Το κάψιμο δεκάδων χιλιάδων βιβλίων από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Οι φοιτητικές νεολαίες του Μεταξά έκαιγαν τα έντυπα σε κεντρικές πλατείες όλης της Ελλάδας

Απόσπασμα από το βιβλίο: «Μελανές κηλίδες στην ιστορία της Θεσσαλονίκης», Σπύρος Κουζινόπουλος, εκδόσεις Ιανός

Μία από τις πρώτες ενέργειες της δικτατορίας, δώδεκα ημέρες μετά την κατάλυση της δημοκρατίας, ήταν να προχωρήσει στο κάψιμο των βιβλίων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Σε μίμηση αντίστοιχων ενεργειών του ναζιστικού καθεστώτος, χιλιάδες βιβλία με προοδευτικό και δημοκρατικό περιεχόμενο, Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, ρίχτηκαν στη φωτιά σ’ εκείνες τις μεσαιωνικού χαρακτήρα τελετές.

Η «πρόβα τζενεράλε» γίνεται στην Αθήνα στις 8 Αυγούστου, τέσσερις μόλις ημέρες μετά την επιβολή της δικτατορίας, στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την πρωτοβουλία, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, είχε ομάδα «εθνικοφρόνων φοιτητών». Το μαζικό όμως κάψιμο «αντεθνικών» και κομμουνιστικών βιβλίων εκτελείται οργανωμένα σε διάφορες πόλεις της χώρας, στις 16 Αυγούστου του 1936.

Στην Αθήνα η «γιορτή» λαμβάνει χώρα μπροστά στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και στα Προπύλαια, ενώ στον Πειραιά τα βιβλία παραδίδονται στην πυρά στο Πασαλιμάνι, και μάλιστα με προσκλήσεις προς τους νέους της εποχής να συμμετάσχουν στην «τελετή».

Διαβάζουμε σε σχετική ανακοίνωση:

Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν δια πυρός ολοκλήρου σειράς κομμουνιστικών εντύπων την προσεχή Κυριακήν και ώραν 8 μ.μ. και εν τη πλατεία Πασαλιμανίου Πειραιώς, προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας νέους, όπως προσέλθουν  εν τη πλατεία Τερψιθέας 7 μ.μ. ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετέχουν εις την τελετήν.

Η μεγαλύτερη «φιέστα» θα στηθεί στη Θεσσαλονίκη, δίπλα στο Λευκό Πύργο. Από την προηγούμενη μέρα, οι ελεγχόμενες πλέον από το καθεστώς εφημερίδες δημοσιεύουν σχετική προαναγγελία και μάλιστα πρωτοσέλιδο: «Τεράστια πυρά θα εξαγνίσει αύριον την πόλιν από το μίασμα των ερυθρών εντύπων», διατυμπανίζει στην κορυφή της πρώτης σελίδας, στις 15 Αυγούστου του 1936, η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Το Φως».

Η ίδια εφημερίδα δημοσίευε ανακοίνωση της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με την οποία:

 […] κατόπιν διαταγής του Γ’ Σώματος Στρατού, την 16^ην τρέχοντος, ημέραν Κυριακήν και ώραν 19^ην, θα λάβει χώραν καταστροφή δια πυρός κατασχεθέντων κομμουνιστικών βιβλίων και εντύπων εις την πλατείαν του Λευκού Πύργου, εις ην εκλήθησαν να παραβρεθώσι αι εθνικιστικαί οργανώσεις […]

Τα βιβλία που επρόκειτο να καούν, όπως έγραφε το πρωί εκείνης της ημέρας η εφημερίδα «Νέα Αλήθεια», είχαν κατασχεθεί από τα βιβλιοπωλεία της πόλης, δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και άλλους χώρους. Επίσης, στις εφημερίδες δημοσιευόταν και ανακοίνωση της φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ, σύμφωνα με την οποία καλούνταν οι ακροδεξιοί φοιτητές να πάρουν μέρος στην τελετή.

[…] προκειμένου να παρακολουθήσωσι την καύσιν των κομμουνιστικών βιβλίων και εντύπων με τα οποία εδηλητηρίαζαν την ελληνική ψυχήν, χρησιμοποιούντες τας εις αυτά αναπτυσσόμενας αντιεπιστηονικάς θεωρίας των Μαρξ, Λένιν και των λοιπών ανατροπέων και καταστροφέων της ανθρωπότητος.

Κατά το ρεπορτάζ της επόμενης ημέρας, μετά την ομιλία του τριεψιλίτη φοιτητή Παναγιωτόπουλου που κραυγάζει, «ρίχνομεν εις τας φλόγας το μίασμα αυτό της σκέψεως και της ψυχής του Έθνους από την ηθική σκλαβιά εις την οποία συνέτειναν και τα βιβλία αυτά», τη φωτιά ανάβει ένας άλλος ακροδεξιός φοιτητής, ο Σαρρής.

Και τότε «ένα πύρινο φίδι σχηματίζεται και ακαριαίως το πυρ μεταδίδεται εις τα κομμουνιστικά έντυπα».  Πρωτοσέλιδη φωτογραφία από την αποτρόπαιη αυτή εκδήλωση του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου, που σε ό,τι αφορά τη δίωξη των ιδεών αντέγραφε επακριβώς τα χιτλερικά πρότυπα, δημοσίευσε και η εφημερίδα «Μακεδονία». Στο σχετικό ρεπορτάζ ανέφερε ότι ο αριθμός των βιβλίων που κάηκαν εκείνη την ημέρα μπροστά στο Λευκό Πύργο, ξεπερνούσε τις 10.000.

Η έννοια του «κομμουνιστικού εντύπου» ερμηνεύτηκε από το καθεστώς κατά το δοκούν. Στη φωτιά ρίχτηκαν ακόμα και σχολικά βιβλία, όπως «Τα Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, καθώς και βιβλία των οποίων είχε απαγορευτεί επίσημα η σχολική διδασκαλία: η Αντιγόνη του Σοφοκλή, ο Επιτάφιος του Περικλή, η Πολιτεία του Πλάτωνα και έργα του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα.

Ας σημειωθεί παρεμπιπτόντως ότι από το καθεστώς είχαν απαγορευτεί περισσότεροι από 445 τίτλοι βιβλίων. Στην πυρά παραδόθηκαν επίσης πολλά έργα νέων Ελλήνων συγγραφέων, όπως η «Ζωή εν τάφω» του Στρατή Μυριβήλη, έργα του Ανδρέα Καρκαβίτσα, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, αλλά και πολλοί τίτλοι ξένων συγγραφέων: το συνολικό έργο του Καρλ Μαρξ, η «Καταγωγή των Ειδών» του Δαρβίνου, έργα του Σίγκμουντ Φρόιντ, του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, του Ανατόλ Φρανς, του Χάινριχ Χάινε, του Μαξίμ Γκόρκι, του Λέον Τολστόι, του Φιοντόρ Ντοστογέγσκι, του Γκαίτε κ.α.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: YouTube

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο αντιπολεμικός λογοτέχνης που πολέμησε σε τρεις πολέμους. Ο Στρατής Μυριβήλης προτάθηκε για νόμπελ. Αν και υπήρξε σοσιαλιστής είχε πει: «Όποιος γίνει κομμουνιστής παύει να είναι Έλληνας»