Βωλάξ, το θρυλικό χωριό της Τήνου, όπου ζει ακόμη η σπάνια τέχνη της καλαθοπλεκτικής. Πώς επηρεάζεται η ποιότητα της δουλειά τους από την πανσέληνο

“Σαν τα βωλακίτικα καλάθια δε μπορείς να βρεις πουθενά στην Ελλάδα”, λένε με καμάρι οι τεχνίτες του ορεινού χωριού της Τήνου και υποστηρίζουν την άποψή τους με έργα και όχι λόγια.

Πριν από 40 χρόνια στο χωριό υπήρχαν 17 οικογένειες που ασχολούνταν αποκλειστικά με την τέχνη. Είχαν όλοι δουλειά, αλλά χαμηλές αμοιβές. “Οι έμποροι αγόραζαν 2 δραχμές το καλάθι και το πουλούσαν 100”, λέει ένας από τους καλαθοπλέκτες που κρατάνε ακόμη την παράδοση. Πλέον οι καλαθοπλέκτες που έχουν απομείνει στο χωριό είναι μόνο δύο.

Δουλεύουν κυρίως το καλοκαίρι και περιμένουν τους επισκέπτες να εκτιμήσουν το κόπο τους και να ενισχύσουν το εισόδημά τους.

Αν και οι περισσότεροι το λένε ο Βωλάξ, το χωριό έχει θηλυκό όνομα. Η Βωλάξ βρίσκεται 17 χιλιόμετρα βόρεια της χώρας της Τήνου. Οι τεράστιοι βράχοι του, είναι το χαρακτηριστικό της περιοχής και για αυτό, έχει πρωτοστατήσει σε δοξασίες και θρύλους που περιλαμβάνουν πτώσεις μετεωριτών, πετροπόλεμους γιγάντων, ηφαιστειακές εκρήξεις, καταστροφικούς σεισμούς.

Στην πραγματικότητα οι τεράστιες πέτρες, προέρχονται από ένα ηφαιστειακό μάγμα, που όταν στερεοποιείται δίνει ηφαιστειακά πετρώματα.

Το χωριό της καλαθοπλεκτικής

Η εικόνα του χωριού είναι εντυπωσιακή αλλά η γη του είναι φτωχή και τα χωράφια λιγοστά.

Οι κάτοικοι για να επιβιώσουν κατέφυγαν στην παραγωγή καλαθιών και τα εργαστήρια καλαθοπλεκτικής, βρίσκονταν σε όλο το χωριό.

“Οι άνθρωποι δεν είχαν άλλο τρόπο να ζήσουν. Γι΄αυτό και έπλεκαν τα καλάθια”, αφηγείται ο Λουδοβίκος Σιγάλας, ένας από τους δύο εναπομείναντες καλαθοπλέκτες του χωριού.

Την τέχνη την έμαθε από τον πατέρα του.

Τον ακολουθούσε στις καλαμιές και παρακολουθούσε πως πρέπει να τις κόβει σε ομοιόμορφες λωρίδες. “Τις κόβουμε σε 8 λωρίδες και με αυτές στη συνέχεια πλέκουμε τα καλάθια”.

Αυτό εξάλλου, όπως περιγράφει είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της τέχνης του.

Καλάμια με πανσέληνο

Μάλιστα για αυτή την εργασία επηρεάζονται πάντα από τον κύκλο της σελήνης.

“Το καλάμι το κόβουμε πάντα με πανσέληνο”. Γιατί αν δεν κόψεις το ξύλο με πανσέληνο, κουστώνει”. Πιάνει σκόρο δηλαδή. Χαρακτηριστικά θυμάται μια καλαμιά, που έκοψε χωρίς πανσέληνο. Ήταν γεμάτη σκουλήκια. Δεν μπόρεσε ποτέ να τη χρησιμοποιήσει και την έκαψε στο τζάκι.  Και έτσι το πάθημα έγινε μάθημα. Το καλάμι το κόβουν τον Ιανουάριο, το αποθηκεύουν και το επεξεργάζονται όλο το χρόνο.

Τη λυγαριά την κόβουν από τέλη Αυγούστου μέχρι το Μάρτη. “Όσο πιο αργά την κόψεις, τόσο πιο γερή θα είναι, η ιτιά πρέπει να καθαρίζεται κάθε χρόνο. Αν δεν κλαδευτεί έναν χρόνο δεν θα πετάξει καινούργιες βέργες”.

Τα καλάθια ήταν σημαντικά στην καθημερινότητα και στις αγροτικές εργασίες. Πλαστικό δεν υπήρχε. Γι΄αυτό οι γεωργοί χρειάζονταν τα καλάθια για να μαζέψουν τη σοδειά τους. “Πατάτες, σύκα, ντομάτες, ό,τι και να έκοβες χρειαζόσουν κοφίνια για να τα μαζέψεις και να τα μεταφέρεις”. Οι γυναίκες τα χρησιμοποιούσαν για να μαζέψουν τη μπουγάδα τους και να πάρουν ψωμί από το φούρνο.

Εδώ και δεκαετίες η χρήση τους έχει περιοριστεί, αλλά “τα κορίτσια τα κάνουν μπιζουτιέρες ή τα χρησιμοποιούν για γλάστρες”, λέει η κυρία Μαρία.

Το χωριό της καλαθοπλεκτικής έμεινε με μόνο δύο τεχνίτες

Τα τελευταία 5 χρόνια που άνοιξε το μαγαζί με τον άντρα της πλέκει 2-3 μικρά καλάθια την ημέρα. Η διαδικασία την χαλαρώνει και την ηρεμεί. Κυρίως όμως την ευχαριστεί το γεγονός ότι συμβάλει με τον τρόπο της στο να διατηρηθεί η τέχνη της καλαθοπλεκτικής ζωντανή.

Άλλωστε όπως λέει: “Τα βολακίτικα καλάθια φημίζονται γιατί είναι τα πιο γερά, δεν κάνουμε πρόχειρη δουλειά”.

Της Μαριάννας Χιονά

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πειραιάς – Σύρος σε επτά ώρες και αποβίβαση με βάρκες. Οι επιβάτες της τρίτης θέσης κουβαλούσαν καλάθια με σφαγμένα πουλερικά και κατσίκια για τους συγγενείς