Το μοιρολόι, που γράφτηκε για τη Μαριόλα. Ο πόνος του άνδρα της, κράτησε αιώνια ζωντανή τη μνήμη της

«Σήκω Μαργιόλα, από τη γη κι από το μαύρο χώμα…»

Δεν υπάρχει πιο εμβληματικό, σπαρακτικό, πιο ερωτικό μοιρολόι από εκείνο που φτιάχτηκε για τη Μαργιόλα. Στην Ήπειρο, αυτό το τραγούδι αρχίζει γάμους, ολοκληρώνει κηδείες και συμμετέχει σε  αποχωρισμούς, όπως των ξενιτεμένων.

Η ιστορία εκτυλίχθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας, το 1819 στο χωριό Βελτσίστα (σημερινή Κληματιά), στην Ήπειρο. Εκεί ζούσε ένα φρεσκοπαντρεμένο ζευγάρι, η Μαρία (Μαργιόλα) και ο Βασίλης. Τη νεαρή και όμορφη γυναίκα, προσέβαλε ένας Τούρκος. Όταν διηγήθηκε το περιστατικό στον άνδρα της, εκείνος προσβεβλημένος θέλησε να εκδικηθεί. Οι προύχοντες του χωριού δεν τον άφησαν διότι φοβόντουσαν τα αντίποινα. Τον συμβούλευσαν  να κάνει υπομονή και να περιμένει την κατάλληλη στιγμή.

Πέρασε ένας χρόνος. Η Μαρία γέννησε το γιό τους και η οικογένεια ήταν ευτυχισμένη. Τον Γενάρη του 1821 όταν έγιναν τα βαφτίσια, μετά το γλέντι οι προύχοντες συναντήθηκαν κρυφά με τον Βασίλη και τον συμβούλευσαν να παραπλανήσει τον Τούρκο και αφού τον οδηγήσει έξω από τον σταθμό να τον σκοτώσει.

Έτσι και έγινε. Όταν οι άλλοι Τούρκοι τον βρήκαν νεκρό και γυμνό άρχισαν τις έρευνες αλλά κανείς δεν άνοιγε το στόμα του. Έτσι πέρασε ένας χρόνος χωρίς να ενοχλήσει κανείς τον νεαρό άντρα. Μέχρι τη στιγμή που η Πύλη επικήρυξε τον δολοφόνο του Τούρκου. Υπό τον φόβο των αντιποίνων και της σύλληψης , ο Βασίλης φυγαδεύτηκε και ξενιτεύτηκε στη Ρουμανία.

Ο τραγικός θάνατος

Εκεί παρέμεινε για περίπου 10 χρόνια. Όταν έληξε η επικήρυξη του Σουλτάνου, ο Βασίλης παρέμεινε άλλα δύο χρόνια για ασφάλεια και στη συνέχεια πήρε το δρόμο της επιστροφής.

Πριν πάει όμως στο χωριό κάλεσε τη γυναίκα, τον γιό και τη μάνα του να τον συναντήσουν στα Γιάννενα, να ψωνίσουν και να επιστρέψουν όλοι μαζί.

Το νέο της επιστροφής του ξεσήκωσε όλο το χωριό. Η ατμόσφαιρα έγινε γιορτινή. Η Μαρία ετοιμάστηκε για την πολυπόθητη συνάντηση. Είχε να δει τον άντρα της δώδεκα χρόνια.

Το βράδυ όμως, την ώρα που κοιμόταν έσπασε το κεντρικό δοκάρι της στέγης του σπιτιού, έπεσε και καταπλάκωσε την δύστυχη γυναίκα. Το πρωί οι συγγενείς την μετέφεραν μισοπεθαμένη στο γιατρό και έστειλαν την είδηση στον άντρα της, στα Γιάννενα. Μόλις που πρόλαβε να την δει. Η Μαρία ξεψύχησε στα 33 της  χρόνια.

Το σπαρακτικό μοιρολόι

Συντριμμένος από τον πόνο ο άνδρας της, κάλεσε τους οργανοπαίχτες του χωριού με πρώτο τον Λάλο Φάκο, προσωπικό βιολιστή και τραγουδιστή του Αλή Πασά. Παράγγειλε να φτιάξουν ένα τραγούδι για την Μαργιόλα του για να του ελαφρώσει με αυτό την καρδιά από τον πόνο. Πρόσταξε τους μουσικούς να το τραγουδήσουν πάνω στο μνήμα. Η ζωή του Βασίλη δεν ήταν εύκολο να συνεχιστεί στον ίδιο τόπο. Πήρε το γιό του και ξενιτεύτηκε. Επέστρεψε μετά από χρόνια και πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Επί ένα χρόνο όμως, όσο παρέμεινε στο χωριό, πήγαινε στον τάφο της γυναίκας του και μοιρολογούσε:

– Σήκω, Μαργιόλα (ρούσα) από τη γη

κι από το μαύρο χώμα, Μαργιό-

Μαργιόλα μου.

-Με τι ποδάρια (η μαύρη) να σ’κωθώ

και χέρια ν’ ακουμπήσω, ψυχή,

καρδούλα μου.

– Κάνε τα νύχια σου τσαπιά, τις απαλάμες

φ’κυάρι, Μαργιό – Μαργιόλα

μου.

Ρίξε το χώμα από μεριά την

πλάκα’ πο την άλλη, ψυχή, καρδούλα

μου. Σήκω να δεις τον Τσίτο*** σου

από’ ρχεται απ’ τα ξένα, Μαργιό-

Μαργιόλα μου, σήκω να δεις τον

άντρα σου, τρεις μούλες φορτωμένες.

– Δεν έχω μάτια (η μαύρη) να τον δω

και να τον συναντήσω, ψυχή,

καρδούλα μου, δεν έχω μάτια να τον

δω, στόμα να τον φιλήσω.

– Σήκω, Μαργιόλα (ρούσα) από τη γη

κι από το μαύρο χώμα, Μαργιό -Μαργιόλα

μου, σήκω να δεις τον άντρα σου

και το παλληκαράκι.

– Δεν έχω πόδια (η μαύρη) να σ’ κωθώ,

χεράκια ν’ ακουμπήσω, ψυχή

καρδούλα μου. Πάρε Βασίλη, το

παιδί και γύρνα κει στα ξένα, στα έρημα,

τα ξάλειμμα, δεν τα’ χω μαθημένα,

ψυχή, καρδούλα μου.

Πληροφορίες αντλήθηκαν από το άρθρο του Παύλου Γκαλντέμη, ΜΑΡΓΙΟΛΑ: Η πολυτάραχη ζωή και το περίφημο τραγούδι της… δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα των Ιωαννίνων «Πρωινός Λόγος» τον Μάρτιο του 2012)