Τον θεωρούσαν νεκρό, αλλά ήταν αιχμάλωτος των Τούρκων. Ο στρατιώτης που γύρισε στην Κρήτη και επέζησε από την εκτέλεση των Γερμανών

Ο Γιάννης Πηγιάκης, με καταγωγή την Κρήτη, ήταν κληρωτός φαντάρος στον ελληνικό στρατό. Στη Μικρασιατική Καταστροφή, πολέμησε στην πρώτη γραμμή στο Σαγγάριο ποταμό, στο Εσκί Σεχίρ, όπου πιάστηκε αιχμάλωτος μαζί με όλη τη Στρατιά.

Μετά την αιχμαλωσία του, τα ίχνη του χάθηκαν και η οικογένειά του άρχισε να θεωρεί ότι ήταν νεκρός. Οι ανησυχίες επιβεβαιώθηκαν, όταν έμαθαν για μια επιστολή που τους έστειλε ένας άλλος αιχμάλωτος στην οποία έγραφε ότι τον εκτέλεσαν!

Ο πατέρας του κρητικού στρατιώτη δεν είχε κανέναν άλλον στον κόσμο, καθώς είχε χάσει τη γυναίκα του και τα άλλα τρία παιδιά του. Ο Γιάννης ήταν ο μοναχογιός του και είχε μια κόρη. Φίλοι και συγγενείς τον θρήνησαν και τέλεσαν μνημόσυνα.

Ωστόσο, ο Γιάννης Πηγιάκης ζούσε υπομένοντας τα βάσανα της καταναγκαστικής εργασίας, της πείνας και της εξαθλίωσης των αιχμαλώτων.

Στη διάρκεια της αιχμαλωσίας του, η βία ήταν καθημερινό φαινόμενο. Ο εγγονός του, Ιωάννης Βουβάκης, ανέφερε στη “Μηχανή του Χρόνου” ότι ο παππούς του έζησε «μεγάλα βάσανα, κτηνωδίες, βασανιστήρια και ξύλο». Του διηγήθηκε ότι όταν είδε ένα κομμάτι από φρούτο πεταμένο στο δρόμο και έσκυψε να το πιάσει για να το φάει, τον ξυλοκόπησαν.

Aκόμη, του επέβαλαν μαζί με άλλους αιχμαλώτους να κάνει καταναγκαστική εργασία. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι τον έβαλαν μέσα σε ένα ποτάμι, με το νερό μέχρι τη μέση του, για να σκάψει και να μεταφέρει πέτρες, αλλά και βαριά οικοδομικά υλικά, ώστε να ανεγερθεί μια γέφυρα.

Οι τούρκοι του Κεμάλ είχαν εφαρμόσει μια πρωτοφανή πρακτική για τους αιχμαλώτους. Έδιναν το δικαίωμα στους ντόπιους να νοικιάζουν ή να αγοράζουν Έλληνες στρατιώτες!

Πολλοί από αυτούς κατέληγαν ως  δούλοι σε οικογένειες, που είχαν πλήρη δικαιοδοσία πάνω τους. Μπορούσαν να τους κάνουν ότι θέλουν.

Ο Πηγιάκης θυμόταν την περιπέτεια ενός συγχωριανού του, ονόματι  Δασκαλάκη, που του πρότειναν να γίνει μουσουλμάνος και να παντρευτεί Τουρκάλα για να σωθεί. Εκείνος αρνήθηκε, αλλά κατάφερε να επιζήσει. Αργότερα επέστρεψε στην Κρήτη. Χιλιάδες όμως αιχμάλωτοι δεν γύρισαν ποτέ πίσω στην πατρίδα.

Ο τουρκοκρητικός που τον θυμήθηκε

Όσο ο Πηγιάκης βρισκόταν στο στρατόπεδο αιχμαλωσίας στα βάθη της Ανατολής, τον αναγνώρισε ένας Τουρκοκρητικός που κάποτε τον είχε συναντήσει στην Κρήτη. Ήταν τσαμπάσης (έμπορος) που γυρνούσε από χωριό σε χωριό και το βράδυ τον φιλοξενούσαν διάφορες οικογένειες.

Ο Τουρκοκρητικός βρέθηκε στην Τουρκία ως πρόσφυγας μετά τα γεγονότα της κρητικής επανάστασης. Βρήκε τον Πηγιάκη, αφού είχε διαβάσει ένα κατάλογο με ονόματα που υπήρχε έξω από το στρατόπεδο. Τον αναζήτησε για να του μιλήσει και προσπάθησε να του θυμίσει ποιος ήταν και που είχαν συναντηθεί.

Ο Έλληνας στρατιώτης δεν κατάλαβε αμέσως ποιος είναι. Όταν τον αναγνώρισε, την επόμενη μέρα,  ο Τουρκοκρητικός του πήγε μια χούφτα σταφίδες, κουραμάνα και ένα πακέτο τσιγάρα. Τα λόγια του δεν τα ξέχασε ποτέ:

«Στο σπίτι του πατέρα σου έφαγα τόσο ψωμί, κοιμήθηκα τόσες φορές, που είμαι πολύ ευγνώμων. Αυτά είναι τα μοναδικά πράγματα που έχω στη κατοχή μου και στα έφερα» 

Η επιστροφή στην Κρήτη

Τον Ιανουάριο του 1923 μετά από επίπονες διαπραγματεύσεις, υπογράφηκε συμφωνία ανταλλαγής αιχμαλώτων. Οι Τούρκοι συμφώνησαν να επιστρέψουν 10.000 Έλληνες, όσοι ήταν και οι τούρκοι αιχμάλωτοι στην Ελλάδα. Οι υπόλοιποι Έλληνες θα παρέμεναν στα βάθη της Μικρασίας στα άθλια στρατόπεδα συγκέντρωσης με την ελπίδα επόμενης συμφωνίας. Η συντριπτική πλειοψηφία – πάνω από 30 χιλιάδες- δεν επέστρεψαν πότε…

Ο Πηγιάκης ήταν από τους τυχερούς που μπήκαν στα καράβια της επιστροφής την άνοιξη του 1923. «Έφτασε στον Πειραιά σχεδόν γυμνός, με ένα τσουβάλι, που είχε κάνει δύο τρύπες και το είχε σαν φόρεμα σε βαριά κατάσταση», λέει ο εγγονός του ο Ιωάννης Βουβάκης.  Η εικόνα εξαθλίωσης της άλλοτε ένδοξης στρατιάς προκάλεσε σοκ στην ελληνική κοινωνία.

Η περιπέτεια συνεχίστηκε στο λοιμοκαθαρτήριο Πειραιά, που βρισκόταν στο ξερονήσι του Αγ. Γεωργίου στη Σαλαμίνα. Εκεί παρέμειναν με μια κουβέρτα, έλαβαν ιατρική φροντίδα και μετα την υποχρεωτική καραντίνα για τα λοιμώδη νοσήματα, πήρε το καράβι για την Κρήτη.

Η οικογένειά του είχε ενημερωθεί από τον Ερυθρό Σταυρό ότι ζούσε και ότι θα επέστρεφε στο χωριό του. Εκεί τον περίμεναν με φαγητά, όργανα και στήθηκε μεγάλο γλέντι για την επιστροφή του χαμένου στρατιώτη.

Στο εκτελεστικό απόσπασμα των Γερμανών

Ο Πηγιάκης αποδείχθηκε πολύ σκληρός για να πεθάνει και χρειάστηκε να το αποδείξει μία ακόμα φορά και κατά την διάρκεια της κατοχής.

Όπως πολλοί Κρητικοί συμμετείχε στην αντίσταση και τροφοδοτούσε τους αντάρτες στα βουνά. Κατά τα αιματηρά γεγονότα της επαρχίας Βιάννου τον Σεπτέμβριο του 1943, οι Γερμανοί στοχοποίησαν τον άμαχο πληθυσμό. Τότε ο βετεράνος της μικρασιατικής εκστρατείας έπεσε πάνω σε μπλόκο, μαζί με τον 85χρονο πατέρα του και άλλα 17 άτομα. Αμέσως στήθηκε εκτελεστικό απόσπασμα.

Ο Πηγιάκης, έχοντας πείρα από τον πόλεμο, πρότεινε στους συγχωριανούς του να διασκορπιστούν σε διάφορα σημεία, προκειμένου οι Γερμανοί να μην έχουν καθαρό στόχο και μέσα στην αναταραχή κάποιοι να γλυτώσουν. Δεν τον άκουσαν όμως, γιατί τα είχαν χάσει.

Αμέσως τους έβαλαν στην γραμμή και τα πυροβόλα άνοιξαν πυρ. Ο Πηγιάκης όμως, γλίτωσε το θάνατο για μια ακόμη φορά.

Με τα πρώτα χτυπήματα, ο πατέρας του σωριάστηκε και έπεσε πάνω του και τον κάλυψε. Από τις συνεχείς βολές δεν είχε κάποιο θανάσιμο τραύμα και επειδή δεν χτυπήθηκε σε ζωτικό σημείο επέζησε. Μια σφαίρα τον βρήκε στο χέρι του και άλλη μια πέρασε ξυστά από τον λαιμό του. Παρέμεινε κάτω από τις σορούς μεχρις ότου βεβαιώθηκε ότι οι Γερμανοί έφυγαν.

Στη συνέχεια αναζήτησε καταφύγιο στα βράχια και τελικά κρύφτηκε σε μια σπηλιά.  Αργότερα τον αναζήτησε ένας ξάδερφός του και φρόντισε για την διάσωσή του.

Το άρθρο αποτελεί τμήμα της μεγάλης έρευνας της «Μηχανής του Χρόνου» με θέμα «Οι αιχμάλωτοι της Μικράς Ασίας». Δείτε το τρέιλερ εδώ

Πηγή εικόνων: Αρχείο οικογένειας Βουβάκη