Το βοσκοτόπι της Αθήνας που έγινε ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία. Υπήρξε “καταφύγιο” για τους τραυματισμένους στρατιώτες που επέστρεφαν από το μέτωπο το 1940

Η εικόνα των προβάτων μέσα στις γειτονιές της πόλης ήταν συνηθισμένη. Ξεκινώντας από τις αρχές του 1900, πολλές περιοχές αποτέλεσαν βοσκοτόπια. Ειδικά γύρω από το Λυκαβηττό. Όπως το Κολωνάκι, που κάποτε ονομαζόταν “Κατσικάδικα”.

“Ταμείο Χηρών και Ορφανών του Στρατού”

Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας ενός νοσοκομείου για τις ανάγκες περίθαλψης των βετεράνων των πολέμων και των οικογενειών τους, ξεκίνησε λίγο πριν από την έναρξη του Β Παγκοσμίου. Η παροχή αυτή αποτελούσε καθεστώς σε όλες τις χώρες με οργανωμένο στρατό, πόσο μάλλον στην Ελλάδα, όπου μετά την ψήφιση της οργάνωσης τακτικού στρατού, την 1η Απριλίου 1822, το Υγειονομικό ως ανεξάρτητο σώμα, οργανωνόταν αργά αλλά σταθερά μεριμνώντας όμως μόνο για τους στρατευμένους, με προτεραιότητα τους μονίμους και τους εφέδρους.

Σε αντιστάθμιση της απουσίας ιατρό-υγειονομικής μέριμνας των μελών των οικογενειών των στρατευμένων, το 1853 ιδρύεται το “Ταμείο Χηρών και Ορφανών του Στρατού της γραμμής της Χωροφυλακής και Οροφυλακής”. Για να καλυφθούν όμως και οι απόστρατοι ή οι ανάπηροι πολέμου, το 1861 ιδρύονται το “Ταμείο Χηρών και Ορφανών των Αξιωματικών του Μόνιμου Στρατού και της Εφεδρείας”, το “Ταμείο Αποστράτων Αξιωματικών” και τέλος το “Ταμείο προς περίθαλψη των οικογενειών των Υπαξιωματικών και Στρατιωτών. Το 1867 τα παραπάνω ταμείο ενοποιούνται στο “Μετοχικό Ταμείο κατά γην Στρατού”, το οποίο με τη σειρά του το έτος 1926 μετονομάζεται σε “Μετοχικό Ταμείο Στρατού”.

Πολλές οικογένειες έχασαν τα “στηρίγματα” τους λογω της ανάγκης για συνέχιση του αγώνα και πολλοί στρατευμένοι βρίσκονταν για μεγάλα διαστήματα μακριά από τις οικογένειες τους, στα ελληνικά βουνά ή τη Μέση Ανατολή.  Πηγή φωτογραφίας: Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού

Στόχος του είναι κυρίως η οικονομική αρωγή των μετοχών και μερισματούχων, οι περισσότεροι των οποίων κατά την περίοδο εκείνη ζούσαν σε οικονομική ένδεια χωρίς καμία ουσιαστική κρατική βοήθεια. Το 1938 για πρώτη φορά προτείνεται στον Ιωάννη Μεταξά – που εκτελούσε μεταξύ άλλων και καθήκοντα υπουργού Στρατιωτικών, από τους αντιστράτηγο Ηλία Πολίτη που ήταν διοικητής του Δ Σώματος Στρατού και τον Επιφαρμακοποιό Φίλιππο Δεστούνη, η δημιουργία ενός νοσοκομείου, το οποίο ως αποστολή του θα είχε την παροχή ιατρικών υπηρεσιών στους μετόχους του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Με την έναρξη όμως του Β Παγκοσμίου η υλοποίηση της ιδέας αναβλήθηκε.

Η ανάγκη για περίθαλψη

Η πρόταση γίνεται πιο επίκαιρη μετά τον Ελληνό Ιταλικό πόλεμο του 1940. Η κατάσταση χειροτερεύει ακόμα περισσότερο με την επιστροφή στρατού από το μέτωπο της Αλβανίας. Η υγειονομική περίθαλψη ήταν πενιχρή, κυρίως λόγω της κατοχής. Τότε έγινε επίταξη των νοσοκομείων από τους Ιταλούς αρχικά και τους Γερμανούς αργότερα, οι οποίοι απομάκρυναν μέχρι και τους νοσηλευόμενους ανάπηρους πολέμου.

Οι πολυάριθμοι τραυματίες, ασθενείς και ακρωτηριασμένοι λόγω των κρυοπαγημάτων έρχονται να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα που κορυφώθηκαν με την έναρξη της γερμανικής κατοχής.

Εν μέσω κατοχής και δυστυχίας, ο διορισμένος υπουργός Άμυνας, αντιστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, έπεισε τον κατοχικό πρωθυπουργό Τσολάκογλου και υπέγραψε το διάταγμα για την ίδρυση του Νοσηλευτικού Ιδρύματος του Μετοχικού Ταμείου Στρατού.

Στις 5 Νοεμβρίου 1941 η επίσημη δημοσίευση του νόμου ανέφερε: “Συνίσταται εν Αθήναις Νοσηλευτικόν Ίδρυμα διαθέτον απάσας τας ειδικότητας και τα επιστημονικά εργαστήρια Νοσοκομείου, υπαγόμενον από τον άμεσον έλεγχον και εποπτείαν του ΜΤΣ και την ανωτέραν εποπτείαν του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, φέρον τον τίτλον Νοσηλευτικόν Ίδρυμα ΜΤΣ”.

Το δεύτερο άρθρο έγραφε συμπληρωματικά: “Σκοπός του Ιδρύματος είναι η παροχή Νοσηλευτικής περιθάλψεως, θεραπείας, εργαστηριακών εξετάσεων, χειρουργικών επεμβάσεων και εν γένει ιατρικής αντιλήψεως επί αναλόγω καταβολή προς τους Μετόχους του ΜΤΣ και Συνταξιούχους εν γένει, Αξιωματικούς και Ανθυπασπιστάς, τα μέλη των οικογενειών αυτών, ως και εις τας ορφανικάς οικογενείας αυτών”.

Λίγο πιο κάτω, στο άρθρο 7 αναφέρεται η επιχορήγηση του υπό σύσταση Ιδρύματος, με 1.500.000 δραχμές από την περιουσία του “Ταμείου Περιθάλψεως Αξιωματικών και Ανθυπασπιστών”, ενώ προβλέπεται ότι το ΜΤΣ “θέλει καταβάλλει πάσαν επιπλέον αναγκαιούσαν δαπάνην δια των ανωτέρω σκοπόν”. Ενώ στο τέλος ορίζεται η άμεση χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Πρώτος διευθυντής ορίστηκε ο Επίατρος Ιωάννης Κυριάκος, επιφανής στρατιωτικός χειρουργός με σπουδές στη Γαλλική Ιατρική Σχολή, με μετεκπαίδευση στη Σχολή εφαρμογής Val de Grace στο Παρίσι. Στον Ελληνό Ιταλικό πόλεμο υπηρέτησε στα πολεμικά χειρουργεία της πρώτης γραμμής του μετώπου . Η συμβολή του στην μετέπειτα επέκταση του ΝΙΜΤΣ ήταν καθοριστική. Υπήρξε ο μακροβιότερος και πλέον αγαπητός διευθυντής του 417 ΝΙΜΤΣ.

Το κτήριο

Για την αρχική εγκατάσταση του Ιδρύματος παραχωρήθηκαν από το Δημόσιο στο ΜΤΣ, ένα από τα κτήρια στη συνοικία Αναπήρων Αξιωματικών κοντά στη Μονή Πετράκη, το οποίο στεγαζόταν μέσα στο χώρο ο οποίος εκτεινόταν μέχρι την οδό Δορυλαίου και ήταν γνωστός με την ονομασία “Στρατιωτικά Παραπήγματα”. Ο χώρος αυτός αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί για την λειτουργία εγκατάστασης του 1ου Συντάγματος Πεζικού για να τροποποιηθεί κατάλληλα και στην συνέχεια, για να στεγάσει το 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών.

Η λύση στέγασης του ΝΙΜΤΣ στον συγκεκριμένο χώρο ήταν ιδανική για αρχή αφού το κτήριο είχε την αρχική υποδομή νοσοκομείου. Όμως ήταν παλιό και έπρεπε να μεταστεγαστεί ή να ανεγερθεί νέο. Τελικά αποφασίστηκε τμηματική εκκένωση των παλιών κτηρίων και σταδιακό γκρέμισμα ώστε το παλιό νοσοκομείο να σταματήσει να λειτουργεί. Ο διευθυντής, Ι. Κυριάκος, με τους συνεργάτες του, παραλαμβάνει τις κτιριακές εγκαταστάσεις, με υποτυπώδη εξοπλισμό, στις 27 Νοεμβρίου 1941. Με περίπου 75 κρεβάτια, στα περισσότερα των οποίων νοσηλεύονταν ανάπηροι. Στις 26 Ιανουαρίου 1942 πραγματοποιείται η έναρξη λειτουργίας του ΝΙΜΤΣ κάτω από τον έλεγχο και την εποπτεία του ΜΤΣ.

Πηγή:  Η ιστορία των στρατιωτικών νοσοκομείων στη νεότερη Ελλάδα – Κωνσταντίνου Γεώργιος (2009, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) 

Frédéric Boissonnas, 1903-09, Αθήνα, συνοικία Πλάκας, βοσκός με κοπάδι στην οδό Κλειτίου.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι γυρεύουν τα πρόβατα στην Πλάκα και το Κολωνάκι; Η σκληρή κόντρα τσοπάνηδων και περιβολάρηδων στην Αθήνα του 1900 …