Το σκάνδαλο και το “Σιντριβάνι της Ντροπής” με τους γυμνούς Έλληνες θεούς στην πόλη της “Κόζα Νόστρα”

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η «Πραιτοριανή Κρήνη» είναι ένα μνημειώδες σιντριβάνι που βρίσκεται στην Piazza Pretoria, στο ιστορικό κέντρο του Παλέρμου. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πρωτεύουσας της Σικελίας. Όμως οι ντόπιοι το γνωρίζουν ως το «Σιντριβάνι της Ντροπής».

Ο λόγος ήταν ότι στο σιντριβάνι βρίσκονται πολλά γυμνά αγάλματα Ελλήνων θεών και ηρώων αλλά και επειδή έγινε μια τεράστια σπατάλη δημοσίου χρήματος για την αγορά και τοποθέτησή του στο Παλέρμο.

“Το πιο υπέροχο σιντριβάνι στην Ιταλία“

Το 1544 ο γλύπτης Φρανσέσκο Καμιλιάνι φιλοτέχνησε ένα μεγαλοπρεπέστατο σιντριβάνι για τον κήπο του Ισπανού ευγενή, Δον Λουίτζι ντε Τολέδο στη Φλωρεντία. Σε αυτό υπήρχαν 48 αγάλματα και περιβαλλόταν από μια μακριά κληματαριά που απλωνόταν σε 90 ξύλινες στήλες που σχεδίασε ο Μπαρτολομέο Αμανάτι.

Ο Τζιόρτζιο Βαζάρι, ο μεγάλος ιστορικός τέχνης της Αναγέννησης χαρακτήρισε το σιντριβάνι ως: «το πιο υπέροχο (…) απαράμιλλο στη Φλωρεντία και ίσως στην Ιταλία».

Αγορά από το Παλέρμο

Το 1573 ο Λουίτζι ντε Τολέδο πτώχευσε και αποφάσισε να μετακομίσει στη Νάπολη όπου ο αδελφός του είχε μεγάλη πολιτική θέση. Τότε πούλησε το σιντριβάνι του στο Παλέρμο.

Η γερουσία της πόλης προκειμένου να το αναδείξει αποφάσισε να το τοποθετήσει στην πιο κεντρική πλατεία του Παλέρμου, γνωστή ως «Πραιτοριανή». Μάλιστα, αγοράστηκαν και γκρεμίστηκαν όλα τα κτήρια που ήταν εκεί.

Μόνο μία έπαυλη διατηρήθηκε στην οποία και μεταφέρθηκε το δημαρχείο πριν φθάσει το σιντριβάνι από τη Φλωρεντία.

Αυτό αποσυναρμολογήθηκε σε 644 κομμάτια που μεταφέρθηκαν στο Παλέρμο στις 26 Μαΐου 1574. Τότε αποκαλύφθηκε ότι κάποια αγάλματα είχαν υποστεί ζημιές κατά τη μεταφορά ενώ άλλα έλειπαν. Φαίνεται ότι ο ντε Τολέδο τα πήρε μαζί του στη Νάπολη και στη συνέχεια στην πατρίδα του την Ισπανία.

Έτσι τα τμήματα του σιντριβανιού δεν έπρεπε απλά να συναρμολογηθούν αλλά και να αποκατασταθούν. Για επτά χρόνια, ο Καμίλο Καμιλιάνι, αρχιτέκτονας και γλύπτης, γιος του καλλιτέχνη του έργου, και ο γλύπτης Μιχαήλ Άγγελο Νατσερίνο εργάστηκαν για το σκοπό αυτό.

Το 1581 το σιντριβάνι ήταν έτοιμο.

Πολλά γυμνά αγάλματα

Το περίτεχνο σχέδιο του περιλαμβάνει μια μεγάλη κεντρική λεκάνη που περιβάλλεται από μικρότερες λεκάνες σε επίπεδα και πολυάριθμα αγάλματα, που απεικονίζουν θεούς, ήρωες και τέρατα της ελληνικής μυθολογίας.

Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες μορφές είναι γυμνές.

Όταν έγιναν τα εγκαίνια του πολλοί κάτοικοι του Παλέρμο σοκαρίστηκαν με τη θέα τόσο πολλών γυμνών αγαλμάτων. Τότε ακούστηκε η κραυγή από το πλήθος «Ντροπή! Ντροπή». Καθόλου παράλογη αντίδραση, για εκείνη την εποχή του άκρατου συντηρητισμού. Οι αρχαίοι, με την τέχνη υμνούσαν το γυμνό σώμα, οι καθολικοί το κάλυπταν!

Για το λόγο αυτό το σιντριβάνι της “Πραιτοριανής Πλατείας” έγινε ανεπίσημα γνωστό ως το «Σιντριβάνι της Ντροπής».

Παρά ταύτα, μέχρι σήμερα είναι από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Παλέρμου. Δεσπόζει στην πλατεία στη δυτική πλευρά της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης.

«Σιντριβάνι της Διαφθοράς»

Εκτός από τη γύμνια των αγαλμάτων, το σιντριβάνι σύντομα ταυτίστηκε με τη διαφθορά και την κακή οικονομική διαχείριση της τοπικής κυβέρνησης. Προκειμένου να μεταφερθεί στο Παλέρμο και να αποκατασταθεί δαπανήθηκε το τεράστιο ποσό των 20.000 σκούδων.

Αρχικά είχε προϋπολογιστεί ένα μικρότερο ποσό για το σιντριβάνι. Αυτό εξόργισε επιπλέον τους πολλούς κάτοικους του Παλέρμου που αντιδρούσαν για τα γυμνά αγάλματα.

Από τότε μέχρι και τον 19ο αιώνα, το σιντριβάνι θεωρούνταν σύμβολο της διαφθοράς του δήμου του Παλέρμου. Τότε δημιουργήθηκε η “Κόζα Νόστρα” και η διαφθορά στην πόλη της Σικελίας απέκτησε διαφορετικό νόημα με την άνθηση της μαφίας.