Τόνι Μόρρισον. Η πρώτη Αφροαμερικανή συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Ήταν απόγονος οικογένειας σκλάβων και το 1988 κέρδισε το Πούλιντζερ για το αριστούργημά της «Beloved»

Υπήρξε από τους κυριότερους εκπροσώπους της σύγχρονης λογοτεχνίας κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα και έγινε η πρώτη Αφροαμερικανή συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Ήταν απόγονος οικογένειας σκλάβων και το 2012 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα της απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας.

Η ζωή και το έργο της

Η Τόνι Μόρρισον γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1931 στο Λορέιν του Οχάιο και οι γονείς της ήταν μετανάστες από τον αγροτικό νότο και συγκεκριμένα την Αλαμπάμα. Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου τα τραγούδια, η ποίηση και η λογοτεχνία κατείχαν σημαντική θέση και διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό τη μετέπειτα πορεία της και το συγγραφικό της έργο.

Η γειτονιά στη οποία μεγάλωσε ήταν πολυφυλετική, όπου εκτός από Αφροαμερικανοί ζούσαν Πολωνοί, Εβραίοι και Ιταλοί. Η Τόνι ήταν η μόνη αφροαμερικανή στην τάξη, ωστόσο η συνύπαρξή της με ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων τη βοήθησε στο να μή νιώθει μειονεκτικά. «Ήμουν η μόνη μαύρη μαθήτρια και η μόνη που ήξερε να διαβάζει», είχε δηλώσει σε συνέντευξή της στους New York Times.

Ο σεβασμός στη μαύρη κουλτούρα, καθώς η προγονοί της ήταν σκλάβοι, την ώθησαν να ακολουθήσει σπουδές στην ανθρωπολογία, ενώ το μεταπτυχιακό της είχε ως θέμα την αυτοκτονία, στα έργα των Ουίλιαμ Φώκνερ και Βιρτζίνια Γουλφ. Δίδαξε αγγλική λογοτεχνία στο  Yale και από το 1989 δίδασκε Αφροαμερικανικές σπουδές και δημιουργική γραφή.

Έγραψε έντεκα μυθιστορήματα, δοκίμια, παιδικά βιβλία, δύο θεατρικά έργα και ένα λιμπρέτο.

Εξερεύνησε σε βάθος την «Μαύρη Αμερική», από τα χρόνια της σκλαβιάς μέχρι τη σύγχρονη εποχή που χειραφετήθηκε.

«Η αφήγησή της και η συναρπαστική γραφή της άφησαν ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στην κουλτούρα μας», είχε πει ο Σόνι Μέτα, πρόεδρος του εκδοτικού οίκου Knopf.

Το 2016 σε συνέντευξη της στο “Βήμα”, είχε εξηγήσει με ποιό τρόπο έβλεπε τους Αφροαμερικανούς, αλλά και την ίδια μέσα στη συγκεκριμένη κουλτούρα. “Κάποτε άρχισα να γράφω για τους μαύρους ανθρώπους και όχι σχετικά με τους μαύρους ανθρώπους· εντός αυτής της κουλτούρας, όχι κοιτώντας την από μια προνομιούχο απόσταση. Το αποτέλεσμα δεν ήταν μόνο μια αληθινή καλλιτεχνική ελευθερία για εμένα, αλλά και ένας σεβασμός προς τους αναγνώστες εν γένει, ανεξαρτήτως πολιτισμικής ή φυλετικής προέλευσης”.

Τα βραβεία Νόμπελ και Πούλιντζερ και το Μετάλλιο της Ελευθερίας

Η Τόνι Μόρρισον αποτύπωσε καλύτερα από κάθε άλλον την Αφροαμερικάνικη κουλτούρα και τη σκλαβιά, με λόγο αιχμηρό και ανατρεπτικό. Τα μυθιστορήματα, The Bluest Eye (1970), Sula (1973) και Song of Solomon (1977), την έκαναν γνωστή στο ευρύ κοινό.

Ωστόσο, η φήμη της εκτοξεύθηκε το 1988 όταν βραβεύθηκε με το Πούλιντζερ για το αριστούργημά της «Beloved» (Αγαπημένη). Περιγράφεται ως μία ωδή στη σκλαβιά του 19^ου αιώνα, καθώς τίθεται το ερώτημα μέχρι πού θα φτάσει μια γυναίκα, για να προστατεύσει τη ζωή της και τα παιδιά της από αυτό που πρόκειται να τους συμβεί, αφού είχαν την ατυχία να γεννηθούν σκλάβοι.

Η ύψιστη τιμή για τη Μόρρισον ήρθε το 1993 όταν έγινε η πρώτη Αφροαμερικανή συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της. Ένα έργο αναφοράς, με κεντρικό θέμα την αφροαμερικανική εμπειρία όπου οι άνθρωποι προσπαθούν να δημιουργήσουν την ταυτότητά τους, μέσα σε μία κοινωνία που τους χρησιμοποιεί ως σκλάβους και τους αντιμετωπίζει ως εργαλεία και όχι ως ανεξάρτητες οντότητες, δηλαδή ως ελεύθερους πολίτες.

Σε συνέχεια της συνέντευξής της στο “Βήμα”, ανέφερε σχετικά με τη βράβευση της από τη Σουηδική Ακαδημία: Είναι γεγονός ότι έχω απολαύσει αρκετές τιμές. Καθεμιά από αυτές είναι πολύτιμη αλλά ορισμένες είναι πιο ξεχωριστές από άλλες. Αναμφισβήτητα το Νομπέλ Λογοτεχνίας δεσπόζει ανάμεσα στα βραβεία μου. Πρώτον, επειδή η τελευταία φορά που το απέσπασε γυναίκα και Αμερικανίδα ήταν η Περλ Μπακ το 1938 και, δεύτερον, επειδή ως τότε δεν το είχε λάβει ποτέ κάποιος αφροαμερικανός συγγραφέας, άνδρας ή γυναίκα. Επομένως η διάσταση της αντιπροσώπευσης ήταν σημαντική για εμένα»

Το 2010 η Μόρρισον έγινε τιμητικά αξιωματικός της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής.

Το 2016 ο Μπαράκ Ομπάμα με ανάρτηση του στο Twitter είχε πει για την Τόνι Μόρρισον, “ήταν εθνικός θησαυρός, τόσο καλή αφηγήτρια, τόσο μαγευτικά σαν άνθρωπος όσο και στα γραπτά της. Η γραφή της ήταν μια όμορφη, γεμάτη νόημα πρόκληση για την συνείδησή μας και την ηθική μας φαντασία. Μεγάλο προνόμιο να αναπνέεις τον ίδιο αέρα με εκείνην, έστω και για λίγο».

Από τα σημαντικότερα έργα της ήταν τα μυθιστορήματα Love (2005), Paradise(1999), Jazz (1992), Beloved (1987), Tar Baby (1981), Song of Solomon (1977), Sula (1973) και The Bluest Eye (1970).

Γνωστό είναι και το διήγημά της Recitatif (1983), ενώ το 1987 ανέβηκε το θεατρικό της Dreaming Emmet.

Η καταξιωμένη συγγραφέας πέθανε το βράδυ της Δευτέρας 5 Αυγούστου στη Νέα Υόρκη σε ηλικία 88 ετών, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές το μαχητικό της λόγο και τον αγώνα για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών.

Πηγή αρχικής εικόνας: Wikipedia

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η θρυλική Αφροαμερικανή ποιήτρια Μάγια Αγγέλου. Παντρεύτηκε έναν άθεο «γιατί δεν ήταν ένας λευκός, αλλά Έλληνας μετανάστης». Λευκοί και μαύροι τους γύρισαν την πλάτη