“Η επανάσταση εναντίον του ασφυκτικού κλειστού σχολείου”. Το πρώτο υπαίθριο σχολείο στην Ελλάδα ήταν στα Πατήσια και δημιουργήθηκε για θεραπευτικούς λόγους

Tα υπαίθρια σχολεία εμφανίστηκαν στην Ελλάδα, για να προστατευτούν οι μαθητές από τη φυματίωση. Στην Ευρώπη και στην Αμερική λειτουργούσαν ήδη από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.

Αίθουσες μέσα στο δάσος και σχολικά συγκροτήματα χωρίς τοίχους αποτελούσαν τόπο θεραπείας και εκπαίδευσης των παιδιών που έπασχαν από φυματίωση ή αναιμία. Με την έλευση της ισπανικής γρίπης, η πρακτική των ανοιχτών σχολείων άρχισε να παίρνει μαζικό χαρακτήρα.

Το σκεπτικό ήταν ίδιο στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπο κόσμο. Ο καθαρός αέρας, ο ήλιος και η ψυχοθεραπευτική επίδραση του περιβάλλοντος θεωρούνταν ικανά να ανακόψουν την πορεία της νόσου.

Υπαίθρια σχολεία και σανατόρια

Η ιδέα για την ίδρυση υπαίθριων σχολείων στην Ελλάδα διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1912 στο Β’ Πανελλήνιο Συνέδριο για την καταπολέμηση της φυματίωσης. Η συζήτηση “δια του σχολείου αγών” κατά της νόσου ξεκίνησε από την βασική παραδοχή ότι τόσο το σχολείο όσο και οι κατοικίες των μαθητών ήταν μολυσματικοί χώροι. Έπρεπε, επομένως, να βρεθεί ο κατάλληλος τόπος για να στεγάσει τους προφυματικούς και φυματικούς μαθητές καθώς και όσους έπασχαν από προχωρημένη αναιμία.

Διαβάστε ακόμα: Ο ευεργέτης που δώρισε ένα από τα πλέον ιστορικά σχολεία της Ελλάδας και κληροδότησε σπίτια και καταστήματα για να χρηματοδοτείται. Οι Άγγλοι το έκαναν αποθήκη και οι Γερμανοί μαγειρεία

Ο διευθυντής του γραφείου σχολικής υγιεινής του υπουργείου Παιδείας, Εμμανουήλ Λαμπαδάριος, εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός υπαίθριου σχολείου και ενός σχολείου- σανατορίου. Στο υπαίθριο σχολείο θα φοιτούσαν οι πιο ελαφρά νοσούντες μαθητές και θα εξασφαλιζόταν η πλήρης θεραπεία τους ύστερα από διαμονή 6-12 μηνών. Το σχολείο-σανατόριο θα αναλάμβανε τα παιδιά με βαριά φυματίωση που η ανάρρωσή τους θα μπορούσε να διαρκέσει ακόμη και χρόνια.

Το πρώτο υπαίθριο σχολείο στην Ελλάδα

Τον Μάιο του 1916 το όραμα του Λαμπαδάριου έγινε πραγματικότητα. Το 8ο Γυμνάσιο Αθηνών στο κτήμα Νομικού στα Πατήσια, στέγασε το πρώτο υπαίθριο σχολείο της χώρας. Άλλωστε η Πατησίων απείχε μακράν από τη σημερινή της εικόνα. Απομονωμένη από το κέντρο της Αθήνας και με πυκνή βλάστηση ήταν το ιδανικό περιβάλλον για την ανάρρωση των φυματικών παιδιών.

Ήταν ένα ημερήσιο δημοτικό σχολείο, τριτάξιο, χωρίς οικοτροφείο, στο οποίο φοίτησαν 50 μαθητές και μαθήτριες, που επελέγησαν από τον  Λαμπαδάριο. Τα παιδιά μεταφέρονταν στο σχολείο με τραμ και παρέμεναν μέχρι τις 7 το απόγευμα. Στις 8 το πρωί “χτυπούσε το πρώτο κουδούνι”. Κατά τη διάρκεια της ημέρας λάμβαναν πέντε γεύματα ενώ μετά το μεσημεριανό αναπαύονταν σε “ανάκλιντρα καθίσματα κάτω από τα δέντρα του κτήματος”.

Τις υπόλοιπες “διδακτικές” ώρες συμπλήρωναν τα μαθήματα και οι αθλητικές δραστηριότητες.

Ο συνδυασμός δραστηριοτήτων, καλής διατροφής και ανάπαυσης είχαν ιδιαίτερα ευεργετική επίδραση στην υγεία των μαθητών. Ενδεικτικά αναφέρεται πως μέσα σε μόλις δύο μήνες παρατηρήθηκε αύξηση του σωματικού βάρους των παιδιών ανάλογη με την ετήσια ανάπτυξή τους.

Η καινοτόμα εκπαιδευτική διαδικασία κυλούσε ομαλά. Γονείς, μαθητές, γιατροί και εκπαιδευτικοί έδειχναν ευχαριστημένοι. Ωστόσο, πλησίαζε ο χειμώνας. Λόγω των πολιτικών εξελίξεων της χώρας, η ανέγερση ειδικών παραπηγμάτων και προστατευτικών υποστέγων, ματαιώθηκε.

Iδιαίτερα τη διετία 1917-1918, παρότι έγινε συστηματική προπαρασκευαστική εργασία στο υπουργείο Παιδείας, οι οικοδομικές εργασίες δεν ξεκίνησαν ποτέ, αφού η χώρα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και τα οικοδομικά υλικά είχαν αυξηθεί. Το υπαίθριο σχολείο στα Πατήσια διέκοψε οριστικά τη λειτουργία του.

Το υπαίθριο σχολείο στο δασάκι της Σχολής Ευελπίδων

Στις 10 Ιουνίου 1929 έγινε η δεύτερη προσπάθεια λειτουργίας αντίστοιχου σχολείου. Αυτή τη φορά στο δασάκι πίσω από τη Σχολή Ευελπίδων. Το σχολείο ιδρύθηκε από την ελληνική Αντιφθισική Εταιρεία, η οποία είχε σκοπό την καταπολέμηση της φυματίωσης και την πρόληψη της εκδήλωσής της, ιδιαίτερα στα παιδιά. Πρόεδρός της ήταν ο γιατρός και ιδρυτής του Λυσσιατρείου Αθηνών, Παναγιώτης Παμπούκης.

Στο υπαίθριο σχολείο φοίτησαν παιδιά αναιμικά και προφυματικά από διάφορα σχολεία της Αθήνας, τα οποία επιλέγονταν από τους δασκάλους τους. Τα μαθήματα γίνονταν στην ύπαιθρο και τα παιδιά έπαιζαν και γυμνάζονταν στο δασάκι. Τα θρανία ήταν πτυσσόμενα και ελαφριά ώστε να μεταφέρονται εύκολα. Σε περίπτωση κακοκαιρίας τα παιδιά κατέφευγαν σε ένα ξύλινο σπιτάκι που δώρισε για τον σκοπό αυτό το υπουργείο Υγιεινής. Παρά την επιτυχία του, το σχολείο διέκοψε τη λειτουργία του λίγο καιρό αργότερα.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από: Κριτική Παιδαγωγική, Μαριάνθη Μπέλλα

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Τα υπαίθρια σχολεία. Tα παιδιά έκαναν μάθημα ανάμεσα στα δέντρα. Αργότερα χτίστηκαν σχολεία χωρίς τοίχους ή ταβάνια. Γιατί έγινε αυτή η επιλογή