Το έφιππο απόσπασμα ευζώνων του Νικολάου Πλαστήρα δημιουργήθηκε στην Ουκρανία με άλογα κοζάκων. Πως πολέμησαν στη Μ. Ασία

Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων ήταν μία από τις μονάδες του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος που συμμετείχε στις επιχειρήσεις εναντίον των Μπολσεβίκων στην Ουκρανία το 1919.

Στην εκστρατεία αυτή, ο διοικητής του συντάγματος, Νικόλαος Πλαστήρας, δημιούργησε το Έφιππο Ευζωνικό Απόσπασμα. Τα πρώτα άλογά του ήταν δώρα από τους κοζάκους σύμμαχους. Λίγους μήνες αργότερα, το τμήμα αυτό του 5/42 Συντάγματος θα αναδειχθεί σ’ ένα από τα πιο επίλεκτα στρατιωτικά σώματα του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων στην Εκστρατεία της Ουκρανίας

Στις 4 Μαρτίου 1919, το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων και ο διοικητής του, αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας αποβιβάστηκαν στην Οδησσό στο πλαίσιο της εκστρατείας των αγγλογάλλων συμμάχων μας εναντίον των Μπολσεβίκων. Μετά από λίγες μέρες, η μονάδα στάλθηκε στο μέτωπο όπου και ξεκίνησε τις επιχειρήσεις εναντίον του Κόκκινου Στρατού.

Μέχρι τα τέλη Μαρτίου, το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων επιχειρούσε στα σημερινά όρια της Ουκρανίας. Η τελευταία βάση του εκεί ήταν η πόλη της Οβιδιόπολης.

Από εκεί, η μονάδα μεταφέρθηκε στην περιοχή της Βεσσαραβίας (σημερινή Μολδαβία), όπου οι εύζωνοι του Πλαστήρα βρίσκονταν μέχρι το τέλος Μαΐου 1919. Στη συνέχεια, το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, μετακινήθηκε στη Ρουμανία, όπου σηματοδότησε το τέλος της εμπλοκής της ελληνικής μονάδας στην αποτυχημένη εκστρατεία της Ουκρανίας.

Η δημιουργία του Έφιππου Ευζωνικού Αποσπάσματος

Στο διάστημα που πολεμούσε εναντίον των μπολσέβικων, ο Πλαστήρας δημιούργησε με δική του πρωτοβουλία, το Έφιππο (Ευζωνικό) Απόσπασμα του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Αφορμή για τη δημιουργία αυτού του νέου στρατιωτικού σώματος υπήρξαν τα άλογα που δώρισαν στο σύνταγμα κοζάκοι που πολεμούσαν στο πλευρό των Συμμάχων.

Αυτοί έρχονταν συχνά σε προστριβές με τους Γάλλους τους οποίους και αντιπαθούσαν. Αντίθετα, είχαν άριστες σχέσεις με τους Έλληνες και ιδιαίτερα με τους εύζωνες. Για το λόγο αυτό, είχαν δωρίσει άλογα στο σύνταγμά τους. Επρόκειτο για εξαίρετα άλογα, πολύ ανώτερα απ’ αυτά που οι Σύμμαχοι είχαν φέρει μαζί τους στην Ουκρανία.

Ο Νικόλαος Πλαστήρας, σκέφθηκε να τα αξιοποιήσει αυτό το δώρο, δίνοντας τα άλογα στους άνδρες που γνώριζαν να ιππεύουν. Επιπλέον, εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι υπήρξαν μεγάλα κενά στις μάχες για να εκπαιδεύσει νέους ιππείς. Εκτός από τα άλογα των κοζάκων προστέθηκαν και άλλα, που οι άνδρες του Πλαστήρα πήραν ως λάφυρα στις μάχες.

Οι Γάλλοι κλέβουν τα άλογα

Όμως, ο ανώτατος διοικητής των Συμμάχων στο νότιο τομέα του μετώπου -όπου υπαγόταν το 5/42 Σύνταγμα- ο Γάλλος στρατηγός Μποριούς (Albert Charles Jules Borius, 1865 – 1937) το έφερε βαρέως που οι Έλληνες διέθεταν καλύτερα άλογα από τους Γάλλους. Έτσι, σύμφωνα με την καταγραφή του Πλαστήρα, ένα απόγευμα που οι εύζωνοι πότιζαν τα άλογά τους, έστειλε Γάλλους στρατιώτες και άρπαξαν με τη βία όλα τα άλογα του συντάγματος.

Όταν ο Πλαστήρας πληροφορήθηκε το σοβαρό αυτό επεισόδιο αγανάκτησε τόσο πολύ που βρίζοντας ακατάπαυστα διέταξε τους εύζωνές του να πάρουν τα όπλα. Σκόπευε να κατευθυνθεί μαζί τους προς το σημείο του στρατοπέδου που βρισκόταν ο στρατηγός Μποριούς.

Η αντίδραση του Πλαστήρα

Όμως, εκείνη τη στιγμή έτυχε να περνά μπροστά από τους Έλληνες ένα τμήμα του γαλλικού ιππικού. Αυτό αποτελούνταν από 80 ιππείς και είχε επικεφαλής ένα υπολοχαγό.

Ο Πλαστήρας διέταξε τους άνδρες του να πάρουν με τη βία τα άλογα των Γάλλων, ακόμη και αν έπρεπε να ανατρέψουν τους ιππείς.

Οι Γάλλοι αιφνιδιάστηκαν, αφού δεν περίμεναν αυτή την ενέργεια από τους Έλληνες συμμάχους τους. Ο Γάλλος υπολοχαγός διαμαρτυρήθηκε έντονα στον Πλαστήρα. Αυτός του απάντησε με άγρια φωνή, και του είπε να μεταφέρει το εξής μήνυμα στο στρατηγό Μποριούς: Αν δεν επέστρεφε αμέσως στους Έλληνες τα άλογά τους, εκείνος δεν θα επέστρεφε στους Γάλλους τα δικά τους άλογα. Επιπλέον, ο στρατηγός θα έπρεπε να φέρεται με ευγένεια στους συμμάχους του…

Ο εξοργισμένος Πλαστήρας έφθασε στο σημείο να απειλήσει τον Μποριούς ότι αν δεν επέστρεφε τα άλογα του συντάγματός του, θα τα έπαιρνε πίσω με τα όπλα!

Παράλληλα, παράταξε ένα ένοπλο ευζωνικό τάγμα απέναντι από εκεί που βρισκόταν ο Μποριούς. Αυτός φαίνεται ότι ήταν αυτόπτης μάρτυς όλης της σκηνής, αφού αμέσως μετά οι Γάλλοι επέστρεψαν στους εύζωνες τα άλογά τους και πήραν πίσω τα δικά τους.

Η δράση στη Μικρά Ασία

Όταν το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων αποχώρησε από την εκστρατεία της Ουκρανίας, μεταφέρθηκε μαζί με τα άλογά του στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Εκεί το Έφιππο Απόσπασμά του αναπτύχθηκε ακόμη περισσότερο.

Πολλά άλογα των τσετών που έπεφταν ως λάφυρα στα χέρια των ανδρών του Πλαστήρα εντάσσονταν στη δύναμή του. Την ίδια στιγμή, ίσος αριθμός ευζώνων μετατρέπονταν σε ιππείς.

Στα τρία χρόνια που το 5/42 Σύνταγμα έδρασε στη Μικρά Ασία, τελειοποίησε τη δράση του έφιππου αποσπάσματός του. Αυτό χρησιμοποιήθηκε σε αποστολές αναγνώρισης, αλλά και σε μάχες με τους ιππείς του Κεμάλ. Σε πολλές απ’ αυτές αναδείχθηκαν νικητές.

Οι έφιπποι εύζωνοι είχαν το μεγάλο πλεονέκτημα, λόγω της εκπαίδευσης και του εξοπλισμού τους, να μπορούν ανά πάσα στιγμή να αφιππεύουν και να πολεμούν ως πεζοί.

Έτσι, τα προσωνύμια «Σεϊτάν Ασκέρ» («Στρατός του Σατανά») και «Καρά Σεϊτάν» («Μαύρο Σατανά») που οι Τούρκοι στρατιώτες απέδωσαν στους άνδρες του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και τον Πλαστήρα αντίστοιχα, οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στη δράση του έφιππου αποσπάσματός του.

Στοιχεία αντλήθηκαν από το άρθρο του Κωνσταντίνου Μπαλωμένου, “Σύντομη ιστορία του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων της Λαμίας” Εκδόσεις “Λαμιακός Τύπος”, Λαμία 2012.