Τρικάρηνος Όφις. Το τρικέφαλο φίδι που κατέληξε από τους Δελφούς στην Κωνσταντινούπολη. Πως κατασκευάστηκε

Ο Τρικάρηνος Όφις  είναι μια αρχαία ορειχάλκινη στήλη η οποία αποτελούσε τη στήριξη ενός αρχαίου ελληνικού χρυσού τρίποδα των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ.

Ο τρίποδας κατασκευάστηκε προς ανάμνηση των Ελλήνων που σκοτώθηκαν στη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ., εναντίον των Αχαιμενιδών Περσών κατά τους Περσικούς πολέμους. Αρχικά βρισκόταν στους Δελφούς και αργότερα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α´ το 324.

Κατασκευή

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο , η ορειχάλκινη στήλη χυτεύθηκε από το μέταλλο των Περσικών λάφυρων που συλλέχθηκαν από το πεδίο της μάχης. Το μνημείο ήταν αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα και τοποθετήθηκε, την άνοιξη του 478 π.Χ, μπροστά από το ναό του (μετέπειτα βωμός των Χίων) στους Δελφούς.

Αποτελείτο από μια ορειχάλκινη κολώνα που σχηματιζόταν από το πλέξιμο τριών φιδιών, στα κεφάλια των οποίων στηριζόταν ένας χρυσός λέβητας.  Ο τρίποδας είχε ύψος 8 μέτρα και οι κεφαλές των φιδιών παρέμεναν ακέραιες επάνω στη στήλη ως και τα τέλη του 17ου αιώνα.

Στην ορειχάλκινη “φιδίσια” κολώνα, έπειτα από πολλές διαβουλεύσεις, χαράχτηκαν τα ονόματα των 31 πόλεων που συμμετείχαν στον συνασπισμό εναντίον των Περσών. Οι επιγραφές διασώζονται σε μεγάλο βαθμό έως και σήμερα και οι πόλεις, οι οποίες αναφέρονται στη Σπαρτιατική διάλεκτο, θεωρείται ότι ήταν είναι οργανωμένες σε 3 κύριες ομάδες επιρροής, της Σπάρτης, της Κορίνθου, και των Αθηνών. Οι επιγραφές εμφανίζονται σε μια μόνο πλευρά της στήλης και δεν βρίσκονται περιμετρικά της.

Η πέτρινη βάση στην οποία τοποθετήθηκε το ανάθημα, υπάρχει ακόμη στην “ιερά οδό”, λίγο πριν την είσοδο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς.  Πάνω της όμως υπάρχει από τον Δεκέμβριο του 2015, ένα αντίγραφο του μνημείου.

Το αυθεντικό μνημείο  “τρικάρηνος όφις”, ή “η στήλη των όφεων”, ή “ο τρίποδας των Πλαταιών”, ή “ο τρίποδας των Δελφών”, όπως λέγεται βρίσκεται σήμερα στην πλατεία “Σουλτάν Αχμέτ” στην περιοχή Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης και το λένε στα τουρκικά “Γιλάνλι Σουτούν”.

Πως βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη

Κατά τις μαρτυρίες,  η στήλη μεταφέρθηκε από τους Δελφούς στην Κωνσταντινούπολη με διάταγμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου την περίοδο 336-337 μ.Χ., κατά την επέκταση και καλλωπισμό της αρχαίας πόλης του Βυζαντίου, πάνω στην οποία χτίστηκε η Κωνσταντινούπολη.

Ο  Κωνσταντίνος στη προσπάθεια του να λαμπρύνει την νέα πρωτεύουσα, πήρε από διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας πολλά έργα τέχνης του ελληνικού κόσμου και τα μετέφερε στη βασιλεύουσα. Ήθελε στα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας, που έγιναν στις 11 Μαΐου του 330, η Κωνσταντινούπολη να έχει πολλά μνημεία και έργα τέχνης.

Ανάμεσα σε αυτά ήταν ένα άγαλμα της Αθηνάς από τον Παρθενώνα, ένα χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία από την Ολυμπία και μαζί με τον Τρικάρηνο Όφι τοποθετήθηκαν στην περιοχή του Ιπποδρόμου.

Η στήλη διασώθηκε από τις δύο αλώσεις της Κωνσταντινούπολης, το 1204 και το 1453 καθώς, παρότι ο χαλκός ήταν πολύτιμο μέταλλο για λιώσιμο και εκμετάλλευση, η στήλη θεωρούνταν πως είχε μαγικές ιδιότητες. Όπως αναφέρεται, ο πατριάρχης Γεννάδιος προειδοποίησε τον Μωάμεθ τον “Πορθητή” πως, αν κατέστρεφε τη στήλη, η πόλη θα γέμιζε με φίδια.

Αυτός όμως δεν τον άκουσε και κατέστρεψε με τα όπλα του μόνο την μία, αλλά από φόβο σταμάτησε. Η εξέταση της κεφαλής που διασώζεται σήμερα, δείχνει στο πίσω μέρος της κεφαλής ενδείξεις χτυπημάτων από κοφτερά αντικείμενα, πιθανώς τσεκούρια.

Στην πλατεία Σουλτάν Αχμέτ

Το χρυσό μέρος του αναθήματος των Δελφών χάθηκε. Ο ιστορικός του 2ου αιώνα μ.Χ. Παυσανίας αναφέρει πως ο χρυσός τρίποδας μαζί με άλλα πολύτιμα αναθήματα καταστράφηκε στη διάρκεια του Γ´ Ιερού Πολέμου το 358 π.Χ. όταν οι Φωκείς χρησιμοποίησαν τον χρυσό για έκδοση νομισμάτων ώστε να στηρίξουν τον αγώνα τους κατά της Αμφικτυονικής συμμαχίας.

Τα κεφάλια των φιδιών της κολώνας παρέμεναν ακέραια μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα. Μετά αποσπάστηκαν και ένα μόνο από αυτά υπάρχει και εκτίθεται ακόμη, στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Η φιδίσια κολώνα υπάρχει ακόμη και στέκεται εκεί στον ίδιο χώρο που την είχαν τοποθετήσει στον βυζαντινό ιππόδρομο, λίγα μέτρα από την Αγιά Σοφιά, μέσα σε  ένα κιγκλίδωμα που την περιβάλει.  Η διαφορά είναι ότι άλλοτε κοσμούσε την περιοχή, ενώ τώρα βρίσκεται εκτεθειμένη και παραδομένη στη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: wikipedia