Το θρίλερ της μετάφρασης του “Inferno” του Νταν Μπράουν. Ένοπλοι φρουροί, απομόνωση και τρομερές ρήτρες

Όταν το μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν, “Ινφέρνο”,  χρειάστηκε ταυτόχρονες μεταφράσεις το 2013, αυτό που συνέβη έμοιαζε με σενάριο ταινίας. Και τελικά έγινε.

Τον Μάρτιο του 2013, η Carole Delporte, μια 37χρονη Γαλλίδα μεταφράστρια, ταξίδεψε στο Μιλάνο. Μόνο ο σύζυγός της και οι δύο μικρές κόρες της  ήξεραν που πήγαινε.

Η Delporte μεταφέρθηκε σε ένα επιβλητικό, μοντέρνο κτίριο σε μια βιομηχανική περιοχή στα περίχωρα της πόλης. Την οδήγησαν στο υπόγειο, όπου δύο φύλακες έβαλαν το τηλέφωνο και την τσάντα της σε ένα ντουλάπι. Στη συνέχεια μπήκε σε ένα μεγάλο δωμάτιο όπου εργαζόταν μια ομάδα 10 ατόμων από έξι διαφορετικές χώρες.

Για τους επόμενους δύο μήνες, η Delporte εργάστηκε με απόλυτη μυστικότητα για να μεταφράσει το “Inferno” (Κόλαση), το τέταρτο μυθιστόρημα του συγγραφέα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις, Νταν Μπράουν.

Η ταινία

Η  εμπειρία των μεταφραστών του Μπράουν έγινε ταινία με τίτλο: “Les Traducteurs”, (Οι Μεταφραστές) του Γάλλου σκηνοθέτη Régis Roinsard. Στην ταινία, 10 σελίδες του μυθιστορήματος με τον τίτλο “Δαίδαλος” διαρρέουν και οι μεταφραστές αναγκάζονται να ανακαλύψουν την πηγή της διαρροής ανάμεσά τους.

Το “καταφύγιο”

Στην πραγματικότητα, οι 11 μεταφραστές στο “καταφύγιο” του Μιλάνου είχαν μόνο μία δουλειά. Nα μεταφράσουν το “Inferno” και να εγγυηθούν την ταυτόχρονη δημοσίευση του μυθιστορήματος σε όλο τον κόσμο.

Η μυστική τοποθεσία στην οποία βρέθηκε η Delporte ήταν τα κεντρικά γραφεία του Gruppo Mondadori, του μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου της Ιταλίας. 

Οι μεταφραστές εργάζονταν, σε μια μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων, εξοπλισμένη με καφετιέρα, ψυγείο, φούρνο μικροκυμάτων και εκτυπωτή. Παρά το γεγονός ότι ήταν ένα υπόγειο, η Delporte το χαρακτήρισε άνετο, με δύο μεγάλα παράθυρα απ’ όπου έμπαινε λίγο φυσικό φως. Σε κάθε γραφείο είχε τοποθετηθεί μια μικρή σημαία που έδειχνε τις διάφορες γλώσσες που μεταφραζόταν το βιβλίο. 

Ορισμένοι μεταφραστές δούλευαν μεμονωμένα κι άλλοι σε ζευγάρια. Η Delporte συνεργάστηκε με τον Dominique Defert, με τον οποίο είχε ήδη μεταφράσει άλλα μπεστ σέλερ. «Χρειάζεσαι ανθρώπους που είναι ψυχολογικά δυνατοί», έχει πει η Delporte. «Η εργασία σε τέτοιες συνθήκες για ενάμιση μήνα, είναι μια πολύ ασυνήθιστη εμπειρία».

Τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας

Στόχος ήταν να αποφευχθεί μια καταστροφική διαρροή. Πέντε χρόνια νωρίτερα, η συγγραφέας του “Twilight”, Stephenie Meyer, κατέστρεψε το πέμπτο βιβλίο της σειράς βαμπίρ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις, “Midnight Sun”, όταν ένα ημιτελές προσχέδιο βρέθηκε στο διαδίκτυο.

Ένοπλο προσωπικό ασφαλείας φρουρούσε την είσοδο του “καταφυγίου” όλο το εικοσιτετράωρο. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο κόπηκε. Οι φορητοί υπολογιστές των μεταφραστών δεν επιτρεπόταν να βγουν από το δωμάτιο. Για να κάνουν διαδικτυακή έρευνα (απαραίτητη για τα βιβλία του Μπράουν), οι μεταφραστές έπρεπε να μοιραστούν τέσσερις υπολογιστές που ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και να κρατούν χειρόγραφες σημειώσεις.

Τα έντυπα αντίγραφα του αγγλικού χειρόγραφου τους, ήταν κλειδωμένα σε ένα χρηματοκιβώτιο τη διάρκεια της νύχτας. Οι επισκέψεις στην τουαλέτα καταγράφονταν από τους φρουρούς ασφαλείας.

Οι μεταφραστές είχαν αυστηρή εντολή να μην μιλούν σε κανέναν για τη δουλειά τους. Ειδικά  με τους υπαλλήλους της Mondadori, ορισμένοι από τους οποίους ήταν δημοσιογράφοι. 

Σε μια γωνιά του δωματίου υπήρχε ένας πίνακας όπου μπορούσαν να γράψουν ερωτήσεις που προωθούνταν στον Μπράουν. «Όλοι θέσαμε στον εαυτό μας τις ίδιες ερωτήσεις, οπότε ήταν καλό που μπορούσαμε να τις συζητήσουμε μαζί. Άλλωστε είμασταν οι πρώτοι αναγνώστες», είχε σημειώσει η Delporte.

Η εμπειρία του Λονδίνου

Αυτό το  λογοτεχνικό lockdown δεν έγινε μόνο στην Ιταλία. Στο Λονδίνο, οι Ολλανδοί, Νορβηγοί, Σουηδοί, Δανοί και Τούρκοι μεταφραστές έζησαν μια παρόμοια εμπειρία στο υπόγειο της Transworld Publishers.

«Είχαμε όλα όσα χρειαζόμασταν. Το μόνο πράγμα που δεν είχαμε ήταν το διαδίκτυο», είχε περιγράψει ο Τούρκος μεταφραστής Petek Demir İncek. «Έπρεπε να υπογράψουμε μια συμφωνία που έλεγε ότι θα πληρώσουμε ένα μεγάλο πρόστιμο αν παραβιάζαμε την μυστικότητα».

Η αιτία της απομόνωσης των μεταφραστών

Η επιχείρηση που σχεδιάστηκε για το Inferno ήταν η πρώτη του είδους της. Συνήθως η μετάφραση των μυθιστορημάτων του Μπράουν ξεκινούσε αφού η αγγλική έκδοση ήταν ήδη στη λίστα των μπεστ σέλερ, αφήνοντας τους ευρωπαίους εκδότες να αγωνίζονται για να προφτάσουν να φέρουν έγκαιρα τα αντίτυπα  στα καταστήματα.

Αυτό είχε συμβεί με το “The Lost Symbol” (Το χαμένο σύμβολο), το πολυαναμενόμενο σίκουελ του “Κώδικα Ντα Βίντσι., Το βιβλίο κυκλοφόρησε, αφού δύο υπερπαραγωγές με πρωταγωνιστή τον Τομ Χανκς, είχαν ήδη προσελκύσει τεράστιο κοινό. Ενώ το The Lost Symbol έσπασε τα ρεκόρ πωλήσεων της πρώτης ημέρας στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά, οι πρώτες μεταφράσεις  στα ιταλικά, ισπανικά και γαλλικά, έφτασαν  ένα μήνα αργότερα.

Η Annamaria Raffo, μία από τις τρεις Ιταλίδες μεταφράστριες, πριν μεταφράσει το Inferno, είχε εργαστεί σε μια ομάδα πέντε ατόμων για να ολοκληρώσει την ιταλική έκδοση του “The Lost Symbol”, σε λιγότερο από δύο εβδομάδες. «Παρά το γεγονός ότι δουλέψαμε πολύ γρήγορα, χάσαμε αυτές τις 15 ημέρες», είχε πει Raffo. «Στο μεταξύ, ορισμένοι αναγνώστες αγόρασαν το βιβλίο στα αγγλικά επειδή δεν μπορούσαν να περιμένουν».

Όταν ανακοινώθηκε η έκδοση του “Inferno”, ήταν προφανές ότι οι ευρωπαϊκές εκδόσεις έπρεπε να κυκλοφορήσουν ταυτόχρονα με την αγγλική έκδοση.«Σήμερα, από τη στιγμή που θα κυκλοφορήσει στις ΗΠΑ ή στο Ηνωμένο Βασίλειο, μπορείτε να το παραγγείλετε στο Amazon και να το έχετε σε λίγες μέρες. Αυτό δεν συνέβαινε πριν από 20 χρόνια. Είναι πολύ πιο σημαντικό τώρα να δημοσιεύουμε τη μετάφραση ταυτόχρονα», είχε δηλώσει ένας από τους μεταφραστές. 

Το “ιγκλού”

Το 2017, οι εκδότες αποφάσισαν να ακολουθήσουν την ίδια τακτική για το “Origin”, το πέμπτο μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν. Αυτή τη φορά, 26 μεταφραστές συγκεντρώθηκαν στη Βαρκελώνη, όπου διαδραματίζεται μέρος του μυθιστορήματος.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Grupo Planeta, τον κορυφαίο εκδοτικό όμιλο στην Ισπανία και τη Λατινική Αμερική. Αυτή τη φορά, μεταφραστές που είχαν βρεθεί στο Μιλάνο και στο Λονδίνο ήταν στο ίδιο δωμάτιο. Η ασφάλεια ενισχύθηκε και δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να φέρει δικό του υπολογιστή.

Αντί για υπόγειο, οι μεταφραστές βρίσκονταν σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα, στον πέμπτο όροφο των γραφείων της Planeta και εντελώς απομονωμένοι. Όπως έχουν περιγράψει κάποιοι, ο κλιματισμός ήταν συνεχώς σε λειτουργία, με αποτέλεσμα, ενώ στο Μιλάνο τον χώρο εργασίας τον αποκαλούσαν “καταφύγιο” στη Βαρκελώνη τον έλεγαν “ιγκλού”.

«Ήταν ένα πολιτισμικό σοκ», έχει διηγηθεί η γαλλίδα μεταφράστρια, όσον αφορά στο ωράριο εργασίας. Οι Σκανδιναβοί ήθελαν να ξεκινήσουν στις 8 το πρωί, ενώ οι Μεσογειακοί προτιμούσαν να ξυπνούν αργά και να δουλεύουν μέχρι το βράδυ.

Η ομάδα των ελεύθερων επαγγελματιών που είχε συνηθίσει την άνεση του σπιτιού, έπρεπε  να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. «Συγκεντρώθηκαν ένα σωρό “ερημίτες”, ο καθένας με τις δικές του συνήθειες. Οπότε η συνεργασία ήταν πολύ περίεργη», έχει δηλώσει μια από τις Ισπανίδες μεταφράστριες.

Τελικά, η ομαδική προσπάθεια απέδωσε. Όταν το “Inferno” κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2013, πούλησε περισσότερα από 50.000 αντίτυπα στην Ιταλία. τις πρώτες 24 ώρες κυκλοφορίας. Στην Ισπανία, τα 600.000 αντίτυπα του “Origin” εξαντλήθηκαν γρήγορα και οι εκδοτικοί οίκοι ανακοίνωσαν  ότι τυπώνουν επιπλέον 100.000, για να καλύψουν τη ζήτηση των Ιταλών και Ισπανών αναγνωστών.

 «Λίγοι μεταφραστές μπορούν να ισχυριστούν ότι έχουν εργαστεί όλοι μαζί στο ίδιο κείμενο», σημείωσε η Raffo. «Ήταν ωραίο που μπορούσαμε να ανταλλάξουμε ιδέες», λέει ο Demir İncek. «Είναι συνήθως μια μοναχική δουλειά». Το να μπορέσουμε να λύσουμε προβλήματα μαζί και να εξηγήσουμε τις πολλές ιστορικές και πολιτιστικές αναφορές του μυθιστορήματος ήταν μια εμπειρία που πολλοί βρήκαν λυτρωτική, παρόλο που ήταν περιορισμένοι.

“Ήταν δύο μήνες ταλαιπωρίας, αλλά θα το έκανα ξανά αύριο!”, είχε δηλώσει η ιταλίδα μεταφράστρια Annamaria Raffo. 

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: youtube