Το “αιματηρό πάσχα”, όταν στη Ρόδο, οι Ιταλοί δολοφόνησαν Έλληνες που εξεγέρθηκαν για την ένωση με την Ελλάδα

Όταν οι ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα, οι Έλληνες πίστευαν ότι η ένωση με την μητέρα πατρίδα πλησιάζει και πίστεψαν πως οι χριστιανοί, ήρθαν να τους απελευθερώσουν από τον οθωμανικό ζυγό.

Σύντομα, όμως, οι Ιταλοί έδειξαν τις αληθινές τους προθέσεις, που ήταν η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ιταλία. Απαγόρευσαν τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, τον εθνικό ύμνο, την ελληνική σημαία ενώ σε μερικά χωριά απαγόρευσαν ακόμα και το μπλε χρώμα στις πόρτες και τα παράθυρα.

Το 1919 και ενώ έχει γίνει γνωστή η βάναυση πρακτική των Ιταλών, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, στο υπόμνημα που κατέθεσε, κατά τις προεργασίες της Συνθήκης των Βερσαλλιών, για τις εδαφικές απαιτήσεις της χώρας, περιέλαβε και τα Δωδεκάνησα. Ωστόσο, οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις δεν ευόδωσαν και οι Δωδεκανήσιοι είδαν για ακόμη μια φορά τις ελπίδες τους να χάνονται.

Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς οι νησιώτες πέρασαν στην αντεπίθεση.

Με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Αποστόλου Τρύφωνος και της δημογεροντίας, οργανώθηκαν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας, σε όλα τα χωριά, στα οποία οι κάτοικοι απαιτούσαν την ένωση με την Ελλάδα.

Όπως είχαν όλοι συμφωνήσει, μετά τη λειτουργία ανήμερα της Ανάστασης, ο κόσμος θα έβγαινε από τις εκκλησίες και όλοι μαζί θα φώναζαν για την ένωση. Όπως και έγινε. Μερικά από τα συνθήματα που ακούστηκαν ήταν “Λευτεριά στα νησιά”, “Ένωση-Ένωση”, “Ελεύθερα Δωδεκάνησα”.

Το “Αιματηρόν Πάσχα”

Στο χωριό Βιλανόβα, το σημερινό Παραδείσι, η συγκέντρωση πήρε άσχημη τροπή, όταν οι Ιταλοί καραμπινιέροι, που βρίσκονταν σε επιφυλακή, συνέλαβαν τους πρωτοστάτες και δασκάλους Κωνταντίνο Πανταζή και Νικόλαο Μαγκαφά.

Ο κάτοικος Παραδεισίου, Παναγιώτης Παναής περιέγραψε στη “Μηχανή του Χρόνου”,

“Μόλις τους συνέλαβαν, επαναστάτησε όλο το χωριό. Τότε, οι Ιταλοί βρήκαν την ευκαιρία και ξιφολόγχησαν τον γνωστό και δραστήριο πατριώτη, Παπαλουκά. Μάλιστα, ο Ιταλός για να είναι σίγουρος, του έμπηγε τη ξιφολόγχη βαθιά, μέχρι που ξεψύχησε.

Λίγα μέτρα πιο κάτω, στην πλατεία του χωριού, οι καραμπινιέροι χτυπούσαν κάποια από τα παιδιά που συμμετείχαν στο συλλαλητήριο με τις οικογένειές τους.

Μόλις το είδε αυτό η φουρνάρισσα, Ανθούλα Ζερβού, άρπαξε τη φουρνίστρα, που προηγουμένως είχε στο φούρνο, και χτύπησε έναν από τους Ιταλούς στο κεφάλι. Εκείνος, χωρίς δεύτερη σκέψη, την τρύπησε με την ξιφολόγχη. Η Ανθούλα πέθανε ακαριαία”.

Ο ξεσηκωμός στο Παραδείσι πέρασε στην ιστορία της Ρόδου ως το “Αιματηρό Πάσχα”.

Oι δυναμικές αντιδράσεις των Δωδεκανησίων είχε ως αποτέλεσμα τους επόμενους μήνες να υπογραφτεί μία κρυφή συμφωνία μεταξύ του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Ιταλού Υπουργού Εξωτερικών, Τομάζο Τιττόνι.

Σύμφωνα με αυτή, αποφασίζεται να παραδοθούν όλα τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, με εξαίρεση τη Ρόδο, στην οποία θα πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα εντός μιας πενταετίας, στο οποίο θα αποφασίσουν οι κάτοικοι αν θέλουν την ένωση με την Ελλάδα.

Οι Ιταλοί, όμως, άφησαν επίτηδες πολλά σημεία της συμφωνίας ασαφή, προκειμένου να μην μπορεί να εφαρμοστεί.

Για παράδειγμα ένας όρος ήταν ο εξής: “Η Ιταλία υποχρεούται να αποχωρήσει και σταδιακά να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα, όταν ικανοποιηθούν οι δικές της απαιτήσεις στη Μικρά Ασία”. Ωστόσο, δεν διευκρινιζόταν ποιες ήταν οι απαιτήσεις αυτές και οι Ιταλοί μπορούσαν συνεχώς να καθυστερούν την αναχώρησή τους.

Η συμφωνία Τιττόνι-Βενιζέλου επανήλθε στο προσκήνιο ένα χρόνο αργότερα, το 1920, στη συνθήκη των Σεβρών, όπου ο Βενιζέλος πέτυχε ένα διπλωματικό θρίαμβο για την Ελλάδα.

Ωστόσο, η Συνθήκη δεν εφαρμόστηκε ποτέ, καθώς ακολούθησε η μικρασιατική καταστροφή και η εγκατάλειψη της Ελλάδας από τους ευρωπαίους συμμάχους της. Στη Λωζάνη η διαπραγμάτευση ήταν εντελώς σε άλλη βάση.

Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από είκοσι χρόνια, μέχρι τα Δωδεκάνησα να επιστρέψουν στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 1947, μετά από τις θυσίες των Ελλήνων στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.