Το τάμα ενός Φλαμανδού Ιππότη που έχτισε βυζαντινό ναό στη Βοιωτία. Τι σχέση έχει με το τέλος της Φραγκοκρατίας

Υπάρχει ένα εκκλησάκι στην Βοιωτία που είναι χτισμένο με αρχαία δομικά υλικά και ο τρούλος του στηρίζεται σε κίονες ιωνικού ρυθμού.

Ο Άγιος Γεώργιος Ακραιφνίου, ή αλλιώς “το τάμα του Φλαμανδού Ιππότη” χτίστηκε τον 14ο αιώνα από έναν καβαλάρη που σώθηκε στην μάχη του Βοιωτικού Κηφισού.

Η μάχη αυτή ήταν μία από τις “τελευταίες πράξεις” της Φραγκοκρατίας στον Ελλαδικό χώρο. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 είχε σηματοδοτήσει την αρχή της.

του ιστορικού Απόστολου Δημητριάδη

Το Ακραίφνιο Βοιωτίας βρίσκεται κοντά στη λίμνη Υλίκη. Εκεί υπάρχει ένα από τα σημαντικότερα ιερά του Απόλλωνα (Πτώου) και κατάλοιπα της Αρχαίας Ακραφίας. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον καθώς συσχετίζεται με το τάμα ενός Ιππότη που σώθηκε από τη καταστροφική μάχη της Κωπαΐδας, όταν οι Φράγκοι ηττήθηκαν από τους πρώην συμμάχους τους Καταλανούς.

Οι Καταλανοί στον Ελλαδικό χώρο

Το 1309, ο Φράγκος Δούκας των Αθηνών, Γκωτιέ ντε Μπριέν, έχοντας το βλέμμα του στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, αλλά και για να αντιμετωπίσει τους εσωτερικούς εχθρούς του, τους Ενετούς της Χαλκίδας και τον περιφερειακό διοικητή της Θεσσαλίας, κάλεσε σε βοήθεια την Καταλανική Εταιρεία.

Σε πρώτο στάδιο, ο Γκωτιέ ντε Μπριέν και οι Καταλανοί συνεργάστηκαν κατά των Βυζαντινών και γρήγορα ήρθαν στα χέρια τους 30 φρούρια στη Φθιώτιδα και τη Θεσσαλία.

Όμως, ο Δούκας αφού πέτυχε τους σκοπούς του, αποφάσισε όχι μόνο να μην πληρώσει τους Καταλανούς, αλλά και να τους εκδιώξει λόγω της βίαιης παρουσίας τους. Μάλιστα κάλεσε τους Ευγενείς των υπόλοιπων Δουκάτων της Φραγκοκρατούμενης Ελλάδας να συμβάλουν με Ιππότες και πολυάριθμο πεζικό για τη μάχη εναντίον των Καταλανών.

Οι Καταλανοί, τότε, προωθήθηκαν στην Κωπαΐδα και κατέλαβαν θέσεις κοντά στις όχθες του Κηφισού ποταμού. Η άφιξη του Φραγκικού στρατού έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο των Καταλανών.

Εκμεταλλευόμενοι τα νερά του Κηφισού ποταμού, δημιούργησαν τεχνητό βάλτο μπροστά από το πεζικό τους. Ο Δούκας Μπριέν, αγνοώντας το πεδίο της μάχης, εξαπέλυσε επίθεση με το ιππικό του εναντίον του Καταλανικού πεζικού με αποτέλεσμα οι Ιππότες να κολλήσουν στο βάλτο. Η ολιγωρία αυτή έδωσε την αφορμή να συντρίψουν τον συνασπισμένο στρατό των Φράγκων.

Οι Καταλανοί διέλυσαν τον συνασπισμένο στρατό των Φράγκων υπό την ιαχή “Αραγωνία, Αραγωνία”. Η μάχη έθεσε το τέλος της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα

Το Δουκάτο των Αθηνών διαλύθηκε, ενώ Πριγκιπάτο της Αχαΐας αποδυναμώθηκε σημαντικά. Σ΄ αυτή τη μάχη σκοτώθηκε η αφρόκρεμα των φεουδαρχών και των επιγόνων τους εκτός από τον Βονιφάτιο της Βερόνα, τον Ρόγηρο Ντελόρ και τον Αντώνιο Ντε Φλάμα, αφέντης της Ακραιφίας.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου

Όταν οι Ιππότες κώλυσαν στον βάλτο της Κωπαΐδας, ο Αντώνιο ντε Φλάμα έκανε τάμα για την σωτηρία του στον Άγιο Γεώργιο. Πράγματι, ο Φλαμανδός καβαλάρης σώθηκε και για να εκπληρώσει το τάμα του έχτισε τον Άγιο Γεώργιο στο Ακραίφνιο.

Στο σημείο που χτίστηκε η εκκλησία φαίνεται να υπήρχε αρχαίος ναός. Έτσι, αρχαίο δομικό υλικό όπως κίονες, ιωνικά κιονόκρανα, επιτύμβιες στήλες, επιγραφές και πολλά ακόμη κατάλοιπα από την ευρύτερη περιοχή και την ακρόπολη της Ακραιφίας χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του κτηρίου.

Ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Βυζαντινή του αρχιτεκτονική (σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος) παρόλο που ο Αντώνιο ντε Φλάμα ήταν καθολικός.

Στο εσωτερικό της εκκλησίας σώζεται και η κτητορική επιγραφή της ανέγερσης (1311 μ.Χ.) όπως και η λάρνακα όπου φαίνεται να είναι θαμμένος ο Αντώνιο Ντε φλάμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αγιογραφία του Προφήτη Ηλία (16ος αιώνας) που οφείλεται στους Θηβαίους ζωγράφους Κονταρήδες.

Οι αγιογραφίες και πολλά αρχαία δομικά υλικά υπέστησαν σημαντικές φθορές την δεκαετία του 1950, όταν ένα μέρος του ναού σοβατίστηκε ενώ ένα άλλο καταστράφηκε.

Το 1987 κατά τις εργασίες συντήρησης ανακαλύφθηκαν αγιογραφίες σύγχρονες του Ιππότη. Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας έχουν εναποθέσει ένα μεγάλο αριθμό αρχαιοτήτων.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου συγκεντρώνει τον πολιτισμό των ανθρώπων που βρέθηκαν στο Ακραίφνιο, κατάλληλο για τον επισκέπτη ώστε να μεταφερθεί σε άλλες εποχές.

Ο φλαμανδός ιππέας είχε προνοήσει να διακοσμήσει και τον χώρο της ταφής του εσωτερικά του Αγίου Γεωργίου. Σε μια εσοχή του νοτίου τοίχου υπάρχει μια επιγραφή και δύο αγιογραφημένοι άγγελοι που υποδεικνύουν ότι εκεί κείτεται ο Αντώνιος ντε Φλάμα.

Αρχική εικόνα: Google Maps