Το πείραμα στην ΕΣΣΔ, που έκανε τις αλεπούδες κατοικίδια! Μοιάζουν και συμπεριφέρονται σαν σκυλιά.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ένα φιλόδοξο πείραμα για την εξημέρωση της ρωσικής αλεπούς ξεκίνησε το 1958 υπό την καθοδήγηση του διάσημου γενετιστή και ζωολόγου, Ντμίτρι Μπελιάεβ και της Λιουντμίλα Τρουτ, στο Ινστιτούτο Κυτταρολογίας και Γενετικής στο Νοβοσιμπίρσκ, στην τότε Σοβιετική Ένωση. Το πείραμα σχεδιάστηκε για να αποδείξει τη δύναμη της επιλεκτικής αναπαραγωγής να μεταμορφώνει είδη, όπως περιγράφεται από τον Κάρολο Δαρβίνο στο περίφημο βιβλίο του, Η Καταγωγή των Ειδών.

Η εξημέρωση της αλεπούς

Ο στόχος ήταν να κατανοηθεί η διαδικασία της εξημέρωσης με την επιλεκτική αναπαραγωγή αλεπούδων. Θεωρείται ότι ακολουθήθηκε παρόμοιος τρόπος με εκείνον που οι προϊστορικοί άνθρωποί απέκτησαν τους πρώτους σκύλους τους μετά από την εξημέρωση λύκων.

Το είδος της αλεπούς που επιλέχθηκε για το πείραμα ήταν η ασημένια αλεπού που ζει στη Ρωσία. Η ασημένια αλεπού είναι παραλλαγή της κοινής κόκκινης αλεπούς, αλλά θεωρείται φιλικότερη στον άνθρωπο. Πήρε το όνομά της από τη λαμπερή ασημένια γούνα της.

Οι επιστήμονες επέλεξαν για το πείραμα αλεπούδες που έδειχναν τη λιγότερη επιθετικότητα στους ανθρώπους. Ξεκίνησαν να τις αναπαράγουν σε ελεγχόμενο περιβάλλον. Η διαδικασία επαναλήφθηκε για αρκετές γενιές αλεπούδων. Κάθε φορά, οι επιστήμονες αναπαρήγαγαν μόνο τις αλεπούδες με τον ηπιότερο χαρακτήρα και φιλική συμπεριφορά στον άνθρωπο.

Αλεπούδες-σκυλιά!

Μετά από κάποιες γενιές, οι αλεπούδες άρχισαν να παρουσιάζουν αλλαγές ακόμη και στην εμφάνισή τους. Εμφάνισαν σωματικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την εξημέρωση, όπως κοντύτερες μουσούδες, μαλακά και εύκαμπτα αυτιά, καθώς και πιο σγουρές ουρές. Τα χαρακτηριστικά αυτά ήταν ίδια με εκείνα των σκύλων. Όμως φάνηκε να είχαν και παρόμοιες συμπεριφορές.

Οι εξημερωμένες αλεπούδες ήταν τόσο κοινωνικές με τους ανθρώπους και κουνούσαν την ουρά τους όταν τους έβλεπαν να πλησιάζουν. Μάλιστα, τους έγλυφαν στο πρόσωπο προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή τους.

Το πείραμα έδειξε ότι είναι δυνατό να εξημερωθούν οι αλεπούδες και να μοιάζουν περισσότερο με οικόσιτα ζώα παρά με άγρια ζώα όπως είναι το είδος τους.

“Νέο είδος”

Μάλιστα, έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι εξημερωμένες αλεπούδες παρουσίασαν επίσης αλλαγές στα ορμονικά τους επίπεδα, τον αναπαραγωγικό τους κύκλο ακόμη και πως αντιδρούσαν στο στρες. Πρόκειται για στοιχεία που δείχνουν ότι η εξημέρωση είχε επηρεάσει ακόμη και τη φυσιολογία και γενετική των αλεπούδων.

Για τους παραπάνω λόγους, οι εξημερωμένες αλεπούδες που έχουν προκύψει από το πείραμα στη Ρωσία αποτελούν ένα νέο είδος με τη διεθνή ονομασία «ρωσική εξημερωμένη ασημένια αλεπού».

Η αναπαραγωγή εξημερωμένων αλεπούδων συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στο Ινστιτούτο Κυτταρολογίας και Γενετικής στο Νοβοσιμπίρσκ υπό τη Λιουντμίλα Τρουτ.

Παγκόσμιο ενδιαφέρον

Το πείραμα των Ντμίτρι Μπελιάεβ και Λιουντμίλα Τρουτ δεν έχει πάψει να κεντρίζει το ενδιαφέρον πολλών επιστημόνων από διαφορετικούς κλάδους, κυρίως γενετιστών και ζωολόγων, σε όλο τον κόσμο.

Υπήρξε αφορμή να γίνουν πολλές επιστημονικές έρευνες και μελέτες σχετικά με τη φύση της εξημέρωσης, τον ρόλο της γενετικής και του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ζώων και της δυνατότητας εξημερώσεως των άγριων ζώων. Νέα δεδομένα προκύπτουν πολύ συχνά από τη μελέτη των εξημερωμένων αλεπούδων.

Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι υπήρξαν και πολλές αντιδράσεις στο πείραμα με τις εξημερωμένες αλεπούδες, από μερίδα του επιστημονικού κόσμου και κυρίως από φιλόζωους. Έθεσε επίσης ερωτήματα για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εξημέρωση των αλεπούδων σε αυτές που είναι άγριες.

Παλαιότερες περιπτώσεις εξημέρωσης αλεπούδων

Αξίζει να επισημανθεί ότι ο 20ος αιώνας δεν ήταν η πρώτη φορά που οι άνθρωποι εξημέρωσαν αλεπούδες. Στα τέλη του 19ου αιώνα, μικρός αριθμός αλεπούδων εξημερώθηκε στον Καναδά.

Η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση ανήκει στην αρχαιότητα.

Αρχαιολογικές ανασκαφές στις νήσους Ορκάδες στις βόρειες ακτές της Σκωτίας έχουν φέρει στο φως στοιχεία που δείχνουν ότι γινόταν εκεί εκτροφή αλεπούδων στην ύστερη εποχή του σιδήρου. Μετά την επίθεση των Βίκινγκς στη Σκωτία γύρω στο 800 μ.Χ., η εκτροφή αυτή τερματίστηκε για πάντα.