Το γράμμα μιας 88χρονης για το πρόβλημα της γραφειοκρατίας το 1981. Τι χρειάστηκε να κάνει για μια ακτινογραφία θώρακος. Η έρευνα για την θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη

Ιανουάριος 1981. Η Ελλάδα είναι επίσημο πλέον μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Το 10ο  μέλος της Ε.Ο.Κ. έχει συμμάχους τις μεγαλύτερες οικονομικές και βιομηχανικές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης, με πρωταγωνιστές τη Βρετανία και τη Δ. Γερμανία.

Παρά τα πολλά πλεονεκτήματα που αποκόμισε η Ελλάδα με την ένταξή της στην τότε Ευρωπαϊκή Ένωση, η χώρα έπρεπε παράλληλα να αντιμετωπίσει και τα εσωτερικά της προβλήματα. Το μεγαλύτερο “αγκάθι” ήταν η γραφειοκρατία. Ο χαμένος χρόνος και ο αναμενόμενος εκνευρισμός που αντιμετώπιζαν καθημερινά εκατοντάδες Έλληνες πολίτες όταν έπρεπε να εξυπηρετηθούν από μια δημόσια υπηρεσία, περιέγραψε λιτά μια ηλικιωμένη γυναίκα το 1981.

Το γράμμα μιας 88χρονης για την γραφειοκρατία 

Για να δείξει την αγανάκτηση και την ταλαιπωρία που πέρασε για μια απλή διαδικασία έστειλε ένα γράμμα στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”.  Η 88χρονη ανέφερε:

“Είμαι πολύ μεγάλη. Γεννήθηκα το 1893 και μόλις μπορώ να κινούμαι. Χρειάστηκε να κάνω μια ακτινογραφία θώρακος, μιας και μια γεροντική κι εποχιακή βρογχίτιδα με κατέβαλε. Έχοντας ένα βιβλιάριο περιθάλψεως του Δημοσίου, άρχισα, η ενενηντάρα εγώ, τις διαδρομές:

1. Πήγα στον παθολόγο για να γράψει στο βιβλιάριο την εντολή για την ακτινογραφία. Ουρά.

2. Πήγα στο Υγειονομικό Κέντρο για να μου εγκρίνει ο ελεγκτής κι έκατσα δύο ώρες. Ουρά.

3. Πήγα στον ακτινολόγο και έκανα την ακτινογραφία. Ουρά.

4. Πήγα μετά μια ημέρα στον ακτινολόγο να πάρω την απάντηση. Εισέπραξε με απόδειξη 600 δραχμές.

5.  Πήγα στην οδό Αχαρνών 96 – στου διαόλου τη μάνα – και δεν ήξερε κανείς να μου πει σε ποιο γραφείο να πάω. Και άρχισα να ψάχνω στους ορόφους, έκτο, πέμπτο, τέταρτο, τρίτο, πρώτο, όχι, όχι, πάλι στον τρίτο: “πήγαινε δίπλα”, “κάνε αίτηση”, “γράψε δυο καταστάσεις”, “πήγαινε αγόρασε απέναντι χαρτόσημα”, “φέρε τα χαρτιά”. Ουρά.

6. Θα με ειδοποιήσουν (αυτή τη διαδρομή θα την κάνει ο ταχυδρόμος). Και μετά ένα μήνα.

7. Θα πάω σε δημόσιο ταμείο στο κέντρο της Αθήνας να πληρωθώ ένα μέρος από τις 600 δραχμές που πλήρωσα.

Ογδόντα οχτώ χρονών και με δύσπνοια!”.

Στο τέλος του  γράμματος ο αρθρογράφος της εφημερίδας ρωτούσε:” Δεν είναι καιρός να γίνει κάτι;”

Ελλάδα, πρωταθλήτρια της Ευρώπης στη γραφειοκρατία

Η ερώτηση του αρθρογράφου, φαίνεται πως ήταν ρητορική. Αρκετές δεκαετίες αργότερα, δεν άλλαξε σχεδόν τίποτα. Σύμφωνα με έρευνα του 2019, η Ελλάδα βρισκόταν στην 27η θέση στην Ευρώπη των 28, γεγονός που της στοίχιζε ετησίως ένα τεράστιο ποσό ίσο με το 7% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Μαζί με την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, το κόστος ανεβαίνει περισσότερο.

Παρά τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό στις δημόσιες υπηρεσίες, οι διαδικασίες παραμένουν χρονοβόρες, ενώ και σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα καταλάμβανε την 26η θέση στις ψηφιακές υπηρεσίες ανάμεσα στα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ε.Ε.

Βασικό μέλημα από το 1981 όλων των κυβερνήσεων ήταν ο περιορισμός της γραφειοκρατίας. Σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2017, ο αριθμός των δικαιολογητικών που ζητά το κράτος από τον πολίτη για την διεκπεραίωση μια απλής διαδικασίας, όπως είναι η αγορά ακινήτου, φτάνει τον αριθμό δικαιολογητικών που ζητά μια τριτοκοσμική χώρα. Κατά μέσο όρο χρειάζονται περίπου 10 δικαιολογητικά, αλλά ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της συναλλαγής, τα δικαιολογητικά μπορούν να αυξηθούν πολύ περισσότερο. Όπως και ο χρόνος, αλλά και το κόστος.

Θύμα της γραφειοκρατίας, όμως πέφτει και το ίδιο το Δημόσιο. Για την προμήθεια οποιαδήποτε αντικειμένου, χρειάζονται αμέτρητες υπογραφές και πολύς χρόνος. Σύμφωνα με το Εργαστήριο Οικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το κόστος της διαδικασίας για οτιδήποτε ήταν κάτω των 20.000 ευρώ ξεπερνούσε το 1 εκατομμύριο ευρώ.

Κάθε επανάσταση εξατμίζεται και αφήνει ένα κατακάθι γραφειοκρατίας

Με την παραπάνω φράση χαρακτήριζε το πρόβλημα της γραφειοκρατίας ο Φραντς Κάφκα. Αν και πλέον η λέξη γραφειοκρατία έχει αρνητική έννοια, ο όρος σήμαινε κάτι πολύ διαφορετικό σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Μαξ Βέμπερ. Ο Βέμπερ θεωρούσε ότι η  γραφειοκρατία ήταν ένα αποτελεσματικό και αξιόπιστο εργαλείο για την κοινωνική οργάνωση. Όρισε την κρατική γραφειοκρατία ως ένα “ιδεατό τύπο” που είχε τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: ιεραρχική δομή, ισχύ τυπικών απρόσωπων κανόνων λειτουργίας, σαφή καταμερισμό αρμοδιοτήτων με επαγγελματικά κριτήρια και καθορισμό των ρόλων σύμφωνα με συγκεκριμένους γραπτούς κανόνες. Κατά τον ίδιο “η γραφειοκρατία είναι το πιο ορθολογικό και διοικητικό εργαλείο που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα”.

Και αυτό διότι το πολύπλοκο σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων χρειαζόταν συντονισμό από μια κεντρική κρατική διεύθυνση.

Αντίθετοι με την με άποψη του Βέμπερ ήταν η Μαρξιστική και Νεομαρξιστική θεωρία, αλλά και η Σχολή της Βιρτζίνια των Η.Π.Α. Κατά τους Μαρξιστές και Νεομαρξιστές, η κρατική γραφειοκρατία είχε ταξικό χαρακτήρα, εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της κυρίαρχης ηγεμονικής κοινωνικής τάξης και κρατούσε το κράτος “αιχμάλωτο”. Παράλλαξα, βοηθούσε στην αυτονόμηση των διοικητικών υπαλλήλων, προκαλώντας δυσλειτουργία στις κοινωνικές δομές.

Η Σχολή της Βιρτζίνια τη δεκαετία του 1970 άσκησε κριτική στον κρατικό παρεμβατισμό, θεωρώντας ότι η γραφειοκρατία μεγέθυνε και εξυπηρετούσε την εκάστοτε κυβέρνηση. Υποστήριζε ότι οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι εργάζονταν εις βάρος των υπολοίπων, μοιράζονταν μεταξύ τους καλούς μισθούς, είχαν επαγγελματική σιγουριά και μπορούσαν να παρέμβουν στα πολιτικά της χώρας. Με αυτόν τον τρόπο, η Σχολή καταδίκαζε συνολικά τη δημόσια διοίκηση του κοινωνικού κράτους. Θεωρούσε ότι ήταν υπεύθυνο για τη διαφθορά και την αδιαφάνεια ενώ είχε μετατραπεί σε έναν δυσλειτουργικό μηχανισμό που ικανοποιούσε συγκεκριμένους και ιδιοτελείς σκοπούς.

Όποια θεωρία κι αν υποστηρίζει κάποιος, φαίνεται ότι το πρόβλημα της γραφειοκρατίας θα απασχολεί για καιρό τα κράτη και τους πολίτες τους.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: pxhere

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η νύχτα που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Η διάλυση της Ανατολικής Γερμανίας σε απευθείας σύνδεση. Πώς η γραφειοκρατία και η βιασύνη του Γ. Γραμματέα κατέβασαν τον κόσμο στο δρόμο