, υπήρχε διάχυτος ο φόβος των διώξεων. Επιβεβαιώθηκαν δύο χρόνια μετά όταν ξεκίνησαν οι συλλήψεις. Την περίοδο εκείνη στην Αθήνα ζούσαν 3.500 Εβραίοι. Οι περισσότεροι ήταν προετοιμασμένοι και κατάφεραν να δραπετεύσουν στα βουνά, να περάσουν το Αιγαίο ή να κρυφτούν σε φιλικά σπίτια. Ανάμεσα σε αυτούς δεν βρισκόταν ο Ζακ Μεναχέμ. Ο 13χρονος προδόθηκε από έναν άλλο Εβραίο και συνελήφθη από τους Γερμανούς. Οδηγήθηκε στο αρχηγείο της Γκεστάπο που βρισκόταν στη διαβόητη οδό Μέρλιν στο Κολωνάκι, όπου επί ημέρες βασανίστηκε φριχτά.

Έπειτα, τον μετέφεραν μαζί με τους άλλους συλληφθέντες στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Μία φριχτή οδύσσεια επιβίωσης είχε μόλις ξεκινήσει. Από το Χαϊδάρι στοιβάχτηκε, μαζί με άλλους, στο τρένο με προορισμό τα ναζιστικά κολαστήρια. Πρώτος σταθμός το στρατόπεδο του Μπίρκεναου. Ακολούθησαν το Άουσβιτς και το Μπέλσεν. Ένας συνδυασμός τύχης και νεανικής μαχητικότητας τον βοήθησαν να επιβιώσει. Διότι οι φορές που γλίτωσε οριακά από το θάνατο ήταν πολλές.

Ο Ζακ πέρασε από τα περισσότερα κολαστήρια των Ναζί αλλά επέζησε. Άουσβιτς, κτήριο θαλάμου αερίων και κρεματόριο. Πηγή φωτο: wikipedia

Βασανίστηκε φριχτά, έμεινε χωρίς νερό και φαγητό για μέρες, πέρασε τύφο, κρύφτηκε ανάμεσα σε πτώματα και περιττώματα προκειμένου να μη σταλεί στα κρεματόρια και τελικά κατάφερε να ζήσει και να δει με τα μάτια του το τέλος του πολέμου. Το 1945, οι Άγγλοι άνοιξαν τις πύλες του στρατοπέδου και άφησαν όλους τους κρατούμενους ελεύθερους.

Ο 16χρονος τότε Ζακ, παρέα με άλλους συγκρατούμενούς του, επέστρεψε στην Ελλάδα με τα πόδια από την Πολωνία. Ήταν πλέον ελεύθερος. Οι μνήμες, όμως, θα τον ακολουθούσαν όλη του τη ζωή. Όπως και ο αριθμός που ήταν σημαδεμένος στο χέρι του. Για τους βασανιστές του ήταν το νούμερο 15429.

Το αμερικανικό όνειρο

Ο Ζακ επέστρεψε στην Αθήνα, έσμιξε και πάλι με την οικογένειά του και τελείωσε το σχολείο στη Λεόντειο. Οι τραυματικές εμπειρίες από τα στρατόπεδα, αντί να τον πτοήσουν, του είχαν δημιουργήσει μία απίστευτη δίψα για ζωή. Η ξενιτιά δεν τον τρόμαζε. Έτσι, μόλις αποφοίτησε, μετανάστευσε μόνος του στην Αμερική για να κυνηγήσει το όνειρό του. Εκεί αφοσιώθηκε στη μουσική και διέπρεψε ως κιθαρίστας.

Μετά τον πόλεμο κυνήγησε το όνειρό του. Ταξίδεψε στην Αμερική για να γίνει κιθαρίστας. Πηγή Φωτο: Ζακ Μεναχέμ / Jacques Menahem

Γνώρισε σημαντικές προσωπικότητες και άρχισε να ενδιαφέρεται για τις διαφορετικές μουσικές κουλτούρες. Περισσότερο απ’ όλες τον μάγεψε η λατινοαμερικάνικη. Ειδικεύτηκε στο φλαμένκο και αγάπησε ιδιαίτερα το τάγκο. «Είχα μια δίψα να γνωρίσω όλα αυτά τα μέρη τη μουσική των οποίων άκουγα», έλεγε. Και τα κατάφερε. Με τα χρήματα που έβγαλε από τη μουσική, έκανε πολλά ταξίδια σε Βραζιλία, Περού, Χιλή, Μεξικό, Αργεντινή. Ήρθε σε άμεση επαφή με τους λατινογενείς πολιτισμούς και γνώρισε τους αυθεντικούς ρυθμούς τους.

Ωστόσο, ύστερα από δέκα χρόνια άκρως επιτυχημένης πορείας στην Αμερική, είχε νοσταλγήσει την Ελλάδα. Προτίμησε να αφήσει πίσω του καριέρα, φήμη και χρήμα και να επιστρέψει στην μητέρα πατρίδα.

Επαναπατρισμός και καταξίωση

Η δεκαετία του ’60, τον βρήκε στην Αθήνα, να εργάζεται στο ραδιόφωνο και σε δισκογραφικές. Η μικρή αγορά της Ελλάδας δεν του επέτρεπε πλέον να κερδίζει τα προς το ζην παίζοντας την κιθάρα του σε ρυθμούς φλαμένκο. Όμως αυτό δεν τον πείραζε. Ανακάλυψε ότι ο ρόλος του παραγωγού τον γοήτευε εξίσου. Άρχισε να δουλεύει στην Ελλαδίσκ -τη σημερινή Universal- και στο νεοσύστατο τότε σταθμό 9.84. Πήρε το ρόλο του μουσικού παραγωγού, του διευθυντή προγράμματος και του παρουσιαστή. Οι εκπομπές του, από πολύ νωρίς, απέκτησαν φανατικό κοινό.

Ο Ζακ Μεναχέμ ανάμεσα σε δίσκους, πομπινόφωνα και κονσόλες ήχου. Πηγή φωτογραφίας: Ζακ Μεναχέμ / Jacques Menahem

«Το ξεχωριστό στον Ζακ ήταν η έμφυτη ευγένειά του, που ανάβλυζε και στις ραδιοφωνικές του εκπομπές. Ακόμα και στον αέρα προσφωνούσε “κυρίους” και “κυρίες” τους συνεργάτες και τους ακροατές που του τηλεφωνούσαν, τη στιγμή που εμείς οι υπόλοιποι ραδιοφωνατζήδες απείχαμε πολύ από αυτό. Με τους ακροατές του είχε μια σχέση αμοιβαίου σεβασμού -ήταν ένας ευπατρίδης προηγούμενης εποχής», εξιστορούσε ο παλιός του φίλος και συνεργάτης Θοδωρής Σαραντής.

Ο Ζακ Μεναχέμ είναι ο άνθρωπος που έφερε για πρώτη φορά το ελληνικό κοινό σε επαφή με τα έθνικ ακούσματα. Οι εκπομπές του ήταν αφιερωμένες εξ ολοκλήρου στις παραδοσιακές μουσικές των λαών της αντίπερα όχθης του Ατλαντικού, τις οποίες ενίοτε συνόδευε με προσωπικές αφηγήσεις ανθρώπων που είχαν ξεριζωθεί από τον τόπο τους. Ιστορίες για τάνγκο, για την εξέλιξη του ρυθμού μιλόνγκα, για το μπαντονεόν του Άστορ Πιατσόλα, για την τζαζ, για την Ευρώπη που χάθηκε στα κρεματόρια των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Οι εκπομπές του Ζακ Μεναχέμ στον 9.84 σημάδεψαν την ποιοτική ραδιοφωνία και απέκτησαν φανατικό κοινό. YouTube

Ο προσωπικός τόνος σε συνδυασμό με την πρωτόγνωρη μουσική και την ευγενική φωνή του Ζακ, προσέδιδε στις εκπομπές του μία ιδιαίτερη πινελιά, που με τα χρόνια τον καθιέρωσε ως ένα από τα σημαντικότερα ονόματα στο εθνικό ραδιοφωνικό στερέωμα.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο Ιταλός πρωταθλητής ποδηλασίας που διέσωσε στον πόλεμο εκατοντάδες Εβραίους. Πως κατάφερε να μεταφέρει πλαστές ταυτότητες μέσα στο σκελετό του ποδηλάτου του