Το κολοσσιαίο άγαλμα του γυμνού Αχιλλέα στο Λονδίνο. Γιατί προκάλεσε σκάνδαλο και το αποκαλούν «Μνημείο του Ουέλιγκτον»

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στο κέντρο του Λονδίνου υπάρχει ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Αχιλλέα. Πρόκειται για το πρώτο γυμνό άγαλμα που τοποθετήθηκε σε δημόσιο χώρο στη βρετανική πρωτεύουσα.

Σήμερα είναι από τα πιο γνωστά αγάλματα στο Λονδίνο όχι μόνο λόγω του θέματός του αλλά και για το σκάνδαλο που προκάλεσε στην κοινή γνώμη όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά.

Ο Αχιλλέας του Χάιντ Παρκ

Στην είσοδο ενός από τα διάσημα μητροπολιτικά πάρκα του Λονδίνου, αυτό του Χάιντ Παρκ, τον επισκέπτη υποδέχεται ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Αχιλλέα ύψους 5.5. μέτρων.

Είναι μια εντυπωσιακή κατασκευή αφού το συνολικό ύψος του μνημείου, συμπεριλαμβανομένου του γλυπτού, της βάσης του και του τύμβου πάνω στο οποίο έχει τοποθετηθεί είναι 11 μέτρα.

Ο Αχιλλέας έχει απεικονιστεί γυμνός με την πανοπλία ακουμπισμένη δίπλα του. Κρατά μπροστά του μία ασπίδα και ετοιμάζεται να χτυπήσει κάποιο εχθρό με το ξίφος του.

Πρόκειται για έργο του διάσημου Άγγλου γλύπτη Ρίτσαρντ Ουεστμάκοτ (Richard Westmacott) και τα αποκαλυπτήριά του έγιναν το 1822.

Ήταν το πρώτο γλυπτό που τοποθετήθηκε στο Χάιντ Παρκ

Πρώτο γυμνό

Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι πρόκειται για το πρώτο άγαλμα σε δημόσιο χώρο του Λονδίνου που απεικόνιζε μία γυμνή μορφή. Η επιγραφή στη βάση του αγάλματος καταγράφει ότι είναι ο Αχιλλέας.

Ωστόσο, η μορφή του ήρωα της ελληνικής μυθολογίας επιλέχθηκε προκειμένου να τιμηθεί ο Βρετανός στρατηγός Άρθουρ Γουέλσλι, Δούκας του Ουέλινγκτον, και οι άνδρες υπό τις διαταγές του, για τις νίκες τους εναντίον του Ναπολέοντα.

Έτσι το άγαλμα επίσημα είναι γνωστό ως «Μνημείο του Ουέλιγκτον».

Το ότι ο Ουέλιγκτον ταυτίστηκε με τον Αχιλλέα οφείλεται στον γλύπτη Ουεστμάκοτ που πήρε την παραγγελία να φιλοτεχνήσει ένα άγαλμα που θα τιμούσε τον Βρετανό στρατηγό.

Καθώς ο Ουεστμάκοτ ήταν φανατικός θαυμαστής της αρχαιοελληνικής γλυπτικής, αποφάσισε να κάνει ένα άγαλμα με έμπνευση από την αρχαία Ελλάδα.

Άλλωστε την ίδια εποχή (1816), τα γλυπτά που είχε αρπάξει ο Έλγιν από τον Παρθενώνα και τα άλλα μνημεία της Ακρόπολης είχαν μόλις περιέλθει στην κατοχή του Βρετανικού Μουσείου και είχε ξεκινήσει να τα εκθέτει στο κοινό και τους καλλιτέχνες.

«Κυρίες της Αγγλίας»

Αυτές που παρήγγειλαν και πλήρωσαν για το έργο ήταν Αγγλίδες αριστοκράτισσες, μέλη ενός συλλόγου της υψηλής κοινωνίας με την επωνυμία «Κυρίες της Αγγλίας». Το 1815 μετά τη νίκη στο Βατερλό και την οριστική λήξη των Ναπολεόντειων Πολέμων, οι «Κυρίες της Αγγλίας» ξεκίνησαν να μαζεύουν χρήματα για τη δημιουργία ενός μνημείου που θα τιμούσε τον Ουέλιγκτον.

Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα είχαν μαζέψει 10.000 λίρες Αγγλίας, ένα τεράστιο ποσό που σήμερα είναι σχεδόν 1 εκατομμύριο λίρες.

Αποφασίστηκε το άγαλμα να είναι χάλκινο και να το φιλοτεχνήσει ο Ρίτσαρντ Ουεστμάκοτ. Για το λόγο αυτό, οι αριστοκράτισσες μπόρεσαν να διασφαλίσουν από τη βρετανική κυβέρνηση 33 τόνους μπρούντζου από δεκάδες γαλλικά πυροβόλα που ο Ουέλιγκτον είχε πάρει ως λάφυρα πολέμου μετά από τις νίκες του στην Ισπανία και το Βατερλό.

Όταν ο Ουεστμάκοτ ενημέρωσε τις “Κυρίες της Αγγλίας” ότι είχε επιλέξει ως θέμα του αγάλματός του τον Αχιλλέα, αυτές ενθουσιάστηκαν.

Ο «προικισμένος» Αχιλλέας

Ο γλύπτης ξεκίνησε να δουλεύει το έργο του και το 1822 είχε τελειώσει. Απεικόνιζε τον Αχιλλέα ως ένα μυώδη νεαρό άνδρα, να σηκώνει την ασπίδα του με το αριστερό του χέρι και το κοντό ξίφος στο δεξί του χέρι.

Δίπλα στο δεξί του πόδι ήταν η πανοπλία του ενώ στον αριστερό του ώμο είχε περασμένο τον μανδύα του, όπως οι αρχαίοι Έλληνες απεικόνιζαν συνήθως τους ήρωές τους σε έργα τέχνης.

Κάποιες από τις «Κυρίες της Αγγλίας» που είδαν το τελειωμένο έργο, λίγο πριν από τα επίσημα αποκαλυπτήριά του, μόνο που δεν λιποθύμησαν στη θέα του!

Ο Αχιλλέας όχι μόνο ήταν γυμνός, αλλά είχε και ένα υπερμέγεθες πέος

Το φύλλο συκής

Η Λαίδη Σπένσερ, πρόγονος της Πριγκίπισσας Νταϊάνας, ο άνδρας της οποίας είχε δώσει τα περισσότερα χρήματα για το έργο, πρότεινε το επίμαχο σημείο να καλυφθεί μ’ ένα μπρούτζινο φύλο συκής πριν από τα αποκαλυπτήρια.

Όπως ανέφερε στον γλύπτη, το άγαλμα ήταν δώρο των Αγγλίδων αριστοκρατισσών στο έθνος και “θα έπρεπε να είναι ευπρεπές“. Την ιδέα για το φύλλο συκής, η Λαίδη Σπένσερ την πήρε από το Βατικανό όπου για αιώνες οι πάπες κάλυπταν τα επίμαχα σημεία των αρχαίων αγαλμάτων με φύλλα συκής.

Δεν είναι εξακριβωμένο αν το άγαλμα του Αχιλλέα στα αποκαλυπτήριά του είχε ήδη το φύλλο συκής ή εάν αυτό προστέθηκε αργότερα.

Ακόμη και με καλυμμένο το επίμαχο σημείο, οι Λονδρέζοι σκανδαλίστηκαν αφού δεν είχαν συνηθίσει να βλέπουν γυμνά αγάλματα. Το άγαλμα θεωρήθηκε πρόστυχο και πολλοί ζήτησαν να αποσυρθεί αμέσως από τη δημόσια θέα.

Κριτικές

Ωστόσο, το άγαλμα δέχτηκε και άλλες κριτικές που δεν είχαν να κάνουν με τη δημόσια αιδώ. Πολλοί δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί είχε δοθεί το όνομα του Αχιλλέα στη μορφή.

Το πρόσωπο έμοιαζε περισσότερο με αυτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επιπλέον, η ασπίδα που κρατά ήταν πολύ μικρή για να είναι αυτή του Αχιλλέα ή ασπίδας οπλίτη της αρχαίας Ελλάδας.

Υπήρχε η φήμη ότι ο καλλιτέχνης είχε δώσει στο πρόσωπο του Αχιλλέα τα χαρακτηριστικά του Ουέλιγκτον.

Όμως, οι πιο σοβαρές κριτικές είχαν να κάνουν με το γεγονός ότι όταν έγιναν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος, ο Ουέλιγκτον ήταν πολιτικός και μέλος της κυβέρνησης.

Αυτοί οι κριτικοί υποστήριζαν ότι δεν θα έπρεπε να σπαταλούνται δημόσιοι ή ιδιωτικοί πόροι για να προβάλλεται κάποιος πολιτικός, πόσο μάλλον σε μία περίοδο που η Μεγάλη Βρετανία περνούσε μία σοβαρή οικονομική κρίση και οι άνθρωποι των κατώτερων τάξεων λιμοκτονούσαν.

Σαμποτάζ

Για το άγαλμα του Αχιλλέα στο Λονδίνο συνέβη αυτό που συμβαίνει συνήθως όταν οι άνθρωποι αρχικά δυσανασχετούν με κάποιο δημόσιο μνημείο που δεν συμβαδίζει με τις αντιλήψεις της εποχής. Μέσα σε λίγα χρόνια οι Λονδρέζοι όχι μόνο είχαν συνηθίσει το άγαλμα του Αχιλλέα στο Χάιντ Παρκ, αλλά είχε γίνει ένα από τα αξιοθέατα της πόλης τους.

Μάλιστα, έγιναν και δύο απόπειρες ώστε ο Αχιλλέας να «απαλλαγεί» από το φύλλο συκής. Το 1870 και το 1961 κάποιοι προσπάθησαν κρυφά να το βγάλουν με καλέμια. Ως αποτέλεσμα, το φύλλο συκής σήμερα είναι καλά βιδωμένο στη θέση του.

Δείτε εδώ μία ωραία λήψη του αγάλματος όπως είναι σήμερα