Το εκπληκτικό μουσικό όργανο με την τίγρη που κατασπαράσσει ένα Ευρωπαίο. Το παρήγγειλε Ινδός ηγεμόνας για τους Βρετανούς

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η «Τίγρης του Τιπού» είναι ένα αυτόματο μουσικό όργανο που κατασκευάστηκε το 1795 για τον Σουλτάνο Τιπού, ένα τοπικό ηγεμόνα στην Ινδία. που ήταν εχθρός των Βρετανών.

Το σκαλισμένο και ζωγραφισμένο ξύλινο περίβλημά του δείχνει μια τίγρη που κατασπαράζει έναν Ευρωπαίο που είναι σχεδόν σε φυσικό μέγεθος.

Οι μηχανισμοί στο εσωτερικό του μουσικού οργάνου κάνουν το ένα χέρι του άνδρα να κινείται, να βγάζει ένα θόρυβο σαν θρήνο από το στόμα του, ενώ η τίγρη γρυλίζει.

Όταν κάποιος γυρνά τη μανιβέλα ξεκινά το γρύλισμα της τίγρης, ο θρήνος του άνδρα αλλά και διάφορες μελωδίες!

Σουλτάνος Τιπού της Μαϊσόρε

Ο Σουλτάνος Τιπού, ηγεμόνας της Μαϊσόρε (σημερινή Καρνατάκα) στην Νότια Ινδία. ήταν εχθρός των Βρετανών που μέσω της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών από τον 18^ο αιώνα είχαν ξεκινήσει να κυριαρχούν στην Ινδία. Σιγά-σιγά υπέτασσαν τα διάφορα ανεξάρτητα ινδικά βασίλεια και ο Τιπού ήξερε ότι δεν θα αργούσε η σειρά του.

Αυτός για να δείξει το μίσος του για τους Βρετανούς είχε παραγγείλει διάφορα έργα τέχνης μέσα στο παλάτι του που έδειχναν τίγρεις ή ελέφαντες να κατασπαράσσουν μορφές τους.

Επίσης, με εντολή του Σουλτάνου, στους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών και στους κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσάς του, Σεριγκαπατάν, ζωγραφίστηκαν σκηνές που έδειχναν εκτελέσεις και βασανισμούς Βρετανών.

Η τίγρη ήταν το σύμβολο του Τιπού, ενώ το προσωνύμιό του ήταν «Τίγρης της Μαϊσόρε»

Χρησιμοποίησε τη μορφή της στα όπλα του, στις στολές των στρατιωτών του και στη διακόσμηση των παλατιών του. Ο θρόνος του στηριζόταν σε μια ξύλινη τίγρη φυσικού μεγέθους, καλυμμένη με χρυσό.

Το πιο ενδιαφέρον αντικείμενο του Σουλτάνου Τιπού με μία τίγρη είναι το αυτόματο μουσικό όργανο που τη δείχνει να κατασπαράζει τον Ευρωπαίο κάτι που αντιπροσώπευε τον συμβολικό θρίαμβό του επί των Βρετανών.

Το αυτόματο μουσικό όργανο

Οι διαστάσεις του αντικειμένου είναι ύψους 71,2 εκατοστών και μήκους 172 εκατοστών. Έτσι ο άνδρας είναι σε φυσικό μέγεθος.

Το ζωγραφισμένο ξύλινο κέλυφος που σχηματίζει και τις δύο φιγούρες πιθανότατα βασίζεται στις παραδόσεις της ινδουιστικής θρησκευτικής γλυπτικής της Νότιας Ινδίας.

Μία μανιβέλα στην άκρη του μουσικού οργάνου -όπως σε λατέρνα- τροφοδοτεί αρκετούς διαφορετικούς μηχανισμούς στο εσωτερικό του. Διάφορες φυσούνες προωθούν αέρα μέσω ενός σωλήνα μέσα στο λαιμό του άνδρα, με το άνοιγμα στο στόμα του.

Η κατασκευή παράγει έναν ήχο που προσομοιώνει στις κραυγές αγωνίας του θύματος

Ταυτόχρονα, ένας μηχανικός σύνδεσμος κάνει το αριστερό χέρι του άνδρα να σηκώνεται και να πέφτει, σαν να βρίσκεται σε αγωνία!

Ένας άλλος μηχανισμός μέσα στο κεφάλι της τίγρης προωθεί αέρα μέσω ενός σωλήνα στο στόμα της που ο θόρυβος που παράγει προσομοιώνει σε γρύλισμα.

Στα πλευρά της τίγρης, κάτω από ένα κάλυμμα, υπάρχει το πληκτρολόγιο ενός μικρού οργάνου με 18 νότες που παράγει μελωδίες ενώ η τίγρης βρυχάται!

Το περίβλημα του μουσικού αυτόματου κατασκευάστηκε στην Ινδία από ντόπιους τεχνίτες. Όμως ο μηχανισμός του φαίνεται ότι έγινε από Ευρωπαίους, πιθανότατα Γάλλους.

Στα τέλη του 18^ου αιώνα η Γαλλία ήταν σε πόλεμο με τη Βρετανία και γαλλικές αντιπροσωπείες επισκέπτονταν τον Σουλτάνο Τιπού για τη σύναψη συμμαχίας.

Πόλεμος με τους Βρετανούς

Στο πλαίσιο των Ναπολεόντειων Πολέμων οι Βρετανοί αποφάσισαν να εξολοθρεύσουν τους εχθρούς τους στην Ινδία. Το 1799 βρετανικά στρατεύματα της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών εισέβαλαν στο βασίλειο του Τιπού και πολιόρκησαν τη Σεριγκαπατάν.

Οι Βρετανοί σκότωσαν τον Τιπού στη διάρκεια της κατάληψή της πρωτεύουσάς του. Στη συνέχεια λεηλάτησαν τα πλούτη που βρήκαν στο παλάτι του. Μάλιστα, οι στρατιώτες έσπασαν το θρόνο του σουλτάνου για να μοιραστούν ως λάφυρο το χρυσό που είχε. Πολλά άλλα πολύτιμα αντικείμενα επίσης χάθηκαν τότε.

Το μουσικό αυτόματο με τη τίγρη γλύτωσε γιατί ήταν κατασκευασμένο από ευτελή υλικά αλλά και γιατί ήταν κάτι πρωτότυπο και ξεχωριστό. Έτσι οι Βρετανοί στρατιώτες που το πήραν ως λάφυρο το διαφύλαξαν.

Εκτίθεται στο Λονδίνο

Από την Ινδία η “Τίγρη του Τιπού” στάλθηκε στο Λονδίνο και το 1808 εκτέθηκε στο αναγνωστήριο του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, στο Λονδίνο. Αρχικά οι Βρετανοί το επιδείκνυαν ως στοιχείο «βαρβαρότητας» του Τιπού, ενός θανάσιμου εχθρού τους, αφού έδειχνε μία τίγρη να κατασπαράσσει ένα Ευρωπαίο.

Μάλιστα, οι Βρετανοί υιοθέτησαν την τίγρη ως ένα εχθρικό σύμβολο. Το μετάλλιο που δόθηκε στους άνδρες τους που κατέλαβαν την πρωτεύουσα του Τιπού έδειχνε ένα λιοντάρι που συμβόλιζε τη Βρετανία να κατασπαράζει τη τίγρη, σύμβολο του Τιπού.

Όπως περνούσαν τα χρόνια, η «Τίγρης του Τιπού» άρχισε να γίνεται ένα πολύ δημοφιλές έκθεμα. Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι επιτρεπόταν στους επισκέπτες να περιστρέφουν τη μανιβέλα και έτσι να ακούγεται ο θρήνος του άνδρα και το γρύλισμα της τίγρης.

Το 1880 μεταφέρθηκε στο Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου (Victoria and Albert). Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το τεχνούργημα υπέστη σοβαρή ζημιά σε βομβαρδισμό του Λονδίνου από τη γερμανική αεροπορία.

Μία βόμβα έσκασε πάνω στη στέγη του μουσείου ακριβώς από πάνω από τη τίγρη

Το αποτέλεσμα ήταν να σπάσει σε πολλές εκατοντάδες κομμάτια, τα οποία συναρμολογήθηκαν προσεκτικά μετά τον πόλεμο.

Σήμερα το «Τίγρης του Τιπού» είναι αναμφισβήτητα το πιο γνωστό και δημοφιλές έκθεμα στο Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου και προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες.

Δείτε εδώ ένα ενδιαφέρον βίντεο για τη λειτουργία της «Τίγρης του Τιπού» και πως ακούγονται οι διάφοροι ήχοι της: