Το υπόσκαφο καταφύγιο της παγκόσμιας τράπεζας σπόρων μέσα στον πάγο. Πως διατηρούνται τα εκατομμύρια αποθέματα

Η Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων του Σβάλμπαρντ θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές τράπεζες σπόρων που ανήκουν στο παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης, το οποίο δημιουργήθηκε βάσει της Διεθνούς Συνθήκης για τους Γενετικούς Πόρους Φυτών το 2004.

Εδρεύει στο νησί Σπιτσβέργη, μέρος του νορβηγικού αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ, που βρίσκεται περίπου 1120 χιλιόμετρα από τον Βόρειο Πόλο.

Η κατασκευή της, αξίας 8 εκατομμυρίων δολαρίων χρηματοδοτήθηκε από την κυβέρνηση της Νορβηγίας.

Ξεκίνησε να λειτουργεί στις αρχές του 2008, με κύριο σκοπό να διασφαλίσει τη διατήρηση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας και να προστατεύσει καλλιεργητικά είδη από τον κίνδυνο εξαφάνισης εξαιτίας πολέμων, φυσικών καταστροφών ή πανδημιών.

Οι σπόροι που φιλοξενεί αντιπροσωπεύουν 12.000 χρόνια γεωργικής ιστορίας της ανθρωπότητας

Βρίσκεται μέσα σε ένα παγωμένο τοπίο και φυλάσσει 1,2 εκατομμύρια δείγματα σπόρων από κάθε γωνιά του πλανήτη. Η διαχείρισή της γίνεται μέσω συνεργασίας ανάμεσα στη νορβηγική κυβέρνηση, τον διεθνή οργανισμό Global Crop Diversity Trust και το Nordic Genetic Resource Center.

Η τράπεζα λειτουργεί τρεις φορές τον χρόνο, παραλαμβάνοντας κιβώτια με σπόρους από όλο τον κόσμο για ασφαλή και μακροχρόνια φύλαξη σε ψυχρούς και ξηρούς θαλάμους. Είναι χτισμένη 120 μέτρα μέσα σε βράχο από ψαμμίτη και εξοπλισμένη με υψηλού επιπέδου συστήματα ασφαλείας.

Οι σπόροι φυλάσσονται σε ειδικές τριπλές συσκευασίες αλουμινίου που σφραγίζονται θερμικά, ώστε να αποτρέπεται η διείσδυση υγρασίας από το περιβάλλον.

Η ιστορία της Τράπεζας Σπόρων

Η ιδέα για τη δημιουργία της τράπεζας γεννήθηκε τη δεκαετία του 1980, όταν η Σκανδιναβική Τράπεζα Γενετικού Υλικού (NordGen) άρχισε να φυλάσσει σπόρους σε μια παλιά εγκατάσταση εξόρυξης άνθρακα.

Το 2001, με την υιοθέτηση της Διεθνούς Συνθήκης για τους Γενετικούς Πόρους Φυτών, τέθηκαν οι βάσεις για ένα παγκόσμιο σύστημα που θα εξασφάλιζε την πρόσβαση στα γενετικά υλικά και τη δίκαιη κατανομή των ωφελημάτων από τη χρήση τους.

Το 2004, μια ομάδα υπό την καθοδήγηση του περιβαλλοντολόγου Κάρι Φάουλερ πρότεινε τη δημιουργία της Τράπεζας και πραγματοποίησε μελέτες. Οι Νορβηγικές Αρχές δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτήσουν το έργο, το οποίο κόστισε 8,8 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 2008, και η πρώτη παράδοση σπόρων έγινε τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς.

Η εγκατάσταση βρίσκεται 130 μέτρα μέσα σε βουνό από ψαμμίτη, είναι σχεδιασμένη ώστε να παραμένει ασφαλής ακόμη και σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, ενώ η θερμοκρασία διατηρείται στους −18°C.

Η ύπαρξη μόνιμου παγετού στην περιοχή εξασφαλίζει ότι οι σπόροι μπορούν να παραμείνουν άθικτοι ακόμη και αν υπάρξει διακοπή ρεύματος

Διαχείριση και διεθνής συνεργασία

Η Παγκόσμια Τράπεζα λειτουργεί με το εξής σύστημα: οι σπόροι που αποθηκεύονται παραμένουν στην ιδιοκτησία των οργανισμών που τους καταθέτουν. Η κυβέρνηση της Νορβηγίας κατέχει την εγκατάσταση, ενώ το NordGen διαχειρίζεται τη λειτουργία της και τη βάση δεδομένων των καταθέσεων.

Οι καταθέτες είναι υπεύθυνοι για τη χρήση και διανομή των δικών τους σπόρων.

Η αποθήκη ανοίγει λίγες φορές το χρόνο για να δεχτεί νέες καταθέσεις – σπόρους. Σήμερα, η φιλοξενεί πάνω από 1,28 εκατομμύρια δείγματα από διαφορετικά είδη καλλιεργειών, αντιπροσωπεύοντας 13.000 χρόνια γεωργικής ιστορίας.

Προκλήσεις

Παρά τη σταθερή λειτουργία της, η Τράπεζα αντιμετώπισε προκλήσεις. Το 2016, οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και οι ισχυρές βροχοπτώσεις προκάλεσαν την είσοδο νερού στον εισαγωγικό τούνελ, χωρίς όμως να κινδυνεύσουν οι σπόροι.

Το 2019, έγιναν έργα στεγανοποίησης και αποστράγγισης για την αποφυγή παρόμοιων προβλημάτων στο μέλλον.

Η Τράπεζα έγινε ιδιαίτερα χρήσιμη κατά τη διάρκεια της Συριακής κρίσης, όταν ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για την Ξηρική Γεωργία (ICARDA) αναγκάστηκε να αποσύρει αποθηκευμένους σπόρους λόγω της καταστροφής του τοπικού του αρχείου.

Οι σπόροι αυτοί πολλαπλασιάστηκαν σε Λίβανο και Μαρόκο και επανακατατέθηκαν στη Σβάλμπαρντ.

Σημασία

Η Τράπεζα Σπόρων του Σβάλμπαρντ λειτουργεί ως μια παγκόσμια «ασφαλιστική δικλείδα» για τη γεωργική βιοποικιλότητα.

Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση ότι προορίζεται αποκλειστικά για παγκόσμιες καταστροφές, η κύρια χρήση της είναι η ανάκτηση σπόρων που χάνονται λόγω καθημερινών προβλημάτων, όπως φυσικές καταστροφές ή ανεπαρκής χρηματοδότηση τοπικών τραπεζών γενετικού υλικού.

Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί έναν πυλώνα ασφάλειας για την παγκόσμια διατροφική αλυσίδα. Μέσω της συνεργασίας διεθνών οργανισμών και κυβερνήσεων, η Τράπεζα Σπόρων εξασφαλίζει την προστασία και διατήρηση πολύτιμων γενετικών πόρων για τις επόμενες γενιές.

Αρχική εικόνα: Wikipedia