Το τραγούδι που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης για την Έλενα Ακρίτα και τη φυλακισμένη μητέρα της. Η δράση της Σύλβας Ακρίτα κατά της χούντας

Το άγνωστο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη

“Στο τέταρτο πάτωμα στην οδό Μπουμπουλίνας, στο κελί αρ. 4, περίμενα το μαρτύριο και το θάνατο. Στις 4 Σεπτεμβρίου μου έφεραν χαρτί και μολύβι. Τότε έγραψα 32 ποιήματα“, διηγείται ο Μίκης Θοδωράκης.

Δεκαέξι από αυτά τα ποιήματα μελοποιήθηκαν και κυκλοφόρησαν σε δίσκο με τίτλο “Ο Ήλιος και ο Χρόνος”.

Τα περισσότερα ήταν αφιερωμένα σε συναγωνιστές αντιστασιακούς.

Για την Σύλβα Ακρίτα, που συνελήφθη για την αντιστασιακή της δράση και την κόρη της, Έλενα, έγραψε το ποίημα “Στο τέταρτο πάτωμα”:

Στο τέταρτο πάτωμα

η μαμά σου κοιμάται

Έλενα

μουσική θεία τα όνειρά της

τα όνειρά της Πεπίνο ντι Κάπρι

πέρα από τη θάλασσα

μην την ξυπνήσεις.

Ο μουσικοσυνθέτης αναφέρεται στο τέταρτο πάτωμα της Ασφάλειας ενώ όπως εξηγεί “Της Σίλβας της άρεσε ν’ ακούει Πεπίνο ντι Κάπρι“.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1989, ο Θεοδωράκης βρέθηκε στην Ανατολική Γερμανία, κατά την περιοδεία του στην Ευρώπη. Εκεί, συναντήθηκε με τον Ράινερ Κίρχμαν, από την διασημότερη ροκ μπάντα του Ανατολικού Βερολίνου, Pankow. Ο ίδιος ερμήνευσε τα μελοποιημένα ποιήματα, γεγονός για το οποίο ο Θεοδωράκης δήλωσε “ιδιαίτερα ευχαριστημένος”. Όπως εξήγησε “Ο Κίρχμαν κατάλαβε την απελπισία και τον πόνο στα τραγούδια μου“.

Ακούστε το τραγούδι: από την άγνωστη δισκογραφική συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τον Ράινερ Κίρχμαν:

Η Σύλβα Ακρίτα αμέσως μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, αφιερώθηκε στον αντιδικτατορικό αγώνα. Υπήρξε ηγετικό στέλεχος του “Πατριωτικού Μετώπου”, γεγονός για το οποίο συνελήφθη και καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκισης.

Μαζί με τον Κώστα Φιλίνη και τον Μίκη Θεοδωράκη ήταν από τα ηγετικά μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης “Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο” (ΠΑΜ). Αρμοδιότητά της στην οργάνωση ήταν η ασφαλής μεταφορά των καταζητούμενων σε κρυψώνες. Ουσιαστικά, η Σύλβα συντόνιζε όλο το δίκτυο ανθρώπων που συμμετείχαν σε αυτή την επιχείρηση.

Η κόρη της, Έλενα Ακρίτα, η οποία εκείνη την περίοδο ήταν μόλις έντεκα ετών, είχε περιγράψει σε δημοσίευσή της στο Facebook:

“Μια από τις ευθύνες της μητέρας μου ήταν να βρίσκει ασφαλή σπίτια-κρυψώνες για τους κυνηγημένους αγωνιστές και να τους μεταφέρει με το αυτοκίνητό της από κρυψώνα σε κρυψώνα τηρώντας όλους τους συνωμοτικούς κανόνες.

Θυμάμαι η μητέρα μου, μου κούρεψε το μαλλί για να μη φαίνεται αν είμαι κοριτσάκι ή αγοράκι. Ανάμεσα στους αγωνιστές αυτούς ήταν ο Κώστας Φιλίνης μεγάλη μέγιστη φυσιογνωμία, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Αντώνης Μπριλάκης, ο Μίκης ο Θεοδωράκης.

Θυμάμαι το εξής κωμικοτραγικό. Έχουμε κάνει τη μεταφορά του Μίκη από σπίτι ‘καρφωμένο’ στην Ασφάλεια σε νέα κι ασφαλή κρυψώνα. Ο Μίκης ως γνωστόν είναι δύο μέτρα άνθρωπος. Ένας θεός ξέρει πώς τον… στουμπώσαμε κακήν κακώς σε ένα τόσο δα Μίνι Μόρις, κατακαλόκαιρο ντάλα. Τον στριμώχνουμε στο πίσω κάθισμα, τον καλύπτουμε με μια κουβέρτα κι εγώ κοριτσάκι πατάω πάνω του για να μη φαίνεται, αν πέσουμε σε μπλόκο. Πώς επέζησε ο άνθρωπος απορίας άξιον“.

Το πολιτικό περιβάλλον

Η Σύλβα Ακρίτα, γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1928 στη Θεσσαλονίκη σε εύπορη οικογένεια Μικρασιατών. Ο πατέρας της, Κωνσταντίνος Γιαβάσογλου, ήταν μεγαλοβιομήχανος και ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική. Διετέλεσε τριετή θητεία γερουσιαστή στη Θεσσαλονίκη με την Κυβέρνηση Βενιζέλου (1929), εξελέγη βουλευτής Αθηνών με την υποστήριξη του Ελληνικού Συναγερμού (1952) ενώ διετέλεσε και υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Παπάγου, όπου ασχολήθηκε με την αποκατάσταση των προσφύγων (1954-55).

Διαβάστε ακόμα: H εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που έκανε υποχρεωτική την εξάχρονη εκπαίδευση, την εποχή που οι Έλληνες, σε μεγάλο ποσοστό, δεν ήξεραν καν να διαβάζουν

Σε συνέντευξή της στα “ΝΕΑ” το 2019, η Σύλβα, είχε δηλώσει στον Θανάση Νιάρχο: “Γαλουχήθηκα μέσα σε ένα πολιτικό περιβάλλον και ο γάμος μου με τον Λουκή Ακρίτα, που υπήρξαν φίλοι και συμπολεμιστές κατά κάποιον τρόπο με τον πατέρα μου στην πολιτική, ήρθε ως φυσική συνέπεια”. Ο Λουκής Ακρίτας διακρίθηκε για την αντιστασιακή του δράση και την πολιτική του σταδιοδρομία τις δεκατίες του 1950 και 1960. Υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας και ως βουλευτής Αθηνών της Ε.Π.Ε.Κ (Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου) του Νικόλαου Πλαστήρα ενώ στις εκλογές του 1963 και 1964 εκλέχτηκε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου και ως υφυπουργός Παιδείας υλοποίησε την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που εισηγήθηκε ο Ευάγγελος Παπανούτσος.

Διαβάστε ακόμα: Τα τρομερά βασανιστήρια της Χούντας. Εικονικές εκτελέσεις, ηλεκτροσόκ, «φάλαγγα», το μαρτύριο της σταγόνας. Σεξουαλική κακοποίηση και σοδομισμοί, από τους «υπερασπιστές της Πατρίδας»

Το 1965 ο Ακρίτας άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 57 ετών. Έζησαν παντρεμένοι μόλις δέκα χρόνια. Δύο χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 1967, το όνομα της Σύλβα Ακρίτα φιγούραρε στα ψηφοδέλτια της Ένωσης Κέντρου ανάμεσα σε εκατοντάδες ακόμα υποψήφιους. Με τη διαφορά ότι ήταν η μοναδική γυναίκα υποψήφια βουλευτής του κόμματος σε όλη την Ελλάδα. Οι εκλογές δεν έγιναν αφού προηγήθηκε τη χούντα.

Η ίδια δήλωσε στα Νέα:

“Για να πω την αλήθεια ο Γεώργιος Παπανδρέου και στη συνέχεια ο Ανδρέας με πιέσανε πάρα πολύ, προσωπικά όμως δίσταζα να το κάνω, δεν ήθελα να βασιστώ στη μνήμη του Λουκή και μόνο που είχε “φύγει” το 1965. Σχεδόν πραξικοπηματικά, σχεδόν χωρίς να ερωτηθώ, διάβασα το όνομά μου στον συνδυασμό της Ενώσεως Κέντρου. Εμεινα λοιπόν και πρέπει να πω ότι αισθάνθηκα λίγο περήφανη γιατί ήμουν η μόνη υποψήφια πανελλαδικά γυναίκα με τον ψηφοδέλτιο της Ενώσεως Κέντρου”.

Η σχέση με τη  Μαργαρίτα Παπανδρέου

Την περίοδο της Μεταπολίτευσης η Σύλβα Ακρίτα υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ. Στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές του 1974 η περιφέρεια της Β΄ Αθηνών εξέλεξε μόνο τρεις βουλευτές του ΠΑΣΟΚ στο ελληνικό κοινοβούλιο. Ανάμεσα τους και η Σύλβα Ακρίτα, που είναι η πρώτη ελληνίδα βουλευτής στην ιστορία του κόμματος.

Το 1981 εκλέγεται ξανά πρώτη σε ψήφους από όλες τις γυναίκες. Στη συνέντευξή της στον Θανάση Νιάρχο στα Νέα αποκάλυψε:

«Οταν ιδρύθηκε το ΠΑΣΟΚ κυριαρχούσαν όπως είναι γνωστό, στο εσωτερικό του πολλές και διαφορετικές απόψεις. Μια μέρα λοιπόν έρχεται στο σπίτι μου η Μαργαρίτα και μου προτείνει να γίνω μέλος στις ΕΓΕΣ. Για να είμαι ειλικρινής είναι κάτι που δεν μου άρεσε, δεν το θεωρούσα συμβατό με ένα σοσιαλιστικό κόμμα, όπως το ΠΑΣΟΚ, να γίνονται διακρίσεις “εμείς οι γυναίκες”, “εσείς οι άντρες”. Θυμάμαι μάλιστα πως μου είχε έρθει ένα χαρτί, όπως είχε πάει και σε όλα τα κομματικά στελέχη, με την υπογραφή, αν θυμάμαι καλά, του Κώστα Λαλιώτη, που έλεγε κανένα μέλος του ΠΑΣΟΚ να μη διαχωρίζει τους άνδρες από τις γυναίκες.

Αυτό εμένα μου άρεσε. Είπα λοιπόν στον Ανδρέα το τι ακριβώς συνέβαινε και ότι αν προσχωρούσα στις ΕΓΕΣ θα με χτυπούσε το κόμμα, αν παρέμενα στις θέσεις του κόμματος θα με χτυπούσε η Μαργαρίτα. Η απάντηση του Ανδρέα υπήρξε κατά λέξη η εξής: “Βρες ένα κομψό τρόπο και προσπάθησε να αποφύγεις τη Μαργαρίτα”.

Αυτό ήταν. Από εκεί και έπειτα ό,τι και αν έκανα είχα απέναντί μου τη Μαργαρίτα. )Στις εκλογές που γίνονταν, αν και ερχόμουν πάντα πρώτη, ο Ανδρέας με την πίεση της Μαργαρίτας υπουργοποιούσε διάφορες συναδέλφισσές μου και εμένα με άφηνε απέξω. Θυμάμαι σε μια δεξίωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας που μου είχε πει ο Λεωνίδας Κύρκος: “Ακουσέ με, μην περιμένεις να σε αξιοποιήσουν γιατί ξέρουν πως αν σου γίνει μια πρόταση με την οποία δεν θα συμφωνείς, θα τα βροντήξεις”. Θυμάμαι επίσης τον Αντώνη Λιβάνη που μου είχε πει ότι σε κάθε ανασχηματισμό που γινόταν ο Ανδρέας πρότεινε την υπουργοποίησή μου “αλλά έρχεται η Μαργαρίτα και σε σβήνει”.

Ως μέλος του Κοινοβουλίου εκλέχτηκε Κοσμήτορας του Προεδρείου. Ορίστηκε Πρόεδρος των Διεθνών Σχέσεων της Βουλής, Πρόεδρος της Εθνικής Βιβλιοθήκης και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως Υφυπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων:

• Πέρασε από το Κοινοβούλιο το νομοσχέδιο για την «Απόσβεση Χρεών Προσφύγων» που εκκρεμούσε για πολλές δεκαετίες.

• Ξεκίνησε και ολοκλήρωσε την μελέτη νομοσχεδίου για τον εκσυγχρονισμό της Πρόνοιας.

• Έστειλε στην ΕΟΚ για έγκριση και δανειοδότηση για σημαντική μελέτη για αξιοποίηση του ΠΙΚΠΑ. Ένα πρόγραμμα πρωτοποριακό, ακόμα και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, που αφορά στα άτομα με ειδικές ανάγκες.

• Εκπόνησε νομοσχέδιο για την υιοθεσία.

• Πραγματοποίησε μελέτες κι οργάνωσε πανευρωπαϊκά σεμινάρια για την αντιμετώπιση των ατόμων της τρίτης ηλικίας.

• Προγραμμάτισε με διυπουργικές συσκέψεις μέτρα πρόσβασης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

• Ερεύνησε τις δυνατότητες πλατιάς εφαρμογής του οικογενειακού προγραμματισμού και της προστασίας κακοποιημένων ατόμων.

• Ίδρυσε νέους βρεφονηπιακούς σταθμούς.

Στις εκλογές του 1989 εκλέχτηκε και πάλι μοναδική γυναίκα βουλευτής στην Β΄ Αθηνών και Γραμματέας του Προεδρείου της κοινοβουλευτικής Ομάδας. Στις εκλογές του 1993 εκλέχτηκε βουλευτής Επικρατείας και μέλος του Συμβουλίου Ευρώπης.

Το 1996 αποχώρησε από την ενεργό πολιτική.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Μάλλιος: «σιγά μη σε αφήσουμε να κάνεις παιδί». Η μαρτυρία της Νατάσας Μερτίκα, που βασανίστηκε από τη Χούντα και απέβαλε. Η κινηματογραφική της περιπέτεια ως το Συμβούλιο της Ευρώπης