Της δρ Ζωζέτας Μηλιοπούλου
επίκουρη καθηγήτρια στο Αμερικανικό Κολέγιο Ελλάδος
O σεξισμός επιμένει, όταν εμείς δεν επιμένουμε
To 2018 η Amazon τερμάτισε (επιτέλους) ένα πρωτοποριακό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που είχε θέσει σε εφαρμογή για να κάνει το πρώτο ξεσκαρτάρισμα στα βιογραφικά που αποστέλλονταν στην εταιρεία. Διαπιστώθηκε ότι το σύστημα -το οποίο ανατροφοδοτούνταν από τις πληροφορίες που του δίνονταν- ευνοούσε συστηματικά τους άνδρες υποψήφιους, ειδικά για τεχνικές εργασίες. Το σύστημα αναπτυσσόταν ήδη από το 2014 αλλά τελικά, όπως φάνηκε, τα αποτελέσματά του ήταν απογοητευτικά. Γιατί συνέβη αυτό;
Διότι το σύστημα προγραμματίστηκε μόνο από άνδρες. Διότι τροφοδοτήθηκε με στατιστικά στοιχεία που έδειχναν ότι οι άνδρες είναι προτιμητέοι. Διότι έμαθε μόνο του να «υποβαθμίζει» ένα βιογραφικό όταν περιείχε μέσα λέξεις όπως «κολέγιο γυναικών» ή «κλαμπ γυναικών». Κανείς δεν του το είπε. Το σύστημα έμαθε μόνο του να στηρίζεται στην κοινή εμπειρία και να αποκλείει τη διαφορετικότητα.
Διαφορετικότητα & συμπεριληπτικότητα (Diversity & Inclusion)
Η αποδοχή της διαφορετικότητας, η αποδοχή του «άλλου», όπως κι αν ορίζεται, δεν αφορά φυσικά μόνο το φύλο. Αφορά όμως κατ’ εξοχήν το φύλο. Η διαφορετικότητα σε μια ομάδα φέρνει ποικιλία οπτικής, απόψεων, ιδεών και προσεγγίσεων στο τραπέζι και είναι αποδεδειγμένο ότι ευνοεί τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Διαφορετικότητα σημαίνει διαφορετική σκέψη. Επομένως δεν χρειαζόμαστε τη διαφορετικότητα για να κάνουμε καλό στις γυναίκες, αλλά για να κάνουμε καλό συνολικά. Όταν συμπεριλαμβάνουμε και αποδεχόμαστε διαφορετικούς ανθρώπους, δεν κερδίζουν εκείνοι. Κερδίζουμε όλοι.
«Οι γυναίκες πρέπει να είναι γυμνές για να μπουν στο Μητροπολιτικό Μουσείο;
Η τέχνη, ας πούμε, είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα μη αποδοχής στη διαφορετικότητα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ακτιβίστριες καλλιτέχνιδες μέτρησαν τα έργα του Μητροπολιτικού μουσείου της Νέας Υόρκης. Είδαν ότι 5% των έργων που εκτίθεντο είχαν φιλοτεχνηθεί από γυναίκες. Ταυτόχρονα, το 85% των γυμνών που εκτίθεντο απεικόνιζαν γυναίκες. Φιλοτέχνησαν λοιπόν μια αφίσα με τίτλο: «Οι γυναίκες πρέπει να είναι γυμνές για να μπουν στο Μητροπολιτικό Μουσείο;» Τα έργα τους πέρασαν στην κατοχή της ΤΑΤΕ modern που για πολύ καιρό δεν τα εξέθετε. Θεωρούσε ότι η σημασία τους ήταν πια ιστορική. Σήμερα, τα εκθέτει ξανά. Ως επίκαιρα. Γιατί ο κόσμος δεν πηγαίνει μόνο προς τα εμπρός.
Το χάσμα των αμοιβών (Pay Gap)
Ο όρος δηλώνει ότι για ίση εργασία, με ίσες δυνατότητες και ευθύνες, μια γυναίκα αμείβεται λιγότερο από έναν άνδρα σε αντίστοιχη θέση. Και ισχύει ακόμα. Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες αμείβονται για ίση εργασία 23% λιγότερο από τους άνδρες. Ένας λόγος είναι ότι σε πολλά μέρη του κόσμου, ακόμα μορφώνονται πολύ λιγότερο. Ο κύριος λόγος είναι οι υποχρεώσεις του σπιτιού και της οικογένειας, αυτό που αποκαλούμε «ποινή μητρότητας» (motherhood penalty). Το χάσμα, μάλιστα, μεγαλώνει, όσο οι γυναίκες ανεβαίνουν στην ιεραρχία και διεκδικούν υψηλότερες θέσεις. Και, φυσικά, εκεί ο αριθμός τους μειώνεται δραματικά. Ακόμα κι αν ληφθούν μέτρα, το World Economic Forum εκτιμά ότι το χάσμα θα εξισωθεί το 2221. Σε 202 χρόνια στην καλύτερη περίπτωση. Γιατί όλα πάνε αργά. Πολύ αργά…
Κανείς δεν δηλώνει σεξιστής, αλλά…
Στη δική μας γωνιά του πλανήτη, θεωρούμε ότι τα συντάγματα και οι νόμοι έχουν τοποθετηθεί απέναντι στις διακρίσεις. Κι οι άνθρωποι το ίδιο. Πλέον, οι περισσότεροι
τοποθετούνται υπέρ της ισότητας των φύλων, τουλάχιστον ανοικτά και δημόσια. Κανένας δεν δηλώνει σεξιστής, όπως μπορεί να δηλώνει, για παράδειγμα, ιδεαλιστής ή σοσιαλιστής ή ποδοσφαιριστής ή μεταμοντερνιστής.
Όμως, συνήθως, ως ισότητα εννοούμε μόνο ένα πράγμα: το ίσο δικαίωμα στην εργασία. Και, ναι, οι γυναίκες εργάζονται. Αλλά… ακόμα υπάρχει ένα αλλά. Ναι μεν όταν σκεφτόμαστε και συζητάμε επί του θέματος, είμαστε κατά του σεξισμού και των διακρίσεων, όταν όμως κοιτάζουμε τις στατιστικές των οποίων είμαστε μέρος, τότε και το πρόβλημα μας κοιτάζει κι αυτό. Κατάματα.
Εργαζόμενες αλλά μη αμειβόμενες
Πριν εστιάσουμε στην Ελλάδα, ας ρίξουμε μια ματιά στον κόσμο. Οι γυναίκες είναι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη. Κι όμως, επιτελούν το 66% της παγκόσμιας εργασίας. Και το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας τους είναι μη αμειβόμενο. Οι δουλειές του σπιτιού, της ανατροφής των παιδιών και της φροντίδας των ηλικιωμένων, για πολλούς δεν θεωρούνται καν δουλειά. Βέβαια πια, διεθνώς, η δουλειά αυτή αποτιμάται με οικονομικά μεγέθη. Ο όρος «μη αμειβόμενη εργασία» έχει καθιερωθεί και αποτυπώνει είτε την ανάγκη της εργαζόμενης γυναίκας να προσλάβει αμειβόμενη βοήθεια στο σπίτι είτε το γεγονός ότι οι μη αμειβόμενες εργασίες της στερούν χρόνο για τον οποίο θα μπορούσε να δουλεύει και να πληρώνεται. Οι διεθνείς στατιστικές δείχνουν ότι οι γυναίκες παγκοσμίως προσφέρουν 2,5 φορές περισσότερη μη αμειβόμενη εργασία από τους άνδρες.
Χωρίς ιδιοκτησία και εισόδημα
Συνολικά για την εργασία τους, αμειβόμενη και μη, οι γυναίκες κατέχουν μόλις 1% της παγκόσμιας ιδιοκτησίας και εισπράττουν μόλις 10% του παγκόσμιου εισοδήματος. Κι από αυτό το μόλις 10% του παγκόσμιου εισοδήματος που κερδίζουν οι γυναίκες, το 90% το επαν-επενδύουν στην οικογένειά τους, στην κοινότητά τους, στους δικούς τους ανθρώπους.
Τα προβλήματα της ισότητας, λοιπόν, είναι παγκόσμια και διεθνή. Οργανισμοί, εταιρείες, ΜΚΟ και όχι μόνο δημοσιεύουν πάρα πολλές εκθέσεις, στατιστικές και έρευνες κάθε χρόνο, όμως οι αλλαγές δεν φαίνεται να προχωρούν και πολύ αποφασιστικά. Η ισότητα, τελικά, έχει πολλά πρόσωπα, πολλές εκδοχές και πολλές παραμέτρους, πολλές θεωρητικές προσεγγίσεις και πολλές πρακτικές δυσκολίες. Στις βασικότερες από αυτές αφιερώνονται οι επόμενες παράγραφοι.
Ο διάτρητος σωλήνας (Leaky Pipeline)
Ο όρος δηλώνει ότι οι γυναίκες εγκαταλείπουν σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά από ό,τι οι άνδρες, το σχολείο, τις σπουδές και την καριέρα τους. Ενώ σε κάποια γνωστικά αντικείμενα ο σωλήνας δεν στάζει πια τόσο πολύ, παραμένει διάτρητος στις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά, την τεχνολογία και τη μηχανική (STEM). Οι επικρατέστερες εξηγήσεις στρέφονται στις προκαταλήψεις που επιμένουν σε αυτούς τους κλάδους. Το 2005 ο Πρόεδρος του Harvard είχε ξεσηκώσει θύελλα δηλώνοντας ότι «βιολογικοί παράγοντες» εμποδίζουν τις γυναίκες να είναι καλές σε αυτούς τους τομείς. Και δεν είναι ο μόνος. Κάθε τόσο, εμφανίζονται επίμονα αντίστοιχα παραδείγματα.
Ο διάτρητος σωλήνας επεκτείνεται και στην ακαδημαϊκή καριέρα. Σήμερα, οι γυναίκες που ξεκινούν σπουδές και παίρνουν πρώτο πτυχίο, είναι περισσότερες από τους άνδρες. Οι γυναίκες που ολοκληρώνουν μεταπτυχιακά είναι περισσότερες από τους άνδρες. Όμως το ποσοστό των γυναικών που καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τη διατριβή τους και να κάνουν ερευνητική, ακαδημαϊκή καριέρα είναι εξαιρετικά χαμηλό, με εξαίρεση κάποιους κλάδους στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες… Συχνά εμφανίζονται στατιστικές που δείχνουν ότι εμφανώς λιγότερες γυναίκες μιλούν σε επιστημονικά συνέδρια ή καταφέρνουν να δημοσιεύσουν την έρευνά τους. Οι αναλογίες βελτιώνονταν διαρκώς μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Από τότε υπήρξε είτε στασιμότητα είτε οπισθοδρόμηση… Για να μην έχουμε την επίμονη άποψη ότι ο κόσμος πηγαίνει πάντα, στα πάντα, μόνο προς τα εμπρός.
Πριν λίγους μήνες, η επιστήμονας Ester Duflo κέρδισε το Νόμπελ Οικονομικών. Μαζί με τον σύζυγο και συνεργάτη της. Η είδηση δημοσιεύθηκε επανειλημμένως ως εξής: «Indian-American MIT Prof Abhijit Banerjee and wife win Nobel prize in Economics». Ναι, δεν χρειάστηκε να αναφερθεί το όνομά της. Ήταν απλά η σύζυγος. Φυσικά ο τίτλος προκάλεσε κατακραυγή και διορθώθηκε αμέσως. Και νοσταλγούμε τα χρόνια της Μαρίας Κιουρί…
Τα στοιχεία παρουσιάστηκαν στο 3ο Women in Business Forum με θέμα «Diversity & Inclusion: Breaking Barriers to Break Through».
Το φόρουμ διοργάνωσε το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο με τη συνεργασία της Επιτροπής Women in Business (WIB).
Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τζόαν Μόργκαν, η μοναδική γυναίκα που ήταν στο κέντρο ελέγχου στην αποστολή του Απόλλων 11. «Τα κτίρια δεν είχαν καν γυναικείες τουαλέτες.» Η πρωτοπόρος που νίκησε τον σεξισμό
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr