Το μοναδικό βυζαντινό εκκλησάκι μέσα στην Αρχαία Αγορά, που γιορτάζει μια φορά το χρόνο. Είναι απομεινάρι της χαμένης συνοικίας των Αθηνών που κατεδαφίστηκε

Στην καρδιά της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, ανάμεσα στους δωρικούς ναούς, στα αγάλματα και στους κίονες, βρίσκεται ένα βυζαντινό εκκλησάκι με πέτρινους τοίχους και κεραμίδια. Πρόκειται για το μοναδικό «απομεινάρι» μίας ιστορικής γειτονιάς που θυσιάστηκε στο βωμό των αρχαιολογικών ανασκαφών.

Η συνοικία ονομαζόταν Βρυσάκι και εκτός από σπίτια, υπήρχαν καφενεία και ταβέρνες, ενώ εκεί λειτουργούσε για χρόνια και το Πρωτοδικείο. Οι τρεις μικρές γειτονιές του χωρίζονταν από τρεις επιβλητικές εκκλησίες: τον Άγιο Φίλιππο, την Παναγία τη Βλασσαρού και τους Άγιους Απόστολους του Σολάκη. Αν και η ανοικοδόμηση των ναών χρονολογείται στην βυζαντινή περίοδο, τα παραδοσιακά σπίτια που απλώθηκαν γύρω τους, χτίστηκαν στα χρόνια της Επανάστασης του 1821.

Σε αφιέρωμα των «Αθηναϊκών Νέων» το 1943, ο Αθηναίος δημοσιογράφος που είχε ζήσει την πρωτεύουσα όταν ακόμα η Πλάκα δεν ήταν η μόνη γραφική συνοικία του κέντρου, έγραφε για το Βρυσάκι: «Ορισμένα σπίτια του δρόμου, τα καφενεία που ήταν ακριβώς στην μικρή πλατεία που σχημάτιζε η οδός Αγίων Αποστόλων με τα γραφικά στενά των οδών Βουλευτηρίου και Αρείου Πάγου, κοντά στην εκκλησία, οι ονομαστές αθηναϊκές ταβέρνες του Ζαγοραίου, του Μπερσή και του Μπισμπίκη, αλλά και αυτή η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων αποτελούν στο σύνολό τους πραγματικό αντίγραφο, θα μπορούσε να πει κανείς, της Αρχαίας Αγοράς».

Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 πάρθηκε μία καθοριστική απόφαση. Εγκρίθηκε το σχέδιο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών να κατεδαφιστούν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και να πέσουν τα σπίτια της παλιάς συνοικίας, καθώς κάτω από τα θεμέλιά τους, βρισκόταν ένας ολόκληρος αρχαιολογικός θησαυρός. Αφού αποζημιώθηκαν οι κάτοικοι, το 1931 ξεκίνησαν οι ανασκαφές. Έτσι, το Βρυσάκι χάθηκε, δίνοντας τη θέση του στον αρχαιολογικό χώρο που ξέρουμε σήμερα. Τα «Αθηναϊκά Νέα» έγαρφαν:

 Έμεινε μονάχα το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων ανάμεσα στα ερείπια της Αρχαίας Αγοράς ως μόνη ανάμνηση των παλαιών κατοίκων της και μοναδικό ιερό προσκύνημά των

Πράγματι, το μοναδικό κτίσμα που δεν κατεδαφίστηκε ήταν η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Οι αρχαιολόγοι θεώρησαν ότι οι «θησαυροί» που ενδέχετο να κρύβονται στα θεμέλιά της δεν υπερτερούσαν της παλαιότητας και αρχιτεκτονικής ιδιαιτερότητας που επιδείκνυε ο βυζαντινός ναός.

Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη

Οι Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη κτίστηκαν στα τέλη του 10ου αιώνα και αποτελούν τον παλαιότερο βυζαντινό ναό αθηναϊκού ρυθμού που σώζεται σήμερα. Πρόκειται για ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό παράδειγμα μεσοβυζαντινής ναοδομίας, καθώς συνδυάζει με έξυπνο τρόπο διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς τύπους. Οι τοίχοι της εκκλησίας, που εξωτερικά μοιάζουν πέτρινοι, είναι κτισμένοι με λίθους περιβαλλόμενους από τούβλα. Διαθέτει κεραμική διακόσμηση και ο τρούλος της είναι οκταγωνικός με μικρούς κίονες στις γωνίες και μαρμάρινα τοξωτά γείσα πάνω από τα παράθυρα. Οι Άγιοι Απόστολοι είναι ο αθηναϊκός ναός με την μεγαλύτερη ποικιλομορφία σε κουφικά στοιχεία. Συνολικά αριθμεί 34 σχέδια κεραμοπλαστικών κοσμημάτων.

Τόσο η έλευση των Σταυροφόρων, όσο και η πολιορκία της Αθήνας από τον Μοροζίνι μερικούς αιώνες αργότερα, προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στην ιστορική εκκλησία. Τον 19ο αιώνα, η ονομαστή οικογένεια Σολάκη πήρε την πρωτοβουλία να χρηματοδοτήσει τις εργασίες αποκατάστασής της. Γι’ αυτό και από τότε έμεινε να λέγεται Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη.

Μέχρι και το 1931, που το Βρυσάκι ήταν μία ζωντανή γειτονιά, οι Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη λειτουργούσαν κανονικά. Με την κατεδάφιση της συνοικίας, ο ναός έπαψε να αποτελεί ενεργή ενορία και μετατράπηκε σε μουσειακό χώρο. Το 1954 δρομολογήθηκε η αναστήλωσή του, η οποία διήρκεσε δύο χρόνια. Εσωτερικά συντηρήθηκαν οι εναπομείνασες τοιχογραφίες, ενώ ταυτόχρονα μεταφέρθηκαν από άλλους ναούς τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, οι οποίες εντοιχίστηκαν στο νάρθηκα της εκκλησίας. Το τέμπλο αναστηλώθηκε εξ’  ολοκλήρου στην αρχική του μορφή, με οδηγό κάποια διασωθέντα μαρμάρινα τμήματα του. Τα υπόλοιπα ανευρεθέντα και μη ταυτοποιηθέντα μαρμάρινα μέλη, έχουν αποτεθεί στην αυλή του ναού.

Έκτοτε, οι Άγιοι Απόστολοι λειτουργούν μόνο την 30η  Ιουνίου κάθε έτους, την ημέρα της Συνάξεως των Αγίων Αποστόλων. Μάλιστα, την παραμονή της εορτής, 29 Ιουνίου, τελείται πανηγυρικός εσπερινός και λιτάνευση ιερών λειψάνων εντός της αρχαίας αγοράς, ενώ ανήμερα τελείται ο όρθρος και πανηγυρική Θεία Λειτουργία.

Μαζί με την Καπνικαρέα και τους Αγίους Θεοδώρους της πλατείας Κλαυθμώνος, οι Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη είναι μια από τις παλαιότερες εκκλησίες της Αθήνας.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikipedia

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι τελευταίες φωτογραφίες από τη «χαμένη» γειτονιά κάτω από την Ακρόπολη. Το Βρυσάκι κατεδαφίστηκε το 1931 μαζί με την Παναγιά Βλασσαρού για να έρθουν στο φως σημαντικές αρχαιότητες (φωτο & βίντεο)