Το Google Maps των αρχαίων Ρωμαίων. Πως έβρισκαν τον δρόμο στο τεράστιο οδικό δίκτυο της αυτοκρατορίας

Το 20 π.Χ., ο αυτοκράτορας Αύγουστος είχε εγκαταστήσει μια γιγάντια επιχρυσωμένη ακίδα δίπλα στον ναό του Κρόνου στο Forum Romanum. Αυτό ήταν το Milliarium Aureum, ή Golden Milestone, από το οποίο μετρήθηκαν οι αποστάσεις από τις πόλεις σε όλη την αυτοκρατορία – και το αληθινό θέμα του ρητού: omnes viae Romam ducunt («όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη»).

Το εκτεταμένο δίκτυο καλά σχεδιασμένων, κατά προτίμηση ευθύγραμμων δρόμων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν ένα από τα κύρια ενοποιητικά χαρακτηριστικά της, γεγονός που ο ίδιος ο Αύγουστος γνώριζε πολύ καλά. Κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση της οδικής διοίκησης, έφτιαξε αρκετούς δρόμους από την τσέπη του και δημιούργησε μια υπηρεσία ταχυμεταφορών για να βελτιστοποιήσει τη χρησιμότητα του δικτύου. Όχι άδικα η λιτανεία των τιμών του περιελάμβανε τον τίτλο Curator Viarium (“Steward of the Roads”).

Πηγή φωτογραφίας: Wikicommons

Οι δρόμοι της Ρώμης έδεσαν πραγματικά την αυτοκρατορία μεταξύ τους

Στην ακμή του, το cursus publicus («δημόσιο οδικό δίκτυο») της Ρώμης αποτελούνταν από περίπου 380 διασυνδεδεμένους δρόμους, συνολικού ύψους περίπου 50.000 μιλίων (περίπου 80.000 km). Οι σταθμοί και τα ορόσημα διευκόλυναν τη μετακίνηση εμπόρων και στρατιωτών. Με άλλα λόγια, είναι φορείς για την επέκταση του πλούτου και της εξουσίας της Ρώμης. Και πραγματικά συνέδεσαν την αυτοκρατορία. Βρείτε τον εαυτό σας οπουδήποτε στο δίκτυο, από τα κατεψυγμένα απόβλητα της βόρειας Βρετανίας μέχρι τις ακτές του Περσικού Κόλπου, και θα μπορούσατε να βρείτε εύκολα τον δρόμο της επιστροφής στη Ρώμη.

Εύκολα ίσως, αλλά όχι απαραίτητα γρήγορα. Ελλείψει μηχανοκίνητων μεταφορών, οι Ρωμαίοι μπορούσαν να ταξιδέψουν μόνο τόσο γρήγορα όσο μπορούσαν να τους μεταφέρουν τα πόδια – τα δικά τους, ή αν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά, αυτά των αλόγων τους. Δυστυχώς, η αρχαία Ρώμη δεν είχε επίσης αξιοπρεπή σύνδεση στο Διαδίκτυο, διαφορετικά οι ταξιδιώτες θα μπορούσαν να αναζητήσουν την πορεία και τη διάρκεια του ταξιδιού τους στο OmnesViae.com, τον διαδικτυακό προγραμματιστή διαδρομής που οι Ρωμαίοι δεν ήξεραν ποτέ ότι χρειάζονταν.

Το OmnesViae βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον Χάρτης του Πόιτινγκερ* το πιο κοντινό πράγμα που έχουμε σε ένα γνήσιο δρομολόγιο («οδικός χάρτης») της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Αρχαία Ρώμη είχε σίγουρα χάρτες, αλλά κανένας από εκείνη την εποχή δεν σώθηκε. Ο χάρτης Πόιτινγκερ, ένας περγαμηνός κύλινδρος του 13ου αιώνα, είναι αντίγραφο ενός πολύ παλαιότερου χάρτη: Μπορεί να χρονολογείται από τον 4ο ή τον 5ο αιώνα και αυτή η έκδοση μπορεί να είναι αντίγραφο ενός χάρτη που ετοιμάστηκε για τον Αύγουστο γύρω στο έτος 1 μ.Χ.

Ένα επιχείρημα υπέρ της σύνδεσης του Αυγούστου: ο χάρτης περιλαμβάνει την αρχαία Πομπηία, η οποία καταστράφηκε από μια έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. και δεν ξαναχτίστηκε ποτέ, κάτι που δείχνει μια παλαιότερη προέλευση. (Η σύγχρονη Πομπηία ιδρύθηκε μόλις το 1891.) Ωστόσο, περιλαμβάνει επίσης την Κωνσταντινούπολη και εμφανώς τη Ραβέννα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο χάρτης που αντιγράφηκε από αυτόν τον ανώνυμο μοναχό του 13ου αιώνα ήταν μια ενημερωμένη έκδοση από τον 4ο αιώνα (το παλαιότερο) ή πιο πιθανό 5ον, καθώς πιτσιλίζει το όνομα Francia (Γαλλία) – από τη νεοαφιχθείσα γερμανική φυλή των Φράγκων – σε αυτό που μέχρι τότε ήταν γνωστό αποκλειστικά ως Gallia (Γαλατία).

Οι ρωμαϊκοί χάρτες ήταν ακριβώς όπως οι χάρτες σωλήνων;

Όποια κι αν είναι η τελική ηλικία του, το σχήμα του Tabula – περίπου 33 εκατοστά επί 6,75 μέτρα) – μας λέει ότι δεν μπορεί να είναι τοπογραφικά ακριβές. Αντίθετα, εστιάζει στην παρουσίαση οδικών διαδρόμων και συνδέσεων, με μερικά κλαδιά που διασχίζουν την Περσία μέχρι την Ινδία. Θυσιάζοντας την τοπογραφική ακρίβεια για τη συνδεσιμότητα δικτύου, ο χάρτης Πόιτινγκερ θυμίζει (ή θα έπρεπε να είναι «προγνωστικός») τον χάρτη του μετρό του Λονδίνου και άλλους σύγχρονους χάρτες του μετρό.

Η συντομότερη διαδρομή μεταξύ δύο (αρχαίων) σημείων υπολογίζεται χρησιμοποιώντας τις αποστάσεις που διανύθηκαν σε ρωμαϊκούς και όχι σύγχρονους δρόμους, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τα ποτάμια και τα βουνά που πρέπει να διασχίσει το δίκτυο.

Το Πόιτινγκερ, παρ′ όλη την ιστορική του αξία, δεν είναι πλήρες: Του λείπει η Βρετανία και η Ισπανία. Οι δρόμοι αυτών των ρωμαϊκών επαρχιών ανακατασκευάστηκαν χρησιμοποιώντας άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένου του Itinerarium Antonini, ενός μητρώου (και όχι ενός χάρτη) ρωμαϊκών δρόμων, σταθμών και αποστάσεων, πιθανώς με βάση μια έρευνα σε όλη την αυτοκρατορία που πραγματοποιήθηκε την εποχή του Αυγούστου .

Λοιπόν, ποια είναι η πιο μακρινή απόσταση που θα μπορούσατε να διανύσετε στους ρωμαϊκούς δρόμους; Από το Blatobulgium** στη Volocesia πρέπει να έρθουν αρκετά κοντά.

Το Blatobulgium ήταν ένα ρωμαϊκό οχυρό στο σημερινό Dumfriesshire της Σκωτίας, στο βόρειο τέρμα της διαδρομής 2 στο δρομολόγιο Antonine (γνωστό και ως Watling Street). Το όνομα του φρουρίου, βρετανικής προέλευσης, μπορεί να σημαίνει κάτι σαν ”Σάκοι αλευριού” – μια αναφορά στους σιταποθήκες του τόπου. Κατελήφθη για περίπου έναν αιώνα μετά το 79 μ.Χ.

Η Volocesia, τοποθετημένη από την OmnesViae κοντά στο Κουβέιτ νησί Bubiyan, ταυτίζεται μερικές φορές με ένα σύγχρονο μέρος που ονομάζεται Abu Halafiya, στις όχθες του Τίγρη στο νότιο Ιράκ. Σύμφωνα με την OmnesViae, η απόσταση μεταξύ των δύο είναι MMMDCCLI (3.751) ρωμαϊκά μίλια (λίγο περισσότερο από 5.600 χλμ). Αυτό το ταξίδι θα σας πάρει CCLI (251) ημέρες για να το ολοκληρώσετε.

Πηγή: Bigthink