Το εθνόσημο της Ουκρανίας. Μοιάζει με τρίαινα αλλά δεν είναι. Γιατί το υιοθέτησαν και Ιταλοί που πολέμησαν στην Ελλάδα

Το εθνόσημο της Ουκρανίας είναι μια γαλάζια ασπίδα με μια χρυσή τρίαινα. Αυτά είναι και τα χρώματα της χώρας. Υιοθετήθηκε το 1992, οπότε αποφασίστηκε να συμπεριληφθεί και στο Μεγάλο Θυρεό της Ουκρανίας. Όμως, αυτό δεν είχε γίνει μέχρι και τις αρχές του 2022. Το έμβλημα είναι γνωστό  ως το Πριγκιπικό Κρατικό Σύμβολο του Βλαδίμηρου (Vlodymyr) Α΄, Μεγάλου Πρίγκιπα του Κιέβου (980-1015 μ.Χ.). Στην καθομιλουμένη αναφέρεται ως «τριζούμπ» (tryzub) που στα ουκρανικά σημαίνει τρίαινα.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η «τρίαινα» που είναι «γεράκι»

Οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί συμφωνούν ότι το «τριζούμπ» δεν ήταν στην πραγματικότητα μια τρίαινα, όπως θεωρούταν παλαιότερα, και όπως σημαίνει η ουκρανική λέξη «τριζούμπ». Μάλλον πρόκειται για ένα στυλιζαρισμένο γεράκι που εφορμά στη γη. Είναι λιγότερο πιθανό να είναι το σύμβολο της Αγίας Τριάδας. Αν είναι γεράκι, τότε πρόκειται για τον ασπρογέρακα-σπιζαετό που ήταν δημοφιλές στους Μεγάλους Πρίγκιπες του Κιέβου.

Η πρώτη χρήση του μεσαιωνικού αυτού εμβλήματος ανάγεται στα τέλη του 10ο αιώνα μ.Χ. Φαίνεται ότι εξαφανίστηκε δύο αιώνες αργότερα, με την παρακμή και τελική διάλυση του Πριγκιπάτου του Κιέβου.

Σύγχρονο έμβλημα της Ουκρανίας

Όταν στα τέλη του 1917 η Ουκρανία έγινε για πρώτη φορά ανεξάρτητη κρατική οντότητα, αναζήτησε ένα έμβλημα για να το κάνει εθνόσημο. Ένας από τους πιο εξέχοντες Ουκρανούς ιστορικούς, ο Μιχαήλο Χρουσέβσκι (Mykhailo Hrushevskyi), πρότεινε το “τριζούμπ”. Έτσι, στις 25 Φεβρουαρίου 1918, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας το υιοθέτησε ως το εθνόσημο της βραχύβιας “Ουκρανικής Λαϊκής Δημοκρατίας”.

Το 1919 η Ουκρανία πέρασε στο έλεγχο των Μπολσεβίκων και έγινε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά τη σοβιετική περίοδο, μεταξύ 1919-1991, και τον πρώτο χρόνο της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, το 1991-1992, το κρατικό σύμβολό της ήταν εκείνο της Σοβιετικής Ένωσης (σφυρί και δρεπάνι πάνω από τον ανατέλλοντα ήλιο).

Στις 19 Φεβρουαρίου 1992, η Ουκρανία υιοθέτησε επίσημα ως εθνόσημό της το «τριζούμπ». Σύμφωνα με το άρθρο 20, του ουκρανικού συντάγματος, το έμβλημα αυτό θα αποτελούσε και μέρος του μεγάλου θυρεού της χώρας. Όμως, μέχρι και τις αρχές του 2022 αυτό δεν είχε εγκριθεί από την ουκρανική βουλή.

Το «τριζούμπ» ως έμβλημα των Μεγάλων Πριγκίπων του Κιέβου στο Μεσαίωνα

Τα πρώτα γνωστά αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία του εμβλήματος “τριζούμπ” εμφανίζονται τον 10⁰ αιώνα μ. Χ. στο Κίεβο. Την εποχή εκείνη, την ευρύτερη περιοχή κυβερνούσαν ως μεγάλοι πρίγκιπες, ή αρχηγοί “των Ρως του Κιέβου”, μέλη της δυναστείας των Ρουρικίδων. Ο πρώτος απ’ αυτούς που συνδέθηκε με το «τριζούμπ» ήταν ο Μέγας Πρίγκιπας Βλαδίμηρος (ή Βολοντιμίρ) Α΄ ο Μέγας (980–1015). Πρόκειται για τον πρώτο χριστιανό ηγεμόνα του κράτους των Ρως του Κιέβου, ο οποίος είχε και στενές επαφές με τη βυζαντινή αυτοκρατορία.

Το «τριζούμπ» χρησιμοποιήθηκε ως βασικός τύπος στα χρυσά και ασημένια νομίσματα του Βλαδίμηρου A΄. Είναι πιθανό να είχε κληρονομήσει το σύμβολο ως δυναστικό οικόσημο από τους προγόνους του -ίσως τον Σβιατοσλάβ Α΄ Ιγκόρεβιτς. Ορισμένοι ιστορικοί θεωρούν ότι οι ηγεμόνες του Κιέβου είχαν πάρει το «τριζούμπ» από τους ανατολικούς γείτονές τους, τους Χαζάρους.

Μετά τον Μέγα Βλαδίμηρο, το σύμβολο του «τριζούμπ» υιοθετήθηκε από τους διάδοχούς του, με τον πιο γνωστό τον Γιάροσλαβ τον Σοφό (1019–1054). Με τον Γιάροσλαβ, το Πριγκιπάτο του Κίεβου γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του. Την περίοδο αυτή και λίγο αργότερα, το «τριζούμπ» χρησιμοποιήθηκε εκτενώς ως έμβλημα του Μεγάλου Πρίγκιπα του Κιέβου. Εμφανίζεται ως δημόσια σφραγίδα σε δακτυλίδια, χειρόγραφα, όπλα, πέτρες και πλακάκια εκκλησιών, ανακτόρων και φρουρίων. Επίσης, συνέχισε να είναι βασικός τύπος στα νομίσματα του Κιέβου.

Έμβλημα του Ανατολικού Μετώπου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μία σχετικά άγνωστη χρήση του «τριζούμπ» έγινε από τους Ιταλούς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συμπεριλήφθηκε στα εμβλήματα 36 ιταλικών μονάδων που πολέμησαν στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας στο Ανατολικό Μέτωπο. Φαίνεται ότι αυτό συνέβη γιατί οι σημαίες των συγκεκριμένων μονάδων παρασημοφορήθηκαν στο έδαφος της Ουκρανίας με το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας από το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι.

Ακόμη και σήμερα, πολλές εν ενεργεία ιταλικές μονάδες έχουν στο θυρεό τους και το «τριζούμπ». Στις περισσότερες δε περιπτώσεις, οι θυρεοί των μονάδων αυτών έχουν γαλανόλευκες λωρίδες δίπλα στο έμβλημα της Ουκρανίας, κάτι που υποδηλώνει ότι πριν από το Ανατολικό Μέτωπο είχαν πάρει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο.