Το “χτικιό”. Οι προκαταλήψεις, οι εμπειρικές θεραπείες και η πρόταση να ευνουχίζονται οι φυματικοί. Νέα εκπομπή για τη δημιουργία του “Σωτηρία”

Την πορεία της φυματίωσης στην Ελλάδα και την ιστορία του Σωτηρία, του πρώτου σανατορίου της χώρας παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα  18 Νοεμβρίου στις 21.00 στο Cosmote History. Σε επανάληψη την Κυριακή 24 Νοεμβρίου στις πέντε το απόγευμα.

Επιστήμονες, ερευνητές, αλλά και πρώην ασθενείς περιγράφουν την πορεία της νόσου που προκάλεσε τρόμο στην κοινωνία και οδηγούσε τους φυματικούς στο κοινωνικό περιθώριο, στην απαξίωση και τελικά στον θάνατο. «Το χτικιό», «το θανατικό» και παρόμοιες φράσεις περιέγραφαν την ασθένεια που δεν είχε θεραπεία. Αρχικά πίστευαν ότι ήταν η νόσος των αριστοκρατών και των πλουσίων καθώς μόνο αυτοί είχαν πρόσβαση στους γιατρούς.

‘Όταν ανακαλύφθηκε ο βάκιλος της φυματίωσης και αποδείχθηκε ότι ήταν μεταδοτική και όχι κληρονομική ή ταξική, τότε ο πανικός που προκλήθηκε στις κοινωνίες μεταδόθηκε σαν επιδημία και οδήγησε σε μια άθλια αντιμετώπιση των φυματικών που έγιναν αποσυνάγωγοι και σχεδόν μισητοί.

Μια άγνωστη παράμετρος είναι ότι επειδή οι επιστήμονες θεώρησαν ότι τα πτύελα μπορούσαν να τη μεταδώσουν, απαγορεύθηκε «το πτύειν» αλλά και το σκούπισμα, που μπορούσε να μεταδώσει τη φυματίωση μέσω της σκόνης. Έτσι οι γιατροί πρότειναν το σφουγγάρισμα, που επικράτησε ως ασφαλέστερο μέσο καθημερινής υγιεινής.

Όταν μια ομάδα γιατρών παρατήρησε ότι στα ορεινά μέρη δεν υπήρχε φυματίωση, άρχισαν να δημιουργούνται σανατόρια στα βουνά της Ευρώπης και στην συνέχεια και στην Ελλάδα, για την καλύτερη διαβίωση ή ακόμη και την θεραπεία των ασθενών. Συχνά όμως τα σανατόρια δεν ήταν παρά μια εξορία πολυτελείας, όπου οι ασθενείς έκαναν κουρά, αεροθεραπεία και ηλιοθεραπεία. Το πρώτο σανατόριο της Ελλάδας ήταν το Σωτηρία, που δημιούργησε  η Σοφία Σλήμαν και εγκαινιάστηκε το 1905.

Μέσα από φωτογραφικά  ντοκουμέντα και μαρτυρίες ο Χρίστος Βασιλόπουλος παρουσιάζει τα δύσκολα χρόνια του ιδρύματος και συνομιλεί με πρώην τρόφιμους που περιγράφουν την εμπειρία τους. Τη μοναξιά, την απομόνωση, τους έρωτες, την παραβατικότητα που αναπτύχθηκε στο ίδρυμα και τα εφιαλτικά χρόνια της προσφυγιάς όπου το σανατόριο, φιλοξένησε χιλιάδες Μικρασιάτες.

Στη συνέχεια την περίοδο  της κατοχής περίπου πέντε χιλιάδες άτομα στοιβάχτηκαν σε ένα χώρο που μπορούσε να φιλοξενήσει μάξιμουμ δύο χιλιάδες ασθενείς. Η πείνα και η αρρώστια είχε ως αποτέλεσμα να πεθαίνουν δεκάδες άτομα καθημερινά που έμεναν στα αζήτητα. Αναπόφευκτα έγιναν ομαδικές ταφές και ακόμη και σήμερα να ανακαλύπτονται στο περίβολο του νοσοκομείου οστά θανόντων. Τέλος παρουσιάζεται το έργο της Άννας Νάτας Μελά, αδελφής του Παύλου Μελά, που δημιούργησε ένα πρότυπο σανατόριο στην Αρκαδία και αφιερώθηκε στη θεραπεία των ασθενών.

Στην εκπομπή μιλούν: Φώτης Βλαστός- πνευμονολόγος- πρόεδρος μουσείου Σωτηρία, Αντώνης Ρασιδάκης- καθηγητής πνευμονολογίας, Γιάννης Στογιαννίδης- ερευνητής ιστορίας της υγείας, Γιάννης Πατίλης- εκπαιδευτικός και πρώην τρόφιμος του Σωτηρία, Κώστας Σοφιανός- δικηγόρος και πρώην τρόφιμος του Σωτηρία, Δημήτρης Πολυζωγόπουλος- πνευμονολόγος, Γιώργος Σταυράκης- πρώην διοικητικός υπάλληλος Σωτηρία, Αγγελική Κώττη- δημοσιογράφος- βιογράφος Γιάννη Ρίτσου, Ξανθίππη Παπαναστασίου- αδελφή εκτελεσθέντος στο Σωτηρία, Μάνος Καστρινάκης- δισέγγονος Άννας Μελά

Στις σκηνές δραματοποίησης πήραν μέρος τα μέλη της Θεατρικής Ομάδας του Συλλόγου ΜΝΗΜΗΣ “Το Θυμητάρι”, που ανέβασαν την παράσταση «Λαϊκό Σανατόριο Ασβεστοχωρίου, Ούτε μια Αναπνοή Χαμένη». Το έργο στηρίχτηκε στο βιβλίο της Χαρούλας Αποστολίδου.