“Το ξέρω πως είμαι τρελή, μα η αγάπη κάποιον τρελαίνει”. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας της παντρεμένης Πηνελόπης Δέλτα για τον Ίωνα Δραγούμη. Τα πιθανά αίτια της αυτοκτονίας

Η Πηνελόπη Δέλτα έχει χαρακτηριστεί ως η συγγραφέας «των παιδικών μας χρόνων», μιας και τα παιδικά μυθιστορήματα που έγραψε μεγάλωσαν πολλές γενιές εφήβων.

«Τα μυστικά του βάλτου», «Τρελαντώνης», «Μάγκας», «Παραμύθι χωρίς όνομα», είναι τα πιο γνωστά βιβλία της. Η συγγραφέας είχε μια πολυτάραχη ζωή που ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Έζησε έναν μεγάλο, αλλά ανεκπλήρωτο έρωτα. Κάποιοι λένε ότι και αυτή η απογοήτευση την οδήγησε στην αυτοκτονία στις 2 Μαΐου του 1941 και όχι μόνο η εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα, όπως είναι η επικρατέστερη άποψη και σαφώς πιο ηρωική για την συγγραφέα των Μακεδονομάχων.

Τα παιδικά χρόνια στο «χρυσό κλουβί» και ο γάμος της με τον Στέφανο Δέλτα

Η συγγραφέας γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου έζησε περίπου μέχρι την εφηβεία της.

Η οικογένειά της ήταν εύπορη. Πατέρας της ήταν ο πολιτικός και εθνικός ευεργέτης, Εμμανουήλ Μπενάκης. Η Πηνελόπη ήταν το τρίτο παιδί από τα πέντε της οικογένειας αν και ο ένας αδελφός της πέθανε σε μικρή ηλικία. Η αρχοντική ανατροφή της της έδωσε τη δυνατότητα να μορφωθεί, αν και δεν ήταν συνηθισμένο για τα κορίτσια της εποχής. Όμως, η οικογένειά της ήταν πολύ πιεστική. Η αυστηρότητα των γονιών της και ο «αποστειρωμένος» τρόπος ζωής, την έκαναν από νεαρή ηλικία να αναζητεί διέξοδο. Έτσι, όταν το 1882 η οικογένειά ήρθε προσωρινά στην Ελλάδα, η κοπέλα προσπάθησε να ξεφύγει από το «χρυσό κλουβί».

Γνώρισε τον Στέφανο Δέλτα, πλούσιο έμπορο από το Φανάρι και το 1895 τον παντρεύτηκε. Το ζευγάρι απέκτησε τρεις κόρες, οι οποίες έλαβαν εξίσου καλή ανατροφή με εκείνη της μητέρας τους. Από τις κόρες της απέκτησε εγγόνια αλλά και δισέγγονα, ένα εκ των οποίων είναι και ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, αν και ο ίδιος δεν πρόλαβε να τη γνωρίσει. Δέκα χρόνια μετά τον γάμο, το ζεύγος Δέλτα επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια. Εκείνη η χρονιά (1905) ήταν μοιραία για τη συγγραφέα, καθώς τότε γνώρισε τον μεγάλο έρωτα της ζωής της. Τον Ίωνα Δραγούμη.

Ο ανεκπλήρωτος έρωτας της Πηνελόπης Δέλτα

Η Πηνελόπη Δέλτα γνώρισε τον Ίωνα Δραγούμη, που ήταν υποπρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, σε μια δεξίωση. Η έλξη που ένιωσαν ήταν αμοιβαία και σύντομα μετατράπηκε σε δυνατό έρωτα, που όμως δεν μπορούσε να εκπληρωθεί. Η Δέλτα ήταν παντρεμένη και μητέρα. Το ήθος της δεν της επέτρεπε να δημιουργήσει εξωσυζυγικό δεσμό. Ο πόθος της για τον Δραγούμη όμως ήταν τόσο έντονος, που την έκανε να το ομολογήσει στον σύζυγό της.

Εκείνος δεν της έδωσε το πολυπόθητο διαζύγιο και η συγγραφέας έπεσε σε κατάθλιψη. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε λίγο καιρό μετά, όταν ο αγαπημένος της έκανε δεσμό με τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Σε επιστολή της Δέλτα προς τον Δραγούμη, που ανήκει στο Ιστορικό Μουσείο Μπενάκη, εμφανίζεται απελπισμένη. Λέγεται μάλιστα πως από εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει να εκδηλώνει τάσεις αυτοκτονίας. Στην επιστολή που έχει ημερομηνία 27/7/1906, έγραφε:

«Μένω ακόμη ένα χρόνο, σου το έγραψα• αν με θέλεις ύστερα, αν δεν αλλάξεις, Ίων μου, αν θέλεις τότε, πάρε με… Και τώρα όμως αν με ήθελες δεν θα μπορούσα να σου πω πια όχι• τώρα δεν ξέρω πια τι θα πει τιμή και λόγος και όρκος• ξέρω πως στον κόσμο κάπου ζεις εσύ, πως μ’ αγαπάς ακόμη, πως εσύ μπορείς να γίνεις δικός μου οπόταν σε φωνάξω.

Ίων μου, δεν σε φωνάζω• μα αν με θελήσεις ποτέ, ξέρεις πού είμαι•

σε περιμένω πάντα και σ’ αγαπώ σαν Μήδεια, είσαι το μόνο δίλημμα που ζει μέσα μου με φρικτή ένταση•

τ’ άλλα όλα πέθαναν, η αγάπη σου τα σκότωσε!

Μη με φοβηθείς• αγαπώ άγρια, μα αγαπώ με φοβερή tendresse το χλωμό παιδί που με φίλησε στο στόμα εκεί στα πεύκα.

Ίων μου, θα πεις πως είμαι τρελή, και το ξέρω, μα όπως εκείνο το βράδυ, που πρώτη φορά με ξανάβλεπες, ύστερα από την πρώτη απόπειρα, ήσουν “τρελός για μένα”, έτσι κι εγώ είμαι τρελή για σένα…

Και μεθώ και δεν ξέρω πια να λογαριάσω τι θα πει “τιμή” και “λόγος”. Ξέρω μόνο πως σ’ αγαπώ, τ’ ακούς, Ίων; σ’ αγαπώ άγρια και θέλω την αγκαλιά σου και το στόμα σου που φιλεί φρικτά, σε θέλω όλον, όλον, δικό μου για πάντα, και πονώ αλύπητα και ανυπόφορα, και μ’ έρχεται να φύγω απόψε, πριν από το γράμμα μου, να μη σου μιλήσω πια, να μη σου γράψω “σ’ αγαπώ”, μόνο να έλθω εκεί, να ορμήσω στο σπίτι σου, να χυθώ στο λαιμό σου, και χωρίς λέξη, να πνίξω την αναπνοή σου, φιλώντας σε στο στόμα, ώσπου να κλείσεις τα μάτια σου και να πέσει το κεφάλι σου στον ώμο μου, χλωμό και αποκαμωμένο, μισοπεθαμένο από συγκίνηση και πόνο και χαρά που σκοτώνει.

Το ξέρω πως είμαι τρελή μα η αγάπη κάποιον τρελαίνει».

Την ίδια χρονιά που γράφτηκε η επιστολή, η συγγραφέας μετακόμισε στη Φραγκφούρτη από όπου, τρία χρόνια μετά εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Για την πατρίδα». Η Δέλτα εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα το 1916 αφού είχε περάσει άλλα τρία χρόνια στην Αλεξάνδρεια.

Το σπίτι στην Κηφισιά όπου έγραψε τα διάσημα μυθιστορήματά της και άφησε την τελευταία της πνοή

Η οικογένεια Δέλτα εγκαταστάθηκε σε ένα εντυπωσιακό σπίτι στην Κηφισιά, το οποίο μεταβίβασε στη συγγραφέα, ο πατέρας της. Το νεοκλασικό σπίτι, που σήμερα που σήμερα στεγάζει τα ιστορικά αρχεία του μουσείου Μπενάκη, θεωρείται ιστορικό καθώς εκεί έγραψε η Δέλτα τα πιο γνωστά βιβλία της, αλλά και εκεί άφησε την τελευταία της πνοή. Μάλιστα στη νοτιοδυτική πλευρά του κτιρίου είχε διαμορφωθεί ειδικός χώρος, για να δουλεύει.

Το 1925 η συγγραφέας διαγνώστηκε με σκλήρυνση κατά πλάκας, μια αρρώστια που χειροτέρευε καθώς περνούσαν τα χρόνια και την ταλαιπώρησε μέχρι το τέλος της. Τη δεκαετία του ’30 έγραψε τον «Τρελαντώνη», τον «Μάγκα» και τα «Μυστικά του βάλτου». Παρόλο που η συγγραφική της έμπνευση φαινόταν αστείρευτη, η ίδια αποδείχτηκε ότι βασανιζόταν μέσα της. Τόσο η ασθένειά της όσο και ο έρωτας της για τον Δραγούμη, που παρέμενε ζωντανός ακόμα και 20 χρόνια μετά τη δολοφονία του, δεν την άφηναν να ησυχάσει. Η κήρυξη του πολέμου, βρήκε τη συγγραφέα σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση.

Στις αρχές του 1941 ο Δραγούμης αν και νεκρός «μπήκε» ξανά στη ζωή της. Ο αδελφός του, Φίλιππος, παρέδωσε στη Δέλτα τα προσωπικά του ημερολόγια και αρχεία και εκείνη, αφού ξόδεψε αμέτρητες ώρες μελετώντας τα, πρόσθεσε άλλες χίλιες σελίδες στο έργο του αγαπημένου της.

Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν γνωστή για την αγάπη της προς την πατρίδα και τα εθνικά της φρονήματα τα οποία περνούσε και στα έργα της.

Το βιβλίο της «Για την πατρίδα» αναφέρεται στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» το εμπνεύστηκε από το κίνημα στο Γουδί και τα «Μυστικά του βάλτου» εκτυλίσσονται κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Έτσι όταν στις 27 Απριλίου η συγγραφέας έκανε απόπειρα αυτοκτονίας παίρνοντας δηλητήριο, όλοι υπέθεσαν ότι οι λόγοι ήταν καθαρά εθνικοί. Ήταν η ημέρα που οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Αθήνα. Η Πηνελόπη Δέλτα πέθανε στις 2 Μαΐου 1941, πέντε ημέρες μετά τη λήψη του δηλητηρίου χωρίς να αφήσει κάποιο σημείωμα στο οποίο να εξηγεί τους λόγους που την οδήγησαν σε αυτή τη πράξη.

Οι Ρωμιοπούλες, το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Δέλτα  

Πρόσφατα, εκδόθηκε η τριλογία «Ρωμιοπούλες» – είναι το μοναδικό μυθιστόρημα της Δέλτα που δεν απευθύνεται σε παιδιά.

Το βιβλίο, όπως αναφέρει ο δισέγγονός της Αλέκος Π. Ζάννας που επιμελήθηκε την έκδοση του, έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία.

Γράφτηκε από το 1926 έως το 1939 και αποτελεί το κύκνειο άσμα της Δέλτα. Η ίδια ανέφερε στο ημερολόγιό της για τις Ρωμιοπούλες:

«Όταν τελείωσα «το έργο» μου κατέθεσα τα όπλα, είπα πως μπορώ πια να πεθάνω αρκεί να το δημοσιεύσουν τα παιδιά μου, σαν ελευθερωθούν οι Ελληνικές ψυχές και συνειδήσεις. Αυτά τον περασμένο Δεκέμβριο. Τώρα θέλω να δω την ελευθερία αυτή, ψυχών και συνειδήσεων. Μα θα την δω άραγε;”

Η τριλογία παρακολουθεί τη ζωή μιας ηρωίδας που εικάζεται ότι είναι η ίδια η συγγραφέας και είναι άμεσα συνδεδεμένο με τα πολιτικά γεγονότα της εποχής της. Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν «βενιζελική», καθώς την περίοδο που ο πατέρας της ήταν δήμαρχος, ο Βενιζέλος ανέπτυξε φιλία μαζί του και οι δυο τους συνήθιζαν να επισκέπτονται το σπίτι στην Κηφισιά. Ο Βενιζέλος τη νύχτα της 6ης Ιουνίου του 1933, που έγινε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του, είχε φύγει από το σπίτι της οικογένειας Δέλτα.

Στο τρίτο μέρος του βιβλίου γίνεται αναφορά στον έρωτα που την σημάδεψε. Ο Αλέκος Π. Ζάννας ανέφερε σχετικά με την αυτοκτονία της προγιαγιάς του: Είχε «εμμονή» με τον Ίωνα Δραγούμη. Δεν έβαλε τέλος στη ζωής της μόνο και μόνο εξαιτίας της θλίψης της για την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. «Ήταν ένα συνονθύλευμα» αιτιών, συνέχισε ο Ζάννας, «έπασχε και από σκλήρυνση κατά πλάκας». Όποια και αν είναι η αλήθεια για το θλιβερό τέλος της Πηνελόπης Δέλτα, το σίγουρο είναι ότι έζησε μια πολύ έντονη ζωή και ότι τα βιβλία της – αν και γράφτηκαν πολλές δεκαετίες πριν – παραμένουν συναρπαστικά και διδακτικά για την ιστορία μας.

Αρχική φωτογραφία: Η Πηνελόπη Δέλτα και ο Ίων Δραγούμης.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Κάθε φορά που πλάγιαζα μαζί του, ένιωθα ότι πλάγιαζα με τον Ερμή». Η θυελλώδης σχέση του Ίωνα Δραγούμη με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και η αφοσίωσή του στην «Μεγάλη Ιδέα»