Το παρασκήνιο και οι πρωταγωνιστές της Συνθήκης της Λωζάνης. Πως δημιουργήθηκαν τα νέα σύνορα. Νέα εκπομπή

Το παρασκήνιο και τους πρωταγωνιστές της συνθήκης της Λωζάνης μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, την Δευτέρα 26 Ιουνίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY.

Σε επανάληψη Κυριακή 2 Ιουλίου στις πέντε το απόγευμα.

Η εκπομπή καταγράφει αρχικά τα γεγονότα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, στην Ελλάδα και στην Τουρκία.

Οι Άγγλοι απείλησαν με πόλεμο τον Κεμάλ αν πλησίαζε την ουδέτερη ζώνη και γι’ αυτό ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια από τους ευρωπαίους συμμάχους τους και τις αποικίες τους.

Μετά από συνομιλίες της Αντάντ με τους τούρκους, αποφασίστηκε να γίνει συνδιάσκεψη στα Μουδανιά για την υπογραφή ανακωχής.

Η Συνθήκη των Μουδανιών

Στις αρχές Οκτωβρίου του 1922 η συνδιάσκεψη άρχισε, αλλά χωρίς τη συμμετοχή των Ελλήνων, όπως απαιτούσε η κεμαλική κυβέρνηση.

Οι τούρκοι ζητούσαν επίσης, την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό πληθυσμό και τον στρατό, ώστε τα σύνορα με την Ελλάδα να μην χαράζονταν έξω από την Κωνσταντινούπολη.

Οι σύμμαχοι το αποδέχτηκαν και η Ελλάδα αρνήθηκε να υπογράψει το κείμενο της ανακωχής, καθώς διέθετε στην περιοχή της Θράκης ετοιμοπόλεμο στρατό.

Επειδή όμως ο Βενιζέλος έκρινε ότι η χώρα απειλούνταν με διεθνή απομόνωση και νέες εδαφικές διεκδικήσεις, πρότεινε στην επαναστατική επιτροπή να υπογράψει. Όπως και έγινε τρεις ημέρες αργότερα.

Στα Μουδανιά για πρώτη φορά ορίστηκαν σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας στο ποταμό Έβρο, που αποτέλεσε τη βάση διαπραγμάτευσης για τις επόμενες συνομιλίες ειρήνης. Με την ανακωχή των Μουδανιών, μέσα σε 15 ημέρες, περισσότεροι από διακόσιες πενήντα χιλιάδες Έλληνες, πήραν τον μαρτυρικό δρόμο της προσφυγιάς, αφήνοντας πίσω τον τόπο και τις περιουσίες τους.

Η Συνθήκη της Λωζάνης

Η συνθήκη ειρήνης της Λωζάνης με την οποία καθορίστηκαν τα ελληνοτουρκικά σύνορα, ήταν επεισοδιακή από την πρώτη ημέρα των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Αντάντ και της κεμαλικής κυβέρνησης.

Η ελληνική αποστολή με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο και έμπειρους διπλωμάτες προσπαθούσε να σώσει ότι ήταν δυνατόν μετά την Καταστροφή.

Η τουρκική αντιπροσωπεία είχε επικεφαλής τον στρατηγό του Κεμάλ, Ισμέτ Πασά και προσήλθε με τον αέρα του νικητή στον πόλεμο με τους Έλληνες. Η στρατηγική διαπραγμάτευσής τους ήταν βασισμένη στον Εθνικό Όρκο, δηλαδή το πολιτικό μανιφέστο των Κεμαλιστών με το οποίο ορίζονταν τα τουρκικά σύνορα.

Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων

Ωστόσο, τα ελληνοτουρκικά σύνορα και οι εδαφικές διεκδικήσεις δεν ήταν η κυρίαρχη διαπραγμάτευση, καθώς οι σύμμαχοι της Αντάντ ήθελαν πρωτίστως να εξασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Τα πετρέλαια της Μοσούλης, το καθεστώς στα Στενά των Δαρδανελίων, οι διομολογήσεις, οι προηγούμενες  οικονομικές συμφωνίες με την οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν μερικά από τα θέματα που οι σύμμαχοι έστρεφαν την προσοχή τους.

Η διάσκεψη διακόπηκε όταν οι κεμαλιστές αρνήθηκαν να υπογράψουν το σχέδιο ειρήνης που τους δόθηκε. Μετά την επανέναρξη των συνομιλιών και την τελική υπογραφή της συμφωνίας διευθετήθηκαν οριστικά τα σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας και οι διεκδικήσεις των κεμαλιστών με τους συμμάχους.

Την ίδια ώρα άρχιζε το δράμα για χιλιάδες Έλληνες και τούρκους ανταλλάξιμους, λόγω της πρωτοφανούς σύμβασης Ανταλλαγής Πληθυσμών που υπογράφηκε επίσης στην Λωζάνη.

Η Μηχανή του Χρόνου καταγράφοντας τα γεγονότα, αναδεικνύει το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και τους πρωταγωνιστές των συνομιλιών της Λωζάνης.

Στην εκπομπή μιλούν :

Βλάσης Αγτζίδης – διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας,

Gurhan Yellice – αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστήμιου 9^ης Σεπτέμβριου Σμύρνης,

Αντώνης Κλάψης – επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων πανεπιστήμιου  Πελοποννήσου,

Μurat Εser – ιστορικός/ υποψήφιος διδάκτωρ πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης,

Δημήτρης Τσάμος – διδάκτωρ διπλωματικής ιστορίας.

ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ: Χρήστος Πετρόπουλος