Το νησάκι που “δονείται” και είναι καταφύγιο για γυμνιστές και εξερευνητές. Έχει το πιο ρηχό ναυάγιο: το αντιτορπιλικό «Ωρίων» που επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και βυθίστηκε σε επιδρομή το ’44 (βίντεο)

«Καλωσορίσατε στη Δονούσα. Εδώ δεν θα σας ανακαλύψει κανείς», λέει η ταμπέλα που υποδέχεται τους τουρίστες στο λιμάνι της Δονούσας.

Απλοϊκή και αυθεντική, η Δονούσα είναι το βορειότερο νησί των μικρών Κυκλάδων. Βρίσκεται ανατολικά της Νάξου και βόρεια της Αμοργού. Έχει έκταση 13 τ. χλμ και μόλις 160 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την αλιεία, την κτηνοτροφία και τελευταία με τον τουρισμό.

Η ιστορία της

Το όνομά της στην αρχαιότητα ήταν Δενούσα ή Δόνουσα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η Δονούσα εμφανίζεται στον Βιργίλιο με την ονομασία «Viriden» λόγω της άφθονης βλάστησης και του πράσινου μαρμάρου της, ενώ οι ξένοι ναυτικοί του 19ου αιώνα την ονόμαζαν «Σπινόζα».

Σύμφωνα με την αρχαία Ελληνική Μυθολογία το νησί πήρε το όνομα του από τον θεό Διόνυσο.

Ο Θησέας και η Αριάδνη σταμάτησαν στη Δονούσα, η οποία τότε ονομαζόταν “Δία”, όταν επέστρεφαν από την Κρήτη. Ο Διόνυσος όταν είδε την Αριάδνη την ερωτεύτηκε και διέταξε τον Θησέα να τον υπακούσει και να αφήσει την Αριάδνη στο νησί.

Η Δονούσα χρησιμοποιήθηκε κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους σαν τόπος εξορίας. Αργότερα έγινε γνωστή και στην Ιστορία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω του Γερμανικού καταδρομικού «Γκαίμπεν», το οποίο ανεφοδιαζόταν στο ακρωτήριο Άσπρο, διαφεύγοντας έτσι των Αγγλικών και Γαλλικών πολεμικών πλοίων.

Ο Σταυρός

Ιστορικά οι πρώτοι κάτοικοι της Δονούσας, ήρθαν από την Αμοργό και ίδρυσαν το χωριό «Σταυρός», όπου έκτισαν την ομώνυμη εκκλησία με τον όμορφο μπλε τρούλο της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής.

Ο Σταυρός είναι η πρωτεύουσα και το λιμάνι του νησιού.

Μια χούφτα ολόλευκα σπιτάκια χτισμένα αμφιθεατρικά, χρωματιστά πορτοπαράθυρα και πλακόστρωτα σοκάκια, συνθέτουν το τοπίο του οικισμού. Σε ένα λόφο του Σταυρού, δεσπόζει το ξωκλήσι της Παναγίας, που χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, ένα μοναδικό σημείο, που πολλά ζευγάρια επιλέγουν για τον γάμο τους.

Η Μερσίνη, η Χαραυγή (Μεσαριά) και η Καλοταρίτισσα συμπληρώνουν τους γραφικούς οικισμούς του νησιού.

Το Ναυάγιο του αντιτορπιλικού «Ωρίων»

Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το Σταυρό βρίσκεται η παραλία του Κέδρου. Κατηφορίζοντας το μονοπάτι ο επισκέπτης βλέπει από ψηλά το βαθύ μπλε της θάλασσας, τη χρυσαφένια αμμουδιά που περιβάλλεται από κοφτερά βράχια αλλά και το ναυάγιο του αντιτορπιλικού «Ωρίων» στο βυθό. 

Το πλοίο “Ωρίων” είχε ενταχθεί από το 1936 στη δύναμη βοηθητικών πλοίων του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού και του είχε ανατεθεί ο ρόλος του πλοίου φαρικών αποστολών.

Στις 12 Ιουλίου 1940 λίγους μήνες πριν την επίσημη κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, εκδηλώθηκε το πρώτο θερμό επεισόδιο από την πλευρά των Ιταλών. Ενώ το πλοίο ανεφοδίαζε το φάρο της Γραμβούσας στον κόλπο του Κισσάμου στην Κρήτη, δέχτηκε επίθεση από σμήνος ιταλικών αεροσκαφών, τα οποία πραγματοποίησαν δύο διελεύσεις ρίχνοντας βόμβες με σκοπό τη βύθιση του.

Τα ιταλικά αεροσκάφη δεν πέτυχαν το στόχο τους, ενώ κατά τη δεύτερη τους διέλευση, το ελληνικό αντιτορπιλικό ήταν καλύτερα προετοιμασμένο, εκτελώντας εύστοχα αντιαεροπορικά πυρά, αναγκάζοντας έτσι τους Ιταλούς να αποχωρήσουν.

Στις 22 Αυγούστου 1943 έπειτα από δολιοφθορά μέσα στο λιμάνι του Πειραιά, το «Ωρίων» βυθίστηκε. Στη συνέχεια ανελκύθηκε, επισκευάστηκε εκ νέου και εξακολούθησε να επιχειρεί πλέον υπό τη διοίκηση του Γερμανικού Ναυτικού.

Η τύχη του όμως δεν έμελλε να συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Τον Σεπτέμβριο του 1944 ένα αεροσκάφος της Αυστραλιανής Πολεμικής Αεροπορίας που είχε απογειωθεί από το αεροδρόμιο της Βεγγάζης, σε διατεταγμένη αναγνωριστική πτήση πάνω από το Αιγαίο, εντόπισε το πλοίο στον Κέδρο της Δονούσας των Κυκλάδων.

Ταυτόχρονα απογειώθηκαν άλλα τέσσερα αεροσκάφη τα οποία άρχισαν να επιτίθονται στο πλοίο, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς.

Το κουφάρι του πλοίου παρέμεινε κατεστραμμένο στον Κέδρο έως τις αρχές της δεκαετίας του ’50, όταν διαλύθηκε και πουλήθηκε από τον Οργανισμό Ανέλκυσης Ναυαγίων (Ο.Α.Ν.).

Έως σήμερα στο βυθό του όρμου και σε βάθος 5-6 μέτρων, εξακολουθούν να υπάρχουν τα συντρίμμια από το κατωκάραβο του πλοίου τα οποία, όταν έχει καλό καιρό, είναι εμφανή.

Δείτε εδώ τα απομεινάρια του βυθισμένου πλοίου. Λήψη “Μηχανή του Χρόνου”:

Άλλες παραλίες

Το Λιβάδι είναι ίσως η ωραιότερη παραλία του νησιού. Η πρόσβαση στο λιβάδι είναι δύσκολη καθώς ο επισκέπτης προσεγγίζει τον όρμο μετά από μισή ώρα πεζοπορία.

Η παραλία του Λιβαδιού αποτελεί το βασίλειο των γυμνιστών και των ελεύθερων κατασκηνωτών που «ξαποσταίνουν» στη σκιά των κέδρων.

Άλλες παραλίες που προσφέρονται για βουτιές είναι το Φύκιο, το Βαθύ Λιμενάρι, ο Άσπρος Κάβος και για τους λάτρεις τους ψαρέματος ενδείκνυνται οι βραχονησίδες γύρω απ’ το νησί, το Σκυλονήσι, οι Μάκαρες και οι Μελάντιοι.

Η Φωκοσπηλιά

Στις απόκρημνες ανατολικές ακτές της Δονούσας, στον κάβο του Μοσχονά βρίσκεται η ενάλια σπηλιά με τα γαλάζια νερά, που ονομάζεται Φωκοσπηλιά. Το όνομά της οφείλεται στο ότι η σπηλιά κατοικείται από φώκιες, αλλά οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι η περιοχή έχει να κατοικηθεί από τα σπάνια θηλαστικά εδώ και πολλά χρόνια.

Στα βράχια της σπηλιάς ανακαλύπτει κανείς δεκάδες είδη από σπόγγους, κοράλλια, βρυόζωα, υδρόζωα και ροδοφύκη.

Ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει στην σπηλιά με το τρεχαντήρι «Δονούσα-Μάγισσα» που το καλοκαίρι κάνει τον γύρω του νησιού.

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Το κυκλαδονήσι με τις σπηλιές και το υπέροχο γαλάζιο. Πρώτος το θαύμασε ο Μαρκήσιος Νουαντέλ και μετά το λεηλάτησε. Οι σταλαγμίτες του κοσμούν της προθήκες του μουσείου Ερμιτάζ…