Το υπέροχο σπήλαιο λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της ΑΘήνας. Εντυπωσιάζει με τους χρωματιστούς σχηματισμούς από σταλακτίτες

Του Γιώργου Πρίμπα, από τα 24 Γράμματα

Το Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας βρίσκεται στο τέλος μιας ανηφορικής διαδρομής περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων έξω από την πόλη της Παιανίας, στις ανατολικές πλαγιές του Υμηττού.

Είναι ένα από τα ομορφότερα της Ελλάδας και σίγουρα της Αττικής. Ανακαλύφτηκε τυχαία το 1926 όταν μια κατσίκα έπεσε μέσα σε αυτό από ένα μικρό κενό της οροφής του.

Από το κενό αυτό κατέβηκαν οι βοσκοί που βρήκανε την κατσίκα σώα, αλλά και οι πρώτοι εξερευνητές του σπηλαίου.

Χάρη στον πλούσιο λιθωματικό του διάκοσμο, το σπήλαιο της Παιανίας έγινε αντικείμενο τουριστικού σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος, του οποίου η εκμετάλλευση άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Το 2000 η χρήση του χώρου αποδόθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Το 2010 το έργο συντήρησης των σπηλαιοθεμάτων και ανακαίνισης των εγκαταστάσεων του σπηλαίου και του περιβάλλοντος χώρου εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής 2007-2013 και υλοποιήθηκε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας.

Το σπήλαιο έχει διανοιχτεί μεταξύ των στρωμάτων των μεταμορφωμένων ασβεστολίθων του Υμηττού. Τα πετρώματα του περιβάλλοντος χώρου τού σπηλαίου ανήκουν στη σειρά του Κατώτερου Μαρμάρου και καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη επιφανειακή έκταση των ανατολικών παρυφών τού Υμηττού. Όπως και τα περισσότερα σπήλαια στον κόσμο, το Κουτούκι οφείλει τη δημιουργία του στο υπόγειο καρστικό φαινόμενο – στη διαδικασία δηλαδή της διάλυσης τού ασβεστολίθου από το νερό, όταν αυτό περιέχει διαλυμένο διοξείδιο του άνθρακα σε συνδυασμό με τεκτονικές διεργασίες.

Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα στοιχεία, το σπήλαιο στο παρελθόν ήταν τυφλό και μια μεγάλη κάθετη διάκλαση – ρωγμή του πετρώματος που οφείλεται σε τεκτονικά φαινόμενα – έγινε η αιτία να διανοιχθεί η αρχική φυσική είσοδος στην οροφή του σπηλαίου σε ύψος 38,5 μ.

Η μοναδική αίθουσα του σπηλαίου, διαστάσεων 60 X 60μ. περίπου, χωρίζεται σε μικρότερες εξαιτίας των λιθωματικών παραπετασμάτων που έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος των διακλάσεων του μητρικού πετρώματος. Το δάπεδο της αίθουσας, ανώμαλο αρχικά λόγω των μεγάλων κατακρημνίσεων που συντελέσθηκαν στο παρελθόν, έχει σήμερα καλυφθεί σχεδόν πλήρως από σταλαγμιτικό υλικό και μεγάλους σταλαγμίτες. Η οροφή και αυτή πλούσια σε σταλακτίτες είναι κεκλιμένη και ακολουθεί κυρίως τις κλίσεις των στρωμάτων του ασβεστολίθου. Ο πλούσιος λιθωματικός διάκοσμος, με την ποικιλία των σταλακτιτικών σχηματισμών και των χρωματισμών οι οποίοι οφείλονται στην επενέργεια οξειδίων, δημιουργεί μια υποβλητική ατμόσφαιρα που κατά το παρελθόν ενέπνευσε διάφορα ονόματα στις αίθουσες, τους εξώστες, τις πλατείες, τους διαδρόμους και τους ποικίλους σχηματισμούς του σπηλαίου: Ολυμπιακή Δάδα, Βωμοί, Κοράλλια, Αρμόνιο, Κόκκινος Καταρράκτης κ.α.

Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται από τεχνητή σήραγγα, μήκους 17μ., η οποία κατασκευάστηκε για τη διευκόλυνση των επισκεπτών, ενώ η τουριστική διαδρομή έχει μήκος 350μ.

Η μέση θερμοκρασία τού σπηλαίου στη διάρκεια του χρόνου είναι 17ο C και η υγρασία 90%.

Η πανίδα του σπηλαίου είναι πολύ φτωχή. Έχουν παρατηρηθεί μόνο ελάχιστα δολιχόποδα και κάποια μυριάποδα.

Το σπήλαιο δεν αποτελεί ενδιαίτημα νυχτερίδων, δεδομένου ότι η παρουσία των ανθρώπων και ο συνεχής φωτισμός του, λειτουργούν αποτρεπτικά.

Για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του σπηλαίου δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα νέες αναλυτικές μέθοδοι και τεχνικά πρωτόκολλα. Στόχοι ήταν η αποκατάσταση των φθορών του λιθωματικού διακόσμου του σπηλαίου και ο καθαρισμός του από την επιλιθική χλωρίδα (πράσινο φύκος), η οποία είχε προκληθεί από το φωτισμό παλαιάς τεχνολογίας.

Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα ανέδειξαν την ομορφιά των σπηλαιοθεμάτων και καθόρισαν τις παραμέτρους τυποποίησης της εφαρμογής.

Το πλήθος των εργασιών που έγιναν από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας / Σπηλαιολογίας στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, περιελάμβανε καθαρισμό του σπηλαίου, στερεωτικές εργασίες, αντικατάσταση ηλεκτροφωτισμού, νέα αντιολισθητικά δάπεδα, νέα ανοξείδωτα κιγκλιδώματα και ανακαίνιση των κτιριακών εγκαταστάσεων.

Πλέον, το σπήλαιο αποτελεί θετικό δείγμα ανάδειξης, χάρη στην αξιοποίηση των νέων δυνατοτήτων και υλικών που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία, αλλά και της συμβολής του στην αναπτυξιακή στρατηγική του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της Αττικής.

Διαβάστε: Δείτε το μεγαλύτερο σπήλαιο του κόσμου: διαθέτει δική του ζούγκλα και ποτάμι. Το φαντασμαγορικό μυστικό έμεινε κρυμμένο για εκατομμύρια χρόνια και το ανακάλυψε τυχαία ένας αγρότης! (φωτο και βίντεο)

Διαβάστε: To σπήλαιο όπου ο Οδυσσέας τύφλωσε τον κύκλωπα Πολύφημο. Παραμένει αναξιοποίητο αν και έχει πλούσιο διάκοσμο. Στο παρελθόν λειτούργησε ως αποθήκη κρασιών και υπήρξε καταφύγιο για τους κατατρεγμένους