Το ερειπωμένο σπίτι της Μαρίας Κάλλας στην οδό Πατησίων. Το σχέδιο αποκατάστασης για να γίνει Μουσική Ακαδημία (drone)

Στη συμβολή των οδών Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά στην Αθήνα, στέκει εδώ και σχεδόν έναν αιώνα ένα ερειπωμένο αλλά εντυπωσιακό κτήριο.

Πρόκειται για την πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, όπου σε ένα από τα διαμερίσματά της πέρασε τα εφηβικά και πρώιμα ενήλικα χρόνια της η κορυφαία Ελληνίδα σοπράνο, Μαρία Κάλλας.

Χτισμένο στα χρόνια του Μεσοπολέμου, “άντεξε” στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά μεταπολεμικά αφέθηκε στην εγκατάλειψη και υπέστη την αναπόφευκτη φθορά του χρόνου. Η εικόνα του δεν ανταποκρινόταν ούτε στην αρχιτεκτονική του κομψότητα ούτε στην αίγλη της διασημότερης ενοίκου του.

Το χρονοδιάγραμμα της αποκατάστασης

Το Δεκέμβριο του 2022, μετά από δεκαετίες ερήμωσης, ο Δήμος Αθηναίων ανακοίνωσε πως το εμβληματικό κτήριο θα αποκατασταθεί, προκειμένου να στεγαστεί εκεί η ομώνυμη Ακαδημία Λυρικής Τέχνης.

Αυτό ήταν και το όραμα της προέδρου της Ακαδημίας και υψιφώνου, Βάσως Παπαντωνίου, ένα ίδρυμα που θα παρέχει ολοκληρωμένη μουσική εκπαίδευση πανεπιστημιακού επιπέδου στη λυρική τέχνη σε ένα κτήριο που είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη μνήμη της Κάλλας.

Το έργο της αποκατάστασης έχει αναλάβει ο φορέας “Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.”. Η χρηματοδότηση έχει εξασφαλιστεί από ευρωπαϊκούς πόρους και, σύμφωνα με το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, θα ολοκληρωθεί σε 2 χρόνια.

Εκτός από την αποκατάσταση της πρόσοψης του εμβληματικού κτηρίου, το κυρίως αντικείμενο του έργου περιλαμβάνει εσωτερικές διαρρυθμίσεις συμβατές με τον υφιστάμενο χαρακτήρα του ακινήτου και την εγκατάσταση των κατάλληλων μηχανισμών πρόσβασης για άτομα με αναπηρία.

Επιπρόσθετα, το 2023 θα είναι μια χρονιά γεμάτη με επετειακές εκδηλώσεις προς τιμήν της Μαρίας Κάλλας, υπό την αιγίδα της UNESCO, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννησή της.

Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς αναμένεται να ανοίξει τις πόρτες του του Μουσείο “Μαρία Κάλλας”, σε νεοκλασικό κτήριο επί της οδού Μητροπόλεως 44. Εκεί θα φιλοξενηθεί πολύτιμο ιστορικό υλικό, ηχητικά ντοκουμέντα, σπάνιες ζωντανές ηχογραφήσεις και προσωπικά αντικείμενα της μεγάλης Ελληνίδας σοπράνο.

Δείτε την πολυκατοικία Παπαλεονάρδου μέσα από τα εντυπωσιακά εναέρια πλάνα του συνεργάτη μας, Michael Miller:

Η ιστορία του εμβληματικού κτηρίου

Η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου των 1.500 τετραγωνικών μέτρων οικοδομήθηκε το 1925, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη, απόφοιτου της γερμανικής σχολής του Berlin-Charlottenburg. Αποτελεί ένα εξαίρετο αρχιτεκτονικό παράδειγμα της τεχνοτροπίας Jugendstil, του γερμανικού αντίστοιχου του Αρτ Νουβό.

Το 1936, μετά το διαζύγιο των γονιών της, η Μαρία Κάλλας μετακόμισε από τη Νέα Υόρκη, όπου γεννήθηκε το 1923, στην Αθήνα, μαζί με τη μητέρα της και τη μεγάλη αδελφή της, Υακίνθη.

Αρχικά, οι τρεις γυναίκες φιλοξενήθηκαν σε σπίτι συγγενών και το 1937 εγκαταστάθηκαν σε διαμέρισμα της πολυκατοικίας Παπαλεονάρδου. Εκεί διέμειναν καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, δίνοντας αγώνα επιβίωσης.

Σε πείσμα, ωστόσο, των αντιξοοτήτων και των κακουχιών, η Μαρία Κάλλας ξεκίνησε μαθήματα φωνητικής και εγγράφηκε στο Ωδείο Αθηνών. Άφησε κατάπληκτους τους πάντες με τις φωνητικές της ικανότητες και άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία της στο χώρο του λυρικού θεάτρου.

Η Ελληνίδα υψίφωνος έφυγε από το κτήριο της οδού Πατησίων το 1945 και επέστρεψε στη γενέτειρά της, για να προωθήσει τη διεθνή της καριέρα, αλλάζοντας το επίθετό της από Καλογεροπούλου σε Κάλλας.

Το 1950, η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (ΝΑΤ). Το 1989, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο ιστορικό και αρχιτεκτονικό μνημείο των νεότερων χρόνων.

Ο σεισμός του 1999 προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο κτήριο, γεγονός που οδήγησε τους τότε ενοίκους του να το εγκαταλείψουν και το Υπουργείο Εξωτερικών να το ανακηρύξει ακατάλληλο για χρήση.

Το 2003, το κτήριο επλήγη από πυρκαγιά και, παρά την εκπόνηση σχετικής μελέτης ανακατασκευής, η αποκατάστασή του από το ΝΑΤ δεν πραγματοποιήθηκε λόγω έλλειψης πόρων.

Εντωμεταξύ, στα τέλη της δεκαετίας του 2000 με αρχές της δεκαετίας του 2010, η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου καταλήφθηκε από τοξικοεξαρτημένους και αντιεξουσιαστικές ομάδες. Μετά την εκκένωσή του, το κτήριο σφραγίστηκε για αποφυγή περαιτέρω καταστροφών και βανδαλισμών.

Τον Ιούλιο του 2017, η ιστορική πολυκατοικία περιήλθε στην κυριότητα του Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), μέσω σύμβασης με το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, ενώ, το Φεβρουάριο του 2018, ο ΕΦΚΑ μίσθωσε μακροχρόνια το ακίνητο στην ΑμΚΕ “Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas”.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Michael Miller