Το μυστήριο της πανύψηλης προϊστορικής γυναίκας που φορούσε προσθετικό μάτι. Τι βρέθηκε στον τάφο της στο νότιο Ιράν

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η Σαχρ-ε Σουκχτέχ (Shahr-e Sukhteh) ήταν σημαντικός περιτείχιστος οικισμός της Εποχής του Χαλκού στο νοτιοανατολικό τμήμα του σημερινού Ιράν. Βρίσκεται στην έρημο του Σιστάν κοντά στην όχθη του ποταμού Χελμάντ.

Αναπτύχθηκε για πάνω από χίλια χρόνια μεταξύ του 3550–2300 π.Χ. Αρχαιολογικές ανασκαφές των καταλοίπων του οικισμού έχουν φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία είναι το πρώτο γνωστό προσθετικό μάτι που ανήκε σε μία γυναίκα που έζησε πριν από 5000 χιλιάδες χρόνια.

Σαχρ-ε Σουκχτέχ

Τον Δεκέμβριο του 2006 αρχαιολόγοι που έκαναν ανασκαφές στο μεγάλο οικισμό της Εποχής του Χαλκού, τη Σαχρ-ε Σουκχτέχ (Shahr-e Sukhteh), που στα περσικά σημαίνει «Καμένη πόλη», βρήκαν τον τάφο μίας γυναίκας 28-35 ετών με πλούσια κτερίσματα.

Ο τάφος χρονολογείται μεταξύ 2900-2800 π.Χ. και συμπεριλάμβανε 25 σπάνια και ακριβά αγγεία, κοσμήματα από ημιπολύτιμους λίθους, καθώς και ένα χάλκινο καθρέπτη.

Η νεκρή ήταν δίχως αμφιβολία μία ιδιαίτερα εύπορη γυναίκα της αρχαίας πόλης.

Πανύψηλη γυναίκα

Αυτό που καταρχάς εντυπωσίασε τους αρχαιολόγους ήταν τα 1.82 μέτρα ύψος της γυναίκας. Ήταν πολύ ψηλότερη από το μέσο όρο των γυναικών, αλλά και των ανδρών της εποχής της, πριν από 5000 χιλιάδες χρόνια.

Μελέτες που έχουν δημοσιευθεί δείχνουν ότι ο μέσος όρος του ύψους των ανδρών στην Εποχή του Χαλκού ήταν μόλις 1.67 εκατοστά και των γυναικών 1.57 εκατοστά.

Η γυναίκα της Σαχρ-ε Σουκχτέχ θα θεωρούνταν «θηλυκός γίγαντας» από τους συγχρόνους της

Όμως, το πιο σημαντικό εύρημα στον τάφο ήταν ένα προσθετικό, τεχνητό μάτι,  στην αριστερή κόγχη του ματιού της.

Το προσθετικό μάτι

Έχει ημισφαιρική μορφή και διάμετρο λίγο μεγαλύτερη από 2,5 εκατοστά. Είναι κατασκευασμένο από πολύ ελαφρύ υλικό, πιθανότατα συνδυασμός πίσσας και ζωικού λίπους.

Η επιφάνεια του τεχνητού ματιού καλύπτεται από ένα λεπτό φύλλο χρυσού, χαραγμένο με έναν κεντρικό κύκλο, που αντιπροσωπεύει την ίριδα, και χρυσές γραμμές με μοτίβο σαν ακτίνες του ήλιου.

Στις δύο πλευρές του προσθετικού ματιού υπάρχουν δύο μικροσκοπικές τρύπες μέσα από τις οποίες περνούσε μια χρυσή κλωστή. Αυτή κρατούσε το βολβό του τεχνητού ματιού στη θέση του μέσα στη κόγχη του.

Η μικροσκοπική έρευνα κατέδειξε ότι η κόγχη του ματιού είχε αποτυπώματα της χρυσής κλωστής. Αυτό δείχνει ότι η γυναίκα φορούσε το τεχνητό της μάτι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της.

Η γυναίκα το φορούσε όλη την ημέρα και το βράδυ πριν κοιμηθεί το έβγαζε και το φύλαγε σε ένα δερμάτινο μικρό σακί, σαν πουγκί. Ακόμη και αυτό βρέθηκε στον τάφο της.

Ποια ήταν;

Η πλούσια και πανύψηλη νεαρή γυναίκα με το προσθετικό μάτι είναι βέβαιο ότι ήταν πασίγνωστη στην πόλη της όσο ζούσε. Έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες γι’ αυτή. Η πιο γνωστή και αποδεκτή είναι ότι επρόκειτο για σημαίνων μέλος της άρχουσας τάξης της πόλης, ακόμη και γυναίκα ή κόρη του τοπικού βασιλιά.

Κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι ήταν ιέρεια ή προφήτισσα.

Το ενδιαφέρον είναι ότι οι ανθρωπολόγοι μετά τη μελέτη του κρανίου της και την αντιπαραβολή με αυτά άλλων κατοίκων της πόλης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να ήταν μια ξένη στη Σαχρ-ε Σουκχτέχ.

Αν ισχύει αυτό, και ήταν ιέρεια, τότε η διαφορετικότητά της όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τους κατοίκους της πόλης, αλλά τους εντυπωσίασε σε σημείο να την τιμήσουν.