Το θηριώδες σουηδικό πολεμικό πλοίο που βυθίστηκε πριν προλάβει να ναυμαχήσει. Ανελκύστηκε σχεδόν άθικτο τρεις αιώνες μετά

Στη νησίδα Djurgården της Στοκχόλμης βρίσκεται το πιο δημοφιλές μουσείο της Σουηδίας και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα του κόσμου.

Ο λόγος για το Μουσείο Βάσα (Vasamuseet), το οποίο πήρε το όνομά του από ένα επιβλητικό πολεμικό πλοίο του 17ου αιώνα, το οποίο βυθίστηκε στο παρθενικό του ταξίδι. Το εντυπωσιακό είναι ότι, τρεις αιώνες μετά, το ναυαγισμένο πλοίο ανελκύστηκε σχεδόν ανέπαφο.

Από τον Ιούνιο του 1990, όταν το μουσείο άνοιξε τις πύλες του, εκατομμύρια άνθρωποι το έχουν επισκεφθεί, για να θαυμάσουν το “πιο καλοδιατηρημένο πλοίο του 17ου αιώνα” και “ένα από τα πιο θεαματικά πλοία που κατασκευάστηκαν ποτέ“, όπως αναφέρουν οι ενάλιοι αρχαιολόγοι.

Το τρομερό πλοίο του βασιλιά με το άδοξο τέλος

Το “Βάσα” ναυπηγήθηκε την περίοδο 1626-1628 στη Στοκχόλμη, με εντολή του βασιλιά Γουσταύου Β΄ Αδόλφου. Ήταν μονάρχης από το 1611 μέχρι το 1632 και ο άνθρωπος που έκανε τη Σουηδία μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη κατά τον 17ο αιώνα.

Επίσης, βρισκόταν σε εξέλιξη ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) και ο Γουσταύος Β’ πίστευε ότι ο σουηδικός βασιλικός στόλος χρειαζόταν ενίσχυση, αν ήθελε η αυτοκρατορία να διατηρήσει την ισχύ της στη Βαλτική Θάλασσα.

Συνολικά στη ναυπήγηση του “Βάσα” συμμετείχαν περίπου 400 άντρες και γυναίκες. Διέθετε τρία κατάρτια που είχαν δέκα πανιά, ύψους 52 μέτρων και πλάτους 69 μέτρων. Το βάρος του ήταν 1.200 τόνοι, διέθετε 64 κανόνια και το 98% του πλοίου κατασκευάστηκε από εκατοντάδες σκαλιστά γλυπτά.

Δύναμη πυρός

Κάθε πλευρά του “Βάσα” είχε τη δυνατότητα εκτόξευσης περίπου 250 κιλών πυρομαχικών, ποσότητα διπλάσια από αυτή που μπορούσαν να ρίξουν αντίστοιχα ευρωπαϊκά πλοία της εποχής.

Όταν απέπλευσε για πρώτη φορά από το λιμάνι της Στοκχόλμης, στις 10 Αυγούστου 1628, το “Βάσα” ήταν πιο προηγμένο πολεμικό πλοίο.

Το ταξίδι του αυτό, όμως, αποτέλεσε και το “κύκνειο άσμα” του. Μόλις 20 λεπτά μετά τον απόπλου κι έχοντας διανύσει περίπου 1.130 μέτρα, το μεγαλύτερο επίτευγμα της σουηδικής ναυτικής ιστορίας βούλιαξε. Περίπου 30 άτομα υπολογίζεται ότι πνίγηκαν.

Τι οδήγησε στο ναυάγιο

Τα ακριβή αίτια που προκάλεσαν το ναυάγιο του “Βάσα” δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν ότι είχε κατασκευαστικά λάθη, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι είχε πρόβλημα στατικότητας, δεδομένου ότι έγειρε μετά από τις πρώτες δυνατές ριπές ανέμου.

Επιπλέον, λέγεται ότι ο βασιλιάς παρενέβη στο σχεδιασμό του πλοίου, απαιτώντας συνεχείς τροποποιήσεις και ασκούσε πιέσεις, ώστε να επισπευσθεί η παράδοσή του. Το πιθανότερο είναι πως όλοι οι παραπάνω παράγοντες συνδυαστικά προκάλεσαν το άδοξο τέλος του θηριώδους πλοίου.

“Τον 17ο αιώνα, οι άνθρωποι δεν γνώριζαν τους θεωρητικούς υπολογισμούς οι οποίοι θα βοηθούσαν το πλοίο να παραμείνει σταθερό. Απλώς κατασκεύαζαν πλοία, σύμφωνα με τις προηγούμενες εμπειρίες τους.

Η υλοποίηση τεχνικών καινοτομιών – στην περίπτωση του “Βάσα” βαρύ πυροβολικό σε δύο καταστρώματα οπλισμού – απαιτούσε δοκιμή και λάθη. Το “Βάσα” ήταν πολύ βαρύ πάνω από τη στάθμη της θάλασσας και δεν μπορούσε να ισορροπήσει ξανά, άπαξ και έγερνε από τον αέρα“, αναφέρει το Μουσείο Βάσα στην ιστοσελίδα του.

“Υπήρξε υπερβολική έμφαση στην κομψότητα και τη δύναμη πυρός του πλοίου και δόθηκε μειωμένη σημασία στην αξιοπλοΐα και τη σταθερότητά του“

Η ανέλκυση μετά από 333 χρόνια και το γυναικείο οστό

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ένας Σουηδός ερασιτέχνης αρχαιολόγος, ο Άντερς Φρανζέν, προσδιόρισε την τοποθεσία που βυθίστηκε το “Βάσα“. Κινητοποίησε κι άλλους ανθρώπους και στις 24 Απριλίου 1961, το ναυαγισμένο πλοίο ανελκύστηκε. Η διαδικασία δεν ήταν φυσικά εύκολη, καθώς ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1957, αλλά απέδωσε καρπούς.

Μολονότι το πλοίο έμεινε στο βυθό για σχεδόν τρεισήμισι αιώνες, διατηρήθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, σύμφωνα με τους ειδικούς. Όπως υποστηρίζουν, αυτό οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στα κρύα και ελάχιστα αλμυρά νερά της Βαλτικής, τα οποία δεν ευνοούν την ανάπτυξη βακτηρίων και σκουληκιών, που καταστρέφουν τους ξύλινους σκελετούς των πλοίων.

Η γυναίκα επιβάτης

Οι Σουηδοί υπέθεταν για αρκετό καιρό ότι ανάμεσα στους επιβάτες του “Βάσα” βρισκόταν και μία γυναίκα, από ένα οστό που εντόπισαν. Τον Απρίλιο του 2023, ένα αμερικανικό στρατιωτικό εργαστήριο επιβεβαίωσε τις εικασίες τους.

Η Άννα Μαρία Φόρσμπεργκ, ιστορικός του Μουσείου Βάσα αναφέρει ότι οι γυναίκες δεν αποτελούσαν μέρος του πληρώματος του σουηδικού ναυτικού τον 17ο αιώνα. Ωστόσο είναι πιθανό να βρίσκονταν στο πλοίο ως φιλοξενούμενες. Και επισημαίνει:

“Επιτρεπόταν στους ναυτικούς να έχουν τις γυναίκες τους μαζί τους, εκτός αν το πλοίο πήγαινε για μάχη ή για μεγάλο ταξίδι”

Τα τελευταία χρόνια, το Μουσείο Βάσα δέχεται τους περισσότερους επισκέπτες από οποιοδήποτε άλλο μουσείο σε ολόκληρη τη Σκανδιναβία. Κάθε επισκέπτης αντικρίζει με δέος το πολεμικό πλοίο που δεν του ήταν γραφτό να πρωταγωνιστήσει σε ναυμαχίες, αλλά παραμένει κόσμημα για το σουηδικό έθνος και σύμβολο μιας άλλης εποχής.

Με πληροφορίες από: Vasa Museum, Britannica, ΑΡ News και Smithsonian Magazine

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: EPA/ANDERS WIKLUND (μέσω ΑΠΕ-ΜΠΕ)