Το μαρτυρικό χωριό της Κρήτης που αντιστάθηκε στην κατοχή. Οι Γερμανοί το βομβάρδισαν, το πυρπόλησαν και το ερήμωσαν (βίντεο)

Στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη, ανάμεσα στα χωριά Ζαρός και Βορίζια, βρίσκεται ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός, που χτίστηκε για να στεγάσει τους επιζώντες από την επέλαση των Γερμανών κατακτητών αλλά δεν κατοικήθηκε ποτέ.

Επίσημα ονομάζεται Νέα Βορίζια, αλλά όλοι το αποκαλούν χωριό «φάντασμα».

Ο “Ψηλορείτης” αντιστέκεται

Μετά το τέλος της ηρωικής “μάχης της Κρήτης“, οι Βοριζιανοί επιζώντες αγωνιστές, επέστρεψαν στον τόπο τους αποφασισμένοι να συνεχίσουν την αντίσταση κατά των Γερμανών μέχρι τέλους.

Με πρωτεργάτη τον Πετρακογιώργη ή Γεώργιο Πετράκκο, όπως ονομαζόταν, δημιουργήθηκε η αντάρτικη ομάδα “Ψηλορείτης”, η οποία δρούσε στις πλαγιές της ομώνυμης οροσειράς και στις γύρω περιοχές.

Ο “Ψηλορείτης” συμμετείχε ενεργά στην κρητική αντίσταση. Συγκρούστηκε με τους Γερμανούς, σε συμπλοκές στα χωριά Κουρπητό, Πόρο Σταυρού, Μαδαρή και Ξερόκαμπο ενώ έλαβε μέρος σε αρκετά σαμποτάζ και στην απαγωγή του στρατηγού και διοικητή του νησιού Κράιπε.

Το πλήγμα για τους κατακτητές ήταν τεράστιο. Οργισμένοι καθώς ήταν αποφάσισαν να εκδικηθούν. Η ομάδα του Πετρακογιώργη βρεθηκε στο στόχαστρο.

Η Μάχη στο Τραχήλι

Ξημερώματα της 15ης Αυγούστου του 1942, ο φρουρός της αντιστασιακής ομάδας είδε άνδρες του Γερμανικού στρατού να κατευθύνονται προς τα Βορίζια και να προσπαθούν να περικυκλώσουν το χωριό. Ήταν φανερό πως κυνηγούσαν τους αντάρτες.

Λίγη ώρα μετά, επιπλέον γερμανικά τάγματα άρχισαν να κατεβαίνουν προς το χωριό. Στα επόμενα λεπτά βρέθηκαν όλοι περικυκλωμένοι.

Οι 22 άνδρες του “Ψηλορείτη”, που βρίσκονταν στην θέση Πόρο του Τραχηλιού, μόλις αντίκρυσαν μπροστά τους τους Γερμανούς αποφάσισαν να πολεμήσουν. Η μάχη φαινόταν άνιση, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν 450 στρατιώτες. Παρ’ όλα αυτά ρίχτηκαν ολόψυχα στη μάχη και δεν σταμάτησαν για οκτώ ολόκληρες ώρες.

Σύμφωνα με το απόσπασμα από το πόρισμα που συνέταξαν οι συγγραφείς Καζαντζάκης και Κακριδής το 1945 για τα γεγονότα:

“Κατά τα μέσα Αυγούστου 1943, οι Γερμανοί επολιόρκησαν τους πρόποδες της Ίδης, με σκοπόν να εξοντώσουν τους εκεί δρώντας αντάρτας . Κατά την διάρκειαν των επιχειρήσεων εφόνευσαν περί τους 150 εκ των νοτίως του οροπεδίου της Νίδας κειμένων χωρίων Ζαρός, Βορίζια, Κουρούτες, Πλατάνια, Ζωνιανά, Πλάτανος κ.α. και συνέλαβον αρκετούς ομήρους.

Οι αντάρται, δια να μη δεινοπαθήσουν τα πέριξ χωρία, απέφυγον κατ’ αρχάς να πολεμήσουν. Αποχωρούντες, όμως, ενέπεσον εις κλειόν, και εξηναγκάσθησαν να δώσουν μάχη, 22 αυτοί προς 3.500 Γερμανούς. Την επομένην κατέφυγον εις την περιοχήν του Αρκαδίου.

Τελικά, ο γερμανικός στρατός ηττήθηκε, καθώς οι αντάρτες κατάφεραν να διαφύγουν, και μέτρησε συνολικά 13 νεκρούς. Οι αντάρτες μέτρησαν 7 τραυματίες και 7 νεκρούς.

Μαρτυρικό χωριό

Οι Γερμανοί οπλίστηκαν με ακόμα μεγαλύτερο μένος απέναντι στους αήττητους Βοριζιάνους.

Έντεκα μέρες μετά τη μάχη, στις 26 Αυγούστου, επέστρεψαν στο χωριό για αντίποινα. Συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στον περίβολο της εκκλησίας, παρατάσσοντας τους άνδρες σε μία γραμμή. Επέλεξαν τρεις και τους εκτέλεσαν. Την επόμενη μέρα εκτέλεσαν μία γυναίκα και ακόμη έναν άντρα. Έπειτα απομάκρυναν τα γυναικόπαιδα σε ασφαλές μέρος και περίμεναν.

Μέσα σε λίγα λεπτά, εμφανίστηκαν επτά Στούκα (Junkers Ju 87), τα οποία αφού έκαναν την αναγκαία αναγνωριστική πτήση, επανήλθαν και βομβάρδισαν ανηλεώς το χωριό, ρίχνοντας 21 βόμβες. Ο Καζαντζάκης και ο Κακρίδης έγραψαν:

“το χωρίον εβομβαρδίσθη εξ αεροπλάνων, συμπληρωθείσης της καταστροφής του διά τορπιλλών και δυναμίτιδος. Το σχολείον ανετινάχθη, η εκκλησία υπέστη ζημίας, το υδραγωγείον κατεστράφη”.

Σαν να μην έφτανε που τα Βορίζια ισοπεδώθηκαν, οι Γερμανοί επέστρεψαν για να σιγουρευτούν ότι δεν είχε μείνει τίποτα όρθιο. Κατέβρεξαν με εύφλεκτα υλικά ό,τι είχε απομείνει και το πυρπόλησαν.

Η περιοχή του χωριού εκηρύχθη πολεμική ζώνη, απαγορευθείσης της επιστροφής των κατοίκων.

Το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Μετά την απελευθέρωση, το Υπουργείο Ανοικοδόμησης, έχτισε μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα πολύπαθα Βορίζια, κατάλληλες υποδομές για να μετοικήσουν οι επιζώντες αλλά άστεγοι πλέον Βοριζιάνοι. Το χωριό που δημιουργήθηκε ονομάστηκε Νέα Βορίζια.

Ωστόσο, δεν κατοικήθηκε ποτέ και οι βοριζιανοί ξαναέκτισαν τις περιουσίες τους απ’ την αρχή, πάνω στις στάχτες του ισοπεδωμένου τους χωριού. Γι’ αυτό και τα Νέα Βορίζια αποκαλούνται “χωριό – φάντασμα”.

Το 2000, με Προεδρικό Διάταγμα, το χωριό των Βοριζίων ανακηρύχτηκε “μαρτυρικό χωριό” ενώ ανήκει και στο “Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος Περιόδου 1940-1945”.

Δείτε το βίντεο του Νίκου Σαράντου από το θρυλικό χωριό: