Τζαφέρ Ταγιάρ. Ο τούρκος στρατηγός που πολέμησε τους Έλληνες στη Θράκη. Η σύλληψη από τσοπανόπουλο και η πολυτελής αιχμαλωσία

Ο Τζαφέρ Ταγιάρ Πασάς  ήταν Τούρκος στρατηγός και είχε λάβει το παρωνύμιο Εγκιλμέζ, που σημαίνει Άκαμπτος. Στην αρχική φωτογραφία είναι αιχμάλωτος των Ελλήνων στην Κομοτηνή. Δίπλα του είναι ο Γενικός Διοικητής Ανατολικής Θράκης Χαρίσιος Βαμβακάς, η κόρη του Ευφημία και Έλληνες αξιωματικοί.

Ο Ταγιάρ ήταν αλβανικής καταγωγής γεννημένος στην Πρίστινα. Προσχώρησε στο Κεμαλικό κίνημα όπου και ανέλαβε με τον βαθμό του υποστρατήγου την διοίκηση του τουρκικού στρατού Ανατολικής Θράκης, του 7ου Σώματος, καθώς και των ατάκτων σωμάτων με τα οποία οργάνωσε αντίσταση κατά των Ελλήνων.

Τον Μάρτιο του 1920, καταγγέλλοντας την Ανακωχή του Μούδρου, δήλωσε στον Άγγλο αξιωματικό Λίστερ, επόπτη των Συμμάχων στην Αδριανούπολη, ότι παύει να τον αναγνωρίζει. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Κεμάλ Ατατούρκ οργάνωσε επαναστατικό κίνημα.

Τον Ιούλιο του 1920 στασίασε κατά του Σουλτάνου, ώστε να μην δοθεί η Θράκη (Δυτική και Ανατολική) στις νικήτριες Δυνάμεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα στην Ελλάδα.

Η ιδέα για την αυτονομία της Ανατολικής Θράκης ήταν αποτέλεσμα των ενεργειών του Γάλλου Λοχαγού Ζεμπάτ που συνόδευσε τον Ταγιάρ στην Κωνσταντινούπολη για διαβουλεύσεις με Τούρκους αξιωματούχους.

Ο Ζεμπάτ υποσχόταν ότι, αν ανακηρυχθεί αυτόνομη η Ανατολική Θράκη θα ενωνόταν με τη Δυτική που τελούσε υπό διασυμμαχική κατοχή με τη Συνθήκη του Νεϊγί (Νοέμβριος 1919) και πως όσοι συμμετείχαν στην προσπάθεια θα έπαιρναν διάφορες θέσεις,  ο δε Ταγιάρ  θα διοριζόταν Στρατιωτικός Διοικητής.

Η στρατολόγηση

Γύρισε πόλεις και χωριά και διενεργώντας στρατολογία. Στην Αδριανούπολη προσπάθησε να εξαναγκάσει τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο να υπογράψει κείμενο εκ μέρους του ποιμνίου του ότι προτιμά την τουρκική διοίκηση.

Οι Βούλγαροι υποσχέθηκαν στον Ταγιάρ βοήθεια με 15.000 αξιωματικούς και στρατιώτες. Στις 12 Ιουνίου ο Ταγιάρ κήρυξε την αυτονομία της Ανατολικής Θράκης.

Από έγγραφα που περιήλθαν στην κατοχή Ελλήνων στρατιωτικών αποδείχθηκε ότι ο Ταγιάρ βρισκόταν σε συνεννοήσεις τόσο με την Υψηλή Πύλη όσο και με τον Κεμάλ.

Ο Τούρκος Συνταγματάρχης είχε επιστρατεύσει δέκα ηλικιακές κλάσεις Μουσουλμάνων της Ανατολικής Θράκης και στα τέλη Μαΐου 1920 ήταν επικεφαλής τριών μεραρχιών με συνολική δύναμη 25.000 ανδρών που είχαν υποστήριξη από 89 πεδινά και 47 βαριά πυροβόλα.

Το Μάιο του 1920, η δυτική Θράκη ανακηρύχτηκε ελληνική επικράτεια και ο ελληνικός στρατός προέλασε προς Αδριανούπολη για να καταλάβει και την Ανατολική Θράκη.

Μετά από σφοδρές μάχες, την Κυριακή 11 Ιουλίου, η Αδριανούπολη πέρασε στα χέρια του ελληνικού στρατού και την επομένη, 12 Ιουλίου, τα πρώτα τμήματα ευζώνων μπήκαν στην πόλη όπου διαπίστωσαν την πλήρη διάλυση του τουρκικού στρατού.

Ο ελληνικός στρατός είχε αιφνιδιάσει τον Τζαφέρ Ταγιάρ και διέλυσε το κίνημα του, μέσα σε λίγες μόνο μέρες.

Ο Κεμάλ θεώρησε τον Ταγιάρ αποκλειστικά υπεύθυνο για τη συντριβή του, καθώς αν και διέθετε τρεις μεραρχίες απέτυχε οικτρά

Ο Τζαφέρ Ταγιάρ προσπάθησε να διαφύγει με άλογο, και χωρίς συνοδεία, προς τα βουλγαρικά σύνορα, καταδιωκόμενος από τα ελληνικά στρατεύματα.

Μια ίλη της Ταξιαρχίας Ιππικού αιχμαλώτισε το επιτελείο του βόρεια του Μπαμπά Εσκί στις 11 Ιουλίου 1920. Ο Ταγιάρ ξέφυγε, όμως στο Μποστανλί σκόνταψε το άλογό του και ο Τούρκος Συνταγματάρχης μετά από τετράωρη περιπλάνηση συνελήφθη από Έλληνες χωρικούς.

Συγκεκριμένα ένας μικρός τσοπάνης  τον οδήγησε στους προκρίτους της περιοχής, όταν ο εξουθενωμένος  Ταγιάρ του ζήτησε νερό. Εκείνοι τον θεώρησαν ύποπτο, τον αναγνώρισαν και τον παρέδωσαν  στο απόσπασμα του  Ανθυπίλαρχου Σόλωνα Γκίκα.

Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, οι χωρικοί τον παρέδωσαν στον προελαύνοντα ελληνικό στρατό, “δεμένον σ΄ένα βοιδάμαξον”

Η κωμική σύλληψη

Η σύλληψή του προκάλεσε τεράστια αίσθηση, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικά οι «Times» του Λονδίνου δημοσίευσαν τηλεγράφημα του ανταποκριτή τους στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Ταγιάρ δήλωνε  ότι “θα προτιμούσε να κάψει την Αδριανούπολη, να ποτίσει τη Θράκη με αίμα, να αυτοκτονήσει ο ίδιος παρά να παραδώσει την Ανατολική Θράκη στους Έλληνες”.

Στο τηλεγράφημα υπήρχε και το ακόλουθο σχόλιο:

«Τοιουτοτρόπως το στάδιον του Ταγιάρ ετερματίσθη κατά τρόπον υπενθυμίζοντα πολύ περισσότερον τα παθήματα του περίφημου Σαρλό (Τσάρλι Τσάπλιν) εις τον κινηματογράφον»

Σε ελληνικό περιοδικό που εκδιδόταν στην Κωνσταντινούπολη, δημοσιεύτηκε χρωμολιθογραφία που παρίστανε τον Ταγιάρ πεσμένο από το άλογο του, σ΄ένα χωράφι με καλαμποκιές να μονολογεί: “Τώρα κατάλαβα γιατί ο Ενβέρ μας έλεγε ότι με αυτόν τον πόλεμο θα φτάσουμε ως το Μισίρι!”

Στα τουρκικά  Μισίρ λέγεται η Αίγυπτος, αλλά μισίρ είναι και το καλαμπόκι.

Η “πολυτελής” αιχμαλωσία και η ανταλλαγή

Σύμφωνα με τις ιστορικές πληροφορίες, μεταφέρθηκε στο 6ο στρατιωτικό νοσοκομείο, πίσω από τις φυλακές Αβέρωφ σε ειδικό κατάλυμα που του είχαν ετοιμάσει. Διέθετε πολυτελές κρεβάτι, γραφείο, στρωμένο χαλί, πολυθρόνες και θέα προς τον Υμηττό και το Λυκαβηττό. Του διέθεσαν επίσης δύο νοσοκόμες, μία γαλλομαθή και μία τουρκομαθή.

Ο Τζαφέρ Ταγιάρ έμεινε στην Αθήνα αιχμάλωτος για 32 μήνες έχοντας κάποια ελευθερία κινήσεων και επέστρεψε στη χώρα του το 1923 στο πλαίσιο της συμφωνίας για ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Ανταλλάχθηκε με τον υποστράτηγο Νικόλαο Κλαδά, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα σύμφωνα με περιγραφές στον τύπο της εποχής ” κάτισχνος και πολύ καταβεβλημένος”.

Αντιθέτως ο Ταγιάρ, όταν επιχείρησε να παραπονεθεί για τις συνθήκες αιχμαλωσίας,  ο στρατιωτικός διοικητής της Σμύρνης Κερατίν Μπέης, που τον υποδέχτηκε του απάντησε: “Καλύτερο πιστοποιητικό της καλοπέρασης σου, είναι αυτό το πρόσωπό σου το αρκετά ροδαλό και παχύ”.

Μετά την επιστροφή του στην Τουρκία αναμίχθηκε με την πολιτική και ανέλαβε Έπαρχος στη περιοχή της Σαμψούντας.

Ο Τζαφέρ Ταγιάρ πέθανε στις 3 Ιανουαρίου του 1958, στη Κωνσταντινούπολη, σε ηλικία 81 ετών. Είχε τιμηθεί με διάφορα παράσημα καθώς και με το μετάλλιο της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Πηγές: ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ  

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ-ΘΡΑΚΗ», ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Αδελφών Κυριακίδη α.ε, 2000