Το “λεξικό της δημοκρατίας”. Ποιος ήταν ο περίφημος Εφιάλτης ο Αθηναίος, που βοήθησε τη Δημοκρατία; Τι ήταν τα θεωρικά, η μισθοφορά και γιατί η λέξη ιδιώτης ισοδυναμούσε με βρισιά;

Η δημοκρατία «γεννήθηκε» στην αρχαία Αθήνα, αλλά όχι σε μια νύχτα.

Χρειάστηκαν αιώνες μέχρι το πολίτευμα να εξελιχθεί, να παγιωθεί και να λειτουργήσει ικανοποιητικά.

Υπάρχουν πολλές λέξεις και όροι που σχετίζονται με τη μακρόχρονη ιστορία της δημοκρατίας, η οποία ξεκίνησε τον 8^ο αιώνα, μετά την κατάργηση της κληρονομικής βασιλείας.

«Το λεξικό» της δημοκρατίας

Ζευγίτες και θήτες: οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις της εποχής. Ζευγίτες ονομάζονταν όσοι είχαν ένα ζεύγος βοδιών με το οποίο καλλιεργούσαν τη γη. Θήτες λέγονταν όσοι δεν είχαν καμία περιουσία και ειδικά πριν τη δημοκρατία δεν είχαν κανένα δικαίωμα.

Κυλώνειο άγος: Είναι τα γεγονότα του 632 π.Χ, όταν ο ευγενής Κύλων επιχείρησε να πάρει την εξουσία και κατέλαβε την Ακρόπολη. Η προσπάθειά του απέτυχε, ο ίδιος κατάφερε να διαφύγει, αλλά οι οπαδοί του την ώρα που κατέβαιναν από τον ιερό βράχο σφαγιάστηκαν, παρά το γεγονός ότι ήταν ικέτες. Έτσι δημιουργήθηκε άγος, που σημαίνει μίασμα, κατάρα και οργή Θεού.

Για να μην ηρεμήσουν οι πολίτες οι άρχοντες τους έδωσαν γραπτούς νόμους για να προστατεύονται από την αυθαιρεσία. Ήταν οι δρακόντειοι νόμοι.

Σεισάχθεια: από τις λέξεις σείω + άχθος. Ήταν η νομοθεσία του Σόλωνα με την οποία απαλλάχθηκαν οι οφειλέτες από τα χρέη τους και επανήλθαν στην πόλη όσοι είχαν πουληθεί στο παρελθόν ως δούλοι, επειδή αδυνατούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους προς τους ευγενείς.

Πεισιστρατίδες: οι γιοι του τύραννου Πεισίστρατου Ιππίας, Ίππαρχος και Θετταλός, στους οποίους κληροδότησε την εξουσία. Οι διάδοχοι σε αντίθεση με τον πατέρα τους διακυβέρνησαν σκληρά με αποτέλεσμα να δυσαρεστήσουν τον λαό.

“Έδοξε τη βουλή και τω δήμω”: η φράση με την οποία ξεκινούσαν όλα τα ψηφίσματα και έδειχναν τη σημασία της εκκλησίας του δήμου και της βουλής των 500 την περίοδο της δημοκρατίας.

Οστρακισμός: το προληπτικό μέτρο του Κλεισθένη για την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος από επίδοξους τυράννους. Με τη συγκέντρωση 6.000 αρνητικών ονομαστικών ψήφων που γράφονταν πάνω σε κομμάτια από σπασμένα αγγεία (όστρακα), μπορούσε κανείς να εξοριστεί για δέκα χρόνια από την πόλη, χωρίς όμως να χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα και την περιουσία του.

Μετέπειτα ο οστρακισμός έλαβε χαρακτήρα αντιπολιτευτικό και έγινε πολιτικό εργαλείο για εξόντωση αντιπάλων.

Εφιάλτης ο Αθηναίος: ο προκάτοχος του Περικλή στην παράταξη των δημοκρατικών που δολοφονήθηκε το 461 π.Χ.

Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με τον προδότη στις Θερμοπύλες. Ο Εφιάλτης περιόρισε τις δικαιοδοσίες του αριστοκρατικού, ως τότε, Αρείου Πάγου και ήταν από τα πολύτιμα πρόσωπα της δημοκρατικής ιστορίας.

Ιδιώτης: προσβλητική λέξη για όσους δεν συμμετείχαν στα κοινά και προτιμούσαν να ασχολούνται με προσωπικά ζητήματα.

Μισθοφορά: η αποζημίωση που δινόταν στους φτωχούς για τη συμμετοχή τους στα κοινά, επειδή έχαναν το μεροκάματό τους.

Θεωρικά: το εισιτήριο θεατρικών παραστάσεων που εξασφάλιζε το κράτος για τους φτωχούς και αποδείκνυε τη σημασία του θεάτρου στην αρχαιότητα.

Λειτουργίες: η φορολογία της αρχαιότητας. Οι έχοντες πλήρωναν και επωφελούνταν οι μη έχοντες και το κράτος. Μια συνηθισμένη και ακριβή λειτουργία ήταν η τριηραρχία κατά την οποία ένας πλούσιος έπρεπε να καλύψει τα έξοδα κατασκευής και συντήρησης μια τριήρους.

Επιτάφιος: ο λόγος του Περικλή για του πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί «ύμνος προς τη δημοκρατία».

Δημαγωγός: από τις λέξεις δήμος+ άγω, δηλαδή οδηγώ τον λαό. Είχε αρνητική σημασία και περιέγραφε τους πολίτες, που με τη ρητορική τους δεινότητα παρέσυραν σε λάθος αποφάσεις την πλειοψηφία στην εκκλησία του Δήμου.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:Οι τυραννοκτόνοι Αρμόδιος και Αριστογείτων ήταν ερωτικό ζευγάρι που σκότωσε τον τύραννο Ιππία για λόγους ερωτικής αντιζηλίας. Γιατί ο λαός τους τίμησε ως ήρωες και ποια άλλα σενάρια κυκλοφορούν για τα κίνητρά τους.