Το Ζαγοροχώρι όπου οι επαναστάτες αιφνιδίασαν με μέλισσες τους Οθωμανούς. Πώς καταστράφηκε στην Κατοχή (drone)

Στα βορειοδυτικά της Βοβούσας και σε απόσταση 80 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα, βρίσκεται το χωριό Λάιστα.

Είναι ένα από τα βλαχόφωνα χωριά του Ζαγορίου και βρίσκεται στις πλαγιές της Τύμφης, σε υψόμετρο 1.020 μέτρων. Ο οικισμός χρονολογείται από το 1580 και δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση των χωριών Λάκκα και Λάσσετε.

Η ελληνόφωνη Λάκκα βρισκόταν στην ίδια θέση όπου είναι σήμερα η Λάιστα. Το βλαχόφωνο Λάσσετε βρισκόταν στην τοποθεσία κάτω από τον Άγιο Χαράλαμπο.

Οι κάτοικοι του Λάσσετε καθώς και εκείνοι άλλων δέκα μικρών γειτονικών οικισμών μετοίκησαν στη Λάκκα, που αργότερα πήρε το όνομα Λάιστα.

Η ονομασία του χωριού

Σύμφωνα με τον Ομότιμο Καθηγητή του ΑΠΘ, Ιωάννη Κογκούλη, ο οποίος γεννήθηκε και ολοκλήρωσε το δημοτικό στη Λάιστα, η ονομασία του χωριού είναι σύνθετη. Βλάχικη, ως προς το πρώτο μέρος και Ελληνική ως προς το δεύτερο

Προέρχεται από τις λέξεις lai-sta (lokurile) και σημαίνει: μαυριδεροί κάθονται (οι τόποι). Η λέξη lai είναι καθαρά αρωμουνική, ενώ η λέξη sta προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα ἵσταμαι.

Το βλαχοχώρι που κάποτε ήταν κωμόπολη και αιφνιδίασε με μέλισσες τους Οθωμάνους

Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, η Λάιστα γνώρισε μεγάλη ακμή. Αποτελούσε την μοναδική κωμόπολη του Ζαγορίου και έφτασε να αριθμεί 3.000 μόνιμους κατοίκους.

Οι κάτοικοι εξαρχής ασχολήθηκαν με την κτηνοτροφία. Προκειμένου να διαφυλάξουν τα αιγοπρόβατα και τα γυναικόπαιδα από οποιαδήποτε απειλή, οι νέοι κυρίως συγκρότησαν οργανωμένα ένοπλα τμήματα, τα οποία ήταν αξιόλογα σε μαχητικότητα και ανδρεία.

Τα σώματα αυτά μετεξελίχθηκαν σε μια δύναμη ικανή να συνεισφέρει αποφασιστικά στον αγώνα για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.

Ένα χαρακτηριστικό περιστατικό ανδρείας κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας συνέβη, όταν εκστρατευτικό τμήμα 250 ανδρών της Λάιστας πολιόρκησε κοντά στην πόλη των Γρεβενών οθωμανικό τμήμα που αποτελείτο από 350 άνδρες.

Οι Έλληνες αιχμαλώτισαν και τους 350 Τούρκους, οι οποίοι κοιμόντουσαν μέσα σε εκκλησία, χωρίς να κάνουν χρήση όπλων.

Κινήθηκαν αστραπιαία, τους φίμωσαν και έριξαν σμήνη από μέλισσες μέσα από τα παράθυρα του ναού. Οι Τούρκοι ζήτησαν το έλεος των Ελλήνων και παραδόθηκαν.

Η καταστροφή από τους Ναζί και τα μετέπειτα χρόνια

Το 1943, η Λάιστα, όπως και άλλα κοντινά χωριά, καταστράφηκε ολοσχερώς από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις. Το γεγονός αυτό οδήγησε το χωριό σε παρακμή και τον πληθυσμό του σε δραστική μείωση.

Μεταπολεμικά, η αστυφιλία ελάττωσε ακόμη περισσότερο τον πληθυσμό της Λάιστας, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν μερικές μόνο δεκάδες μόνιμοι κάτοικοι, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία.

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, η Λάιστα έχει μια στοιχειώδη τουριστική ανάπτυξη, καθώς λειτουργούν παραδοσιακοί ξενώνες και εστιατόρια. Απέκτησε, επίσης, ασφαλτοστρωμένο δρόμο, καθώς ήταν το τελευταίο Ζαγοροχώρι χωρίς άσφαλτο.

Εκτός από τα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια, σήμα κατατεθέν της Λάιστας είναι ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών, που χρονολογείται από το 1770.

Βρισκόμενη σε μια πανέμορφη δασική τοποθεσία, γεμάτη από έλατα και πεύκα, που εξασφαλίζει εκπληκτική θέα στα βουνά της Πίνδου, η Λάιστα αποτελεί πόλο έλξης για κάθε λάτρη της φύσης.

Δείτε το χωριό της Λάιστας μέσα από τα εντυπωσιακά εναέρια πλάνα του συνεργάτη μας, Μάκη Θεοδώρου (Nature Drone):

Με πληροφορίες από: Δήμος Ζαγορίου και Vlahoi.net

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Μάκης Θεοδώρου (Nature Drone)