Το ιστορικό μοναστήρι της Τσούκας δίπλα στον καταρράκτη. Το έκαψε η αιματοβαμμένη μεραρχία Εντελβάις την κατοχή (drone)

Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Τσούκας ή Μονή Ταξιάρχου Τσούκας βρίσκεται στην περιφερειακή ενότητα Καστοριάς και στο δήμο Νεστορίου. 

Είναι χτισμένο σε μια επίπεδη, στενή λωρίδα χαλικιού που καταλήγει στον Στενοπόταμο, παραπόταμο του Αλιάκμονα.  Απέχει 8 χλμ. ΒΑ.  από το Νεστόριο, 1,5 χλμ. ΝΔ.  από την Αγία Άννα.

Το όνομα Τσούκα το οφείλει στον παλαιότερο, εγκαταλελειμμένο πλέον οικισμό, την Τσούκα, που υπήρχε βορειότερα.  Στην κορυφή του γκρεμού υπάρχει ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής που χτίστηκε αργότερα, ενώ δίπλα στο μοναστήρι δημιουργείται ένας μικρός καταρράκτης.

Η Μονή Παμμεγίστων ταξιαρχών ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που έχει χαθεί, η ίδρυσή της χρονολογείται το 1225.

Καταστράφηκε τον Μάρτιο του 1943 μετά από εμπρησμό της αιματοβαμμένης Μεραρχίας «Endelweiss» κατά τη διάρκεια της κατοχής

Ο καταρράκτης της Αγίας Άννας ή Τσούκας, ύψους περίπου 20 μέτρων, βρίσκεται στο Δήμο Νεστορίου, κοντά στο χωριό Αγία Άννα, και είναι ο μεγαλύτερος της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς. Σήμερα το μοναστήρι αναστηλώνεται από την αρχαιολογική υπηρεσία.

Η χριστιανική παράδοση αναφέρει

Η μονή ιδρύθηκε το 1190 από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Β΄Αγγελο . Η παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι του Ελληνικού ( παλιά ονομασία Λοζέτσι) βρήκαν την εικόνα της Παναγίας κοντά στο χωριό και έχτισαν εξωκκλήσι προς τιμήν της. Όμως η εικόνα κάθε βράδυ έφευγε από το εξωκλήσι και πήγαινε στη σημερινή θέση όπου τελικά και κτίστηκε το μοναστήρι.

Η μονή απέκτησε μεγάλη φήμη με το ιαματικό της νερό το οποίο ήταν περιζήτητο σε όλη την Ήπειρο.