Tο εμβληματικό ξενοδοχείο της Ρόδου που έγινε η πρώτη αραβοϊσραηλινή ανακωχή. Πώς καθορίστηκαν τα σύνορα του Ισραήλ

Στις αρχές του 1949, το νησί της Ρόδου βρέθηκε στο επίκεντρο των γεωπολιτικών εξελίξεων, καθώς ήταν ο τόπος διεξαγωγής ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Άραβες που τότε βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση.

Πιο συγκεκριμένα, στις 12 Ιανουαρίου 1949, οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ξεκίνησαν συνομιλίες, υπό τη διαμεσολάβηση του νεοσύστατου τότε ΟΗΕ, στο ιστορικό και πολυτελές “Ξενοδοχείο των Ρόδων” (“Grande Albergo delle Rose“).

Το μεγαλοπρεπές κτήριο αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα του νησιού. Χτίστηκε την περίοδο της Ιταλοκρατίας (1925-1927), σε σχέδια Φλορεστάνο ντι Φάουστο, λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του 1970 και σήμερα λειτουργεί ανακαινισμένο ως πεντάστερο ξενοδοχείο και καζίνο.

Η ιστορία του ξενοδοχείου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, καθώς εκεί υπογράφηκαν οι συνθήκες ανακωχής μεταξύ Αράβων και Ισραηλινών. Έτσι διαμορφώθηκαν τότε τα σύνορα του νεοπαγούς κράτους του Ισραήλ.

“Πάνω από ένα τρίμηνο διήρκεσαν οι σκληρές διαπραγματεύσεις και όλο αυτό το διάστημα η Ρόδος αναφερόταν από το διεθνή Τύπο. Επίσης, έκτακτα παραρτήματα έβγαιναν σε Ιερουσαλήμ και Αίγυπτο, όπου οι πολίτες ήταν προσηλωμένοι στα ραδιόφωνά τους για να μάθουν για την κατάπαυση του πυρός“, αναφέρει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Γιάννης Στριμπής.

Ο αιματηρός πόλεμος που οδήγησε στις συνομιλίες

Σκοπός των διαπραγματεύσεων που άρχισαν στη Ρόδο ήταν ο τερματισμός του Α’ Αραβοϊσραηλινού Πολέμου. Ξέσπασε τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Μαΐου 1948, μία ημέρα μετά την ιδρυτική διακήρυξη του Δαβίδ Μπεν-Γκουριόν.

Οι Εβραίοι, που από τα τέλη του 19ου αιώνα υποστήριζαν ότι δικαιούνταν ένα δικό τους κράτος στην αρχέγονη πατρίδα τους, δέχθηκαν επίθεση από πέντε αραβικές χώρες: την Αίγυπτο, τη Συρία, το Ιράκ, την Υπεριορδανία και το Λίβανο.

Αν και οι επιδιώξεις τους ήταν διαφορετικές, όλες συμφωνούσαν στο ότι δεν αποδέχονταν την ύπαρξη του ισραηλινού κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης, την οποία θεωρούσαν αραβική και μουσουλμανική, είτε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είτε επί Βρετανικής διοίκησης.

Οι συγκρούσεις μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων ήταν σφοδρές και αιματηρές.

Οι πρώτοι έκαναν λόγο για “πόλεμο της ανεξαρτησίας“, ενώ οι δεύτεροι για “Νάκμπα” (“καταστροφή”), καθώς 700.000 Παλαιστίνιοι “ξεριζώθηκαν” από τα σπίτια τους, καταλήγοντας στην Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Συρία, καθώς και στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το σχέδιο της διχοτόμησης και η δολοφονία του Σουηδού διπλωμάτη

Άραβες και Ισραηλινοί προσήλθαν στις αίθουσες του “Ξενοδοχείου των Ρόδων“, προσπαθώντας μέσα σε κλίμα αμοιβαίας καχυποψίας να βρουν κώδικες συνεννόησης.

Το αγεφύρωτο χάσμα είχε βέβαια διαφανεί νωρίτερα. Στις 29 Νοεμβρίου 1947, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε, με τη θετική ψήφο και της Σοβιετικής Ένωσης, ένα σχέδιο για το διαχωρισμό της περιοχής της Παλαιστίνης σε δύο κράτη: ένα εβραϊκό και ένα αραβικό.

Οι Εβραίοι αποδέχθηκαν το λεγόμενο “Ψήφισμα 181“, όχι όμως και οι Άραβες, οι οποίοι το ερμήνευσαν ως μια κίνηση ευρωπαϊκού αποικισμού και εξάλειψης του μουσουλμανικού στοιχείου από τη Μέση Ανατολή.

Το ρόλο του διαμεσολαβητή του ΟΗΕ ανέλαβε ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας και διπλωμάτης, Ραλφ Μπαντς, ο οποίος το 1950 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για το ρόλο του στον τερματισμό των εχθροπραξιών.

Αρχικά, διαμεσολαβητής είχε οριστεί ο Σουηδός διπλωμάτης, κόμης Φόλκε Μπερναντότε, ο οποίος, όμως, δολοφονήθηκε από παραστρατιωτική σιωνιστική ομάδα στην Ιερουσαλήμ, στις 17 Σεπτεμβρίου 1948.

Ο Μοσέ Νταγιάν και ο Έλληνας φωτογράφος

Ανάμεσα στα μέλη της ισραηλινής αντιπροσωπείας στη Ρόδο ήταν και ο περίφημος στρατηγός, Μοσέ Νταγιάν, ο οποίος έμεινε στην ιστορία όχι μόνο για τις επιτυχίες του στα πεδία των μαχών, αλλά και για το κάλυπτρο που φορούσε στο χαμένο αριστερό του μάτι.

Η συμφωνία ειρήνης ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Αιγύπτιους υπογράφτηκε τελικά στις 24 Φεβρουαρίου 1949. Οι εφημερίδες έγραφαν:

“Την 10ην π.μ. σήμερον υπεγράφη εις το “Ξενοδοχείον των Ρόδων” η συμφωνία της ανακωχής Αιγυπτίων και Ισραηλιτών“

“Η όλη διαδικασία διήρκεσε 20 μόνον λεπτά της ώρας […] Ο δρ. Βάλτερ Εϊτάν και ο συνταγματάρχης Ιγκάλ Γιαντίν υπέγραψαν δια το Κράτος του Ισραήλ και ο συνταγματάρχης Σεΐφ Εν Ντιν και ο επίσης συνταγματάρχης Μωχαμέτ Ραχμανί υπέγραψαν δια τους Αιγυπτίους“, διαβάζουμε στα ρεπορτάζ.

Η ισραηλινοαιγυπτιακή συμφωνία δεν αποσκοπούσε στον καθορισμό μόνιμων συνόρων. Όπως αναφερόταν σε συγκεκριμένο εδάφιο, “η οριοθέτηση της ανακωχής δεν πρέπει να ερμηνεύεται με καμία έννοια ως πολιτικό ή εδαφικό όριο και οριοθετείται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων, αξιώσεων και θέσεων οποιουδήποτε από τα μέρη της εκεχειρίας όσον αφορά την τελική διευθέτηση του Παλαιστινιακού ζητήματος“.

Το “παρών” στις διαβουλεύσεις έδωσαν δεκάδες Έλληνες και ξένοι φωτορεπόρτερ, όπως ο Αντώνης Πάχος. Το 2008, με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τα γεγονότα, περιέγραψε στην εφημερίδα “Τα Νέα” όσα συνέβησαν στο “Ξενοδοχείο των Ρόδων“:

“Ισραηλινοί και Άραβες ήταν συγκεντρωμένοι γύρω από ένα τραπέζι και συζητούσαν, προκειμένου να συμφωνήσουν ώστε να επιτευχθεί εκεχειρία μεταξύ των χωρών τους και να σταματήσει ο πόλεμος.

Εγώ ανεβασμένος πάνω σε μια καρέκλα φωτογράφιζα όλες τις ιστορικές στιγμές. Θυμάμαι ότι κάθε απόγευμα ο Μοσέ Νταγιάν περνούσε από το φωτογραφείο μου, για να πάρει τις φωτογραφίες από την πρωινή σύσκεψη στο Ξενοδοχείο των Ρόδων, όπως επίσης και να με ρωτά για διάφορα θέματα που είχαν σχέση με το νησί“.

Μετά τη συμφωνία ειρήνης με την Αίγυπτο, το Ισραήλ έκανε τρεις ακόμη διμερείς συνθήκες κατάπαυσης του πυρός: με τον Λίβανο (23 Μαρτίου 1949), την Υπεριορδανία (3 Απριλίου 1949) και τη Συρία (20 Ιουλίου 1949).

Το Ιράκ πήρε μέρος στον πόλεμο, μολονότι δεν διέθετε κοινά σύνορα με το Ισραήλ. Απέσυρε τα στρατεύματά του από την περιοχή τον Μάρτιο του 1949 και δεν έκανε ξεχωριστό σύμφωνο ανακωχής με τους Ισραηλινούς.

Γιατί επιλέχθηκε η Ρόδος

Η επιλογή της Ρόδου για τη διεξαγωγή των αραβοϊσραηλινών συνομιλιών δεν ήταν τυχαία. Ήδη από την περίοδο της Ιταλοκρατίας, το “νησί των ιπποτών” είχε μετατραπεί σε τουριστικό προορισμό για την εύπορη τάξη της χώρας.

Μετά την επίσημη ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, στις 7 Μαρτίου 1948, η Ρόδος έγινε η “ναυαρχίδα” του ελληνικού τουρισμού. Τα γυρίσματα της ταινίας “Τα κανόνια του Ναβαρόνε“ “εκτόξευσαν” τη φήμη του νησιού.

Πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, η άλλοτε πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Τζάκι Κένεντι και διασημότητες του Χόλιγουντ έκαναν διακοπές στη Ρόδο.

“Η Ρόδος ήταν γνωστός προορισμός για τον αραβικό κόσμο. Υπήρχαν πολλοί Δωδεκανήσιοι εγκατεστημένοι στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο και αλλού. Στο δε Ισραήλ γνώριζαν την κοινότητα των Εβραίων της Ρόδου, επομένως και σε αυτούς ήταν γνωστό το νησί. Επιπλέον, για την κεντρική κυβέρνηση της Ελλάδας, η Ρόδος ήταν το νέο της “απόκτημα” το οποίο ήθελε να αναδείξει“, εξηγεί ο καθηγητής Γιάννης Στριμπής.

Οι ανακωχές που αποδείχθηκαν “κενό γράμμα”

Οι “ανακωχές της Ρόδου”, όπως έμειναν στην ιστορία, μόνο βραχυπρόθεσμα οφέλη είχαν. Κι αυτό, διότι δεν οδήγησαν σε μία κατάσταση μόνιμης ειρήνης στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ούτε εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων

Ενώ το σχέδιο του ΟΗΕ το 1947 προέβλεπε το 56% της βρετανοδιοικούμενης Παλαιστίνης για το κράτος του Ισραήλ, στο τέλος του πολέμου το Ισραήλ κατείχε το 77%, με εξαίρεση τη Δυτική Όχθη, η οποία περιήλθε στην Ιορδανία, και τη Λωρίδα της Γάζας, την οποία κατείχε η Αίγυπτος.

 Το παλαιστινιακό κράτος, που προβλεπόταν στο σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών, δεν εμφανίστηκε ποτέ στον χάρτη της Μέσης Ανατολής

Το 1967, ξέσπασε ο “Πόλεμος των Έξι Ημερών“, όπου το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, και το 1973 ο “Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ“. Σήμερα το Ισραήλ έχει ειρήνη με την Αίγυπτο και την Ιορδανία, αλλά οι σχέσεις του με τη Συρία και τον Λίβανο είναι ταραγμένες.

Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι ήρθαν πολύ κοντά με τις “Συμφωνίες του Όσλο” το 1993, τις οποίες συνυπέγραψαν ο Γιτζάκ Ραμπίν και ο Γιάσερ Αραφάτ αντίστοιχα. Ωστόσο, ούτε τότε δόθηκε οριστική λύση στο Παλαιστινιακό Ζήτημα.

Για πολλούς, ήταν μια χαμένη ευκαιρία, την οποία ακολούθησε ένας νέος κύκλος τυφλής βίας, με εκατέρωθεν χτυπήματα που προκαλούν μέχρι σήμερα εκατόμβες άμαχων νεκρών.

Διαβάστε αναλυτικά το χρονικό των διενέξεων ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους στο ακόλουθο άρθρο:

Αναλυτικά οι διενέξεις ανάμεσα σε Ισραήλ και Άραβες της Παλαιστίνης. Οι συγκρούσεις, οι διαφορές, τα αίτια του πολέμου

Με πληροφορίες από:

• τον Τύπο της εποχής
• την ιστοσελίδα “Ροδιακή“

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: εφημερίδα “Τα Νέα” και αρχείο “Μηχανής του Χρόνου”