Το ρολόι που χάρισε ο Καποδίστριας στον Κολοκοτρώνη είχε το έμβλημα της ελληνικής πολιτείας. Διάσημα ρολόγια τσέπης που φορούσαν οι Αγωνιστές του ’21 στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Η επέτειος των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση του 1821 είναι πλέον γεγονός. Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (ΕΙΜ), στα πλαίσια εορτασμού της επετείου, κυκλοφόρησε το ημερολόγιο του 2020, αφιερωμένο στα ρολόγια τσέπης των Αγωνιστών του ’21. παράλληλα τα εκθέτει στο κτίριο της παλιάς Βουλής στην οδό Σταδίου.

Το ρολόγια που βρίσκονται στη συλλογή του μουσείου αποτελούν το μοναδικό δείγμα που διασώζεται στην Ελλάδα, από ρολόγια τσέπης ιστορικών προσωπικοτήτων των αρχών του 19ου αιώνα. “Τα ρολόγια τσέπης των Αγωνιστών ως ιστορικά αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν για να καταμετρήσουν τις κρίσιμες αυτές ώρες για την πολιτική αναγέννηση και αυθυπαρξία της Ελλάδος, αποκτούν ένα συμβολικό νόημα για όλους εμάς που γευόμαστε τους καρπούς αυτού του Αγώνα 200 χρόνια αργότερα”, γράφει η ιστορικός και επιμελήτρια της Συλλογής Ρολογιών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Νικολέττα Ζυγούρη.

Τα ρολόγια τσέπης σηματοδότησαν τη μετάβαση σε μια νέα εποχή

Τα ρολόγια τσέπης εφευρέθηκαν το 1500 και από τις αρχές του 18ου αιώνα ξεκίνησαν να εισάγονται στην αγορά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε μια προσπάθεια συγχρονισμού με τα δυτικά πρότυπα. Όλο και περισσότεροι ωρολογοποιοί δυτικών εμπορικών οίκων ξεκίνησαν να εγκαθίστανται σε ανατολίτικες περιοχές, σηματοδοτώντας τη μετάβαση σε μια νέα εποχή. Ενδεικτικό αυτού αποτελεί το γεγονός πως μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα είχαν εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη 180 ωρολογοποιοί.

Η ωρολογοποιία, εκτός από τη θεμελίωση των εμπορικών σχέσεων ανατολής και δύσης, συνέβαλε στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών. Τόσο τα ρολόγια τσέπης όσο και τα επιτραπέζια ρολόγια ήταν τα κυριότερα δώρα που επέλεγαν να προσφέρουν οι Άγγλοι και Γάλλοι πρεσβευτές σε πολιτικά πρόσωπα της εποχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ρολόι τσέπης που προσφέρθηκε ως δώρο από τους Ελβετούς στον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, για την προσφορά του στο Συνέδριο της Βιέννης.

Το δώρο του Καποδίστρια

Ο Ιωάννης Καποδίστριας, λίγα χρόνια αργότερα, παρήγγειλε σε Ελβετό ωρολογοποιό δέκα ρολόγια τσέπης προκειμένου να τα δωρίσει σε σημαντικές φυσιογνωμίες της ελληνικής επανάστασης. Το ρολόι που δώρισε στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη φέρει το έμβλημα της ελληνικής πολιτείας, τη χρονολογία 1821 και τα αρχικά ΙΑΚ, δηλαδή Ιωάννης του Αντωνίου Καποδίστριας.

Οι Έλληνες που ασχολήθηκαν με την ωρολογοποιία και βοήθησαν από τη θέση τους στη νικηφόρα έκβαση της Επανάστασης. Τα ρολόγια τσέπης ήταν ένδειξη κύρους και μεγαλοφροσύνης. 

Η νέα τεχνογνωσία γοήτευσε τόσο τους Έλληνες όσο και τους Οθωμανούς πολίτες, που έσπευσαν να προμηθευτούν τα ρολόγια τσέπης. Η ιδιαίτερα αυξημένη ζήτηση των ρολογιών τσέπης στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ώθησε πολλούς Έλληνες υπηκόους να ασχοληθούν επαγγελματικά με την ωρολογοποιία είτε ως έμποροι είτε ως τεχνίτες ρολογιών. Το γεγονός αυτό λειτούργησε πολλές φορές βοηθητικά, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.

Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Αγωνιστή του ’21 Στέφανου Στεφανόπουλου του Ιωάννη, ο οποίος διατηρούσε το ωρολογοποιείο του πατέρα του στην Τρίπολη, από τις αρχές του 19ου αιώνα. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1818, συμμετείχε στην οργάνωση του Αγώνα στην Αρκαδία, από τα προεπαναστατικά χρόνια, αξιοποιώντας την ιδιότητά του ως έμπορος ρολογιών. Αγόραζε και διακινούσε όπλα στους συμπατριώτες του, καταφέρνοντας να ξεγελάσει την τουρκική διοίκηση της Τρίπολης, αφού όπλα και ρολόγια πολλές φορές διακινούνταν στην αγορά από τον ίδιο έμπορο.

Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής τα ρολόγια τσέπης ήταν ένδειξη κύρους και μεγαλοφροσύνης. Για τους Αγωνιστές του ’21 μπορούμε να πούμε πως μετά το τουφέκι ήταν το δεύτερο σε σειρά προτεραιότητας απαραίτητο προσωπικό αντικείμενο. Από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Μάρκο Μπότσαρη μέχρι τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον Λάζαρο Κουντουριώτη, όλες οι σημαντικές προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης είχαν στην κατοχή τους ρολόι τσέπης. Στη διαθήκη του, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης γράφει “Το τουφέκι μου και τα άτια μου να πάνε των παιδιών μου κι ώρα μου”, κληροδοτώντας έτσι στα παιδιά του, το τουφέκι, τα άλογα και το ρολόι του.

Τα ρολόγια των Αγωνιστών παρουσιάζονται στο ημερολόγιο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ) μαζί με τις προσωπογραφίες τους. Φορεμένα από τους ίδιους πριν, κατά και μετά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, τα ρολόγια τσέπης παρουσιάζονται και στην περιοδική έκθεση του Μουσείου από τις 16 Φεβρουαρίου μέχρι τις 31 Αυγούστου 2020, στο Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, στην Πλατεία Κολοκοτρώνη, Σταδίου 13. Ώρες λειτουργίας 08:30 – 14:30, εκτός Δευτέρας.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το Ημερολόγιο 2020 του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ) με τίτλο “Τα ρολόγια τσέπης των Αγωνιστών του ’21”.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ο θάνατος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Λίγο πριν πεθάνει συγχώρεσε ακόμη και τον υπουργό που ήθελε την καταδίκη του. Ποιες ήταν οι τελευταίες ώρες του Γέρου.