Το εμπόριο τουρκικών κρανίων, από πολεμιστές που σκοτώθηκαν στη Βιέννη. Γιατί εκτοξεύθηκε η τιμή τους στην Ευρώπη!

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 1683, οι Τούρκοι έφθασαν κοντά στην κατάληψη της Βιέννης. Όμως, η ήττα τους εκεί όχι μόνο απέτρεψε την επέκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην κεντρική Ευρώπη αλλά σηματοδοτεί την αρχή της μεγάλης παρακμής.

Ως αποτέλεσμα της τουρκικής εκστρατείας, οι Βιεννέζοι γνώρισαν τον καφέ αλλά απέκτησαν και μία περίεργη και μακάβρια εμμονή με τα κρανία των εχθρών που σκοτώθηκαν πολιορκώντας την πόλη τους καθώς θεωρήθηκαν ότι είχαν μαγικές δυνάμεις αποτροπής μίας νέας τουρκικής εκστρατείας!

Η τελευταία οθωμανική πολιορκία της Βιέννης

Το 1683 ο Μέγας Βεζύρης («πρωθυπουργός») Καρά Μουσταφά Πασάς, τέθηκε επικεφαλής εκστρατείας εναντίον της Αυστρίας σε μια τελευταία προσπάθεια επέκτασης της οθωμανικής αυτοκρατορίας στην κεντρική Ευρώπη.

Ο στρατός του Μουσταφά Πασά, περίπου 150.000 ανδρών, ξεκίνησε τον Ιούλιο την πολιορκία της Βιέννης που υπερασπίζονταν μόλις 10.000 στρατιώτες. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, η πολιορκία πήγαινε καλά για τους Οθωμανούς αφού είχαν καταλάβει μέρος των τειχών της αυστριακής πρωτεύουσας.

Έτσι ο Μουσταφά Πασάς παραλίγο να καταλάμβανε τη Βιέννη, κάτι που είχε αποτύχει να κάνει ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής το 1529.

Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή η σωτηρία της πόλης ήλθε από μία εξωτερική δύναμη. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1683, ένας πολωνικός στρατός υπό τον βασιλιά Ιωάννη Γ’ Σομπιέσκι αιφνιδίασε τους πολιορκητές και τους νίκησε στη Μάχη της Βιέννης. Οι Οθωμανοί υποχώρησαν στην Ουγγαρία, μεγάλο μέρος της οποίας κατακτήθηκε στη συνέχεια από τους Αυστριακούς και τους συμμάχους τους.

Εκτέλεση του ηττημένου

Η ήττα στοίχισε στον Καρά Μουσταφά Πασά τη ζωή του. Στις 25 Δεκεμβρίου 1683, ο Μέγας Βεζύρης εκτελέστηκε στο Βελιγράδι με εντολή του Σουλτάνου Μωάμεθ Δ’.  Στραγγαλίστηκε με μεταξωτό κορδόνι, μέθοδος εκτέλεσης που επιβάλλονταν σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατό του, η σορός του Μουσταφά αποκεφαλίστηκε και τάφηκε στην αυλή ενός τζαμιού κοντά στο παλάτι του στο Βελιγράδι.

Όταν οι Οθωμανοί έλυσαν την πολιορκία της Βιέννης, άφησαν πίσω τους πολλά εξαίσια και πανάκριβα αντικείμενα που είχαν φέρει μαζί τους. Οι Βιεννέζοι εντυπωσιάστηκαν από τις σκηνές, τα χαλιά, τα μεταξωτά ενδύματα και άλλα είδη πολυτελείας του Καρά Μουσταφά και των άλλων διοικητών του οθωμανικού στρατού.

Επίσης, λέγεται ότι τότε ήλθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τον καφέ όταν βρήκαν πολλά τσουβάλια με σπόρους καφέ στο οθωμανικό στρατόπεδο. Αυτά λίγο αργότερα καταναλώθηκαν στο πρώτο από τα περίφημα καφενεία της Βιέννης που άνοιξαν λίγο μετά το 1683.

Δείτε εδώ

Ο Ιωάννης Διόδατος, κατάσκοπος της Αυστρίας που άνοιξε το πρώτο Καφέ στη Βιέννη και είχε το μονοπώλιο για τις υπηρεσίες του

Όμως, ένα άλλο «προϊόν» που οι Αυστριακοί έμαθαν εξαιτίας της πολιορκίας της Βιέννης ήταν αρκετά περίεργο και μακάβριο.

Εμπόριο οστών

Το 1684 Αυστριακοί στρατιώτες που είχαν συμμετάσχει στις επιχειρήσεις εναντίον των Οθωμανών άρχισαν να πωλούν τα οστά των νεκρών εχθρών τους, κυρίως τα κρανία, ως αναμνηστικά της νίκης. Άνοιγαν τους τάφους και με βάση την επιτύμβια στήλη που υπήρχε εκεί, τα πωλούσαν ανάλογα το βαθμό του νεκρού. Όσο υψηλότερος αυτός ήταν τόσο μεγαλύτερη αξία είχαν τα οστά του.

Η «μόδα» διαδόθηκε και σε άλλα κράτη της Ευρώπης, κυρίως στα γερμανικά κρατίδια. Αν και οι Οθωμανοί δεν είχαν φθάσει μέχρι εκεί, πολλοί Γερμανοί τους είχαν πολεμήσει στην Αυστρία ως μισθοφόροι μαζί με τους Πολωνούς.

Έτσι σύντομα εμφανίστηκε ένα εκτεταμένο εμπόριο γύρω από τα κρανία των Τούρκων. «Μεγαλέμποροι» τα πωλούσαν πολλά μαζί μέσα σε βαρέλια! Μάλιστα, η Λειψία έγινε κέντρο αυτού του περίεργου και μακάβριου εμπορίου. Από εκεί έφευγαν τα κρανία των Τούρκων στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αντικείμενα αποτροπής

Όμως αυτό που απογείωσε το εμπόριο δεν ήταν τόσο να αποκτήσουν οι Ευρωπαίοι «αναμνηστικό» της νίκης των χριστιανικών δυνάμεων εναντίον των Οθωμανών στη Βιέννη το 1683, αλλά μία προκατάληψη που είχε να κάνει με τον τρόμο που προκαλούσε ο οθωμανικός επεκτατισμός στους ευρωπαϊκούς λαούς.

Θεωρήθηκε ότι τα οστά των Οθωμανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη Βιέννη θα λειτουργούσαν ως αντικείμενα αποτροπής για μία νέα τουρκική εκστρατεία στην καρδιά της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι θα εμπόδιζαν με κάποιο υπερφυσικό τρόπο να συμβεί κακό στους κατόχους των οστών.

Μάλιστα, πολλοί Ευρωπαίοι είχαν σαν φυλακτό πάνω τους κάποιο θραύσμα από οστό που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από Οθωμανό που σκοτώθηκε στην εκστρατεία του 1683.

“Συλλογές οστών”

Συλλογές που ονομάζονταν «Türkenpopanz», που περιλάμβαναν τέτοια οστά εκτίθονταν σε ανάκτορα και δημόσια κτήρια. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, κρανία Οθωμανών θάφτηκαν μέσα στα θεμέλια φρουρίων ώστε να κρατηθούν μακριά οι συμπατριώτες τους.

Υπάρχουν αναφορές ότι όταν οι Αυστριακοί ξεκίνησαν να αναγείρουν νέα τείχη στη Βιέννη, μετά την οθωμανική πολιορκία του 1683, έριξαν μέσα στα θεμέλιά τους 900 τέτοια κρανία.

Από εκεί ξεκίνησε η μόδα αργότερα να μπαίνουν σε διακοσμήσεις τα λεγόμενα «κεφάλια Τούρκων» (“Türkenkopf”) που διακρίνονται ακόμη και σήμερα σε μερικά από τα παλιά κτήρια στο κέντρο της Βιέννης.

Απάτες

Όπως ήταν αναμενόμενο, στο εμπόριο των κρανίων και οστών, πολλά δεν ανήκαν σε Οθωμανούς στρατιώτες.

Η πιο γνωστή περίπτωση “απάτης” αφορούσε το κρανίο του επικεφαλής της εκστρατείας, Καρά Μουσταφά Πασά. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μετά την εκτέλεσή του, η σορός του τάφηκε στο Βελιγράδι σ’ ένα τζαμί. Το 1688 οι Αυστριακοί κατέλαβαν για τρία χρόνια το Βελιγράδι.

Καθώς το εμπόριο των οστών Οθωμανών ήταν στο αποκορύφωμά του, θεωρήθηκε ότι το κρανίο του Μουσταφά Πασά θα ήταν το πιο ακριβό απ’ αυτά τα μακάβρια αντικείμενα. Έτσι άνοιξαν τον τάφο του και από εκεί υποτίθεται ότι πήραν το κρανίο.

Στη συνέχεια αποκτήθηκε από τον πανίσχυρο και πλούσιο αρχιεπίσκοπο Λεοπόλδο Κάρολο φον Κόλονιτς (Leopold Karl von Kollonitsch). Αυτός παρήγγειλε μία ακριβή ασημένια θήκη και τοποθέτησε εκεί το υποτιθέμενο κρανίο του επικεφαλής της πολιορκίας της Βιέννης.

Κρανίο-αξιοθέατο

Για αιώνες το κρανίο ήταν ένα από τα αξιοθέατα της Βιέννης. Αρχικά τοποθετήθηκε σε διάφορους δημόσιους χώρους και τον 20^ο αιώνα μεταφέρθηκε στο Ιστορικό Μουσείο της Βιέννης (Historisches Museum der Stadt Wien). Μέχρι το 1976 ήταν ένα από τα εκθέματα του μουσείου. Τότε σταμάτησε να εκτίθεται αφού οι υπεύθυνοι του μουσείου αποφάσισαν να βγάλουν από δημόσια θέα όλα τα ανθρώπινα οστά.

Όταν η τουρκική κυβέρνηση αρνήθηκε να παραλάβει το κρανίο, οι Αυστριακοί το έθαψαν το 2006 στο Κεντρικό Νεκροταφείο της Βιέννης.

Το κρανίο βέβαια δεν ήταν του Καρά Μουσταφά Πασά και για το λόγο αυτό οι Τούρκοι αρνήθηκαν να το δεχτούν.

Το κεφάλι του Μουσταφά

Όταν ο Μεγάλος Βεζύρης αποκεφαλίστηκε, το κεφάλι του μεταφέρθηκε στο Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι οι Αυστριακοί δεν βρήκαν κανένα κρανίο στο τάφο του. Προφανώς πήραν κάποιου άλλου και το πούλησαν στον αρχιεπίσκοπο Κόλονιτς.

Μάλιστα, επινόησαν και μία παιδαριώδη ιστορία ότι τάχα δεν στάλθηκε το κεφάλι του Μουσταφά Πασά στον σουλτάνο, αλλά ότι οι δήμιοι το έγδαραν, γέμισαν το δέρμα με άχυρα και αυτό έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη.

Προφανώς ο αρχιεπίσκοπος, ο οποίος ήταν αρκετά ευφυής, γνώριζε ότι το κρανίο δεν ανήκε στον διοικητή των οθωμανικών δυνάμεων στη Βιέννη. Αυτή, όμως, ήταν μία μικρή λεπτομέρεια που δεν τον ενδιέφερε, φτάνει που όλοι οι άλλοι πίστευαν ότι αυτός κατείχε το “πολύτιμο” κρανίο!