Το δημόσιο καπνεργοστάσιο με το αίθριο και την εντυπωσιακή υαλοσκεπή. Γιατί έβαζαν μεταλλικές σίτες στα παράθυρα (drone)

Ογκώδες, επιβλητικό και… πολύχρωμο το Καπνεργοστάσιο επί της οδού Λένορμαν 218, στον  Κολωνό, αποτέλεσε το δεύτερο δημόσιο καπνεργοστάσιο στην Αθήνα. Kτίστηκε από το Ελληνικό Δημόσιο την εποχή που ανθούσε η βιομηχανία κατασκευής τσιγάρων.

Στέγαζε τις επιχειρήσεις επεξεργασίας και συσκευασίας καπνού, καθώς και τις αποθήκες των καπνεμπόρων, με βασικό σκοπό τον πλήρη έλεγχο της φορολογίας καπνού. Την περίοδο της ακμής του απασχολούσε περίπου 3.000 εργάτες.

Στα 65 χρόνια λειτουργίας του, στο χώρο του καπνεργοστασίου συστεγάστηκαν 25 βιομηχανίες παραγωγής τσιγάρων. Πρώτη εγκαταστάθηκε η καπνοβιομηχανία ΛΕΡΤΑ και τελευταία αποχώρησε το 1997 η καπνοβιομηχανία SANTE.

Το κτίριο

Το 1925 το Ελληνικό Κράτος με την ψήφιση Νομοθετικού διατάγματος αγόρασε οικόπεδο 9.118 τ.μ στη συνοικία Κολοκυνθού. Σήμερα καταλαμβάνει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Λένορμαν, Αμφιαράου, Λεάνδρου και Κρέοντος.

Η κατασκευή του νέου κτηρίου διήρκησε δύο χρόνια, από το 1928 έως το 1930 και ο προϋπολογισμός του έργου ήταν 2.988.000.

Το κτίσμα αποτελείται από 4 πτέρυγες, είναι διώροφο με ημιυπόγειο και δώμα. Αναπτύσσεται σε τετράγωνη κάτοψη, περιμετρικά γύρω από ένα αίθριο εμβαδού 1100 τετραγωνικών που καλύπτεται από γυάλινο στέγαστρο.

Μορφολογικά διαμορφώθηκε κάτω από το πνεύμα του μοντερνισμού, με στοιχεία από τον κλασικισμό. Υπήρξε ειδική μέριμνα για τον αερισμό και τον φωτισμό του χώρου γι΄αυτό και κατασκευάστηκαν πολύ μεγάλα παράθυρα σε όλες τις όψεις.

Ειδικά ο αερισμός ήταν πολύ σημαντικός για το συγκεκριμένο κτίριο, καθώς η ύπαρξη πιθανής υγρασίας θα δημιουργούσε πρόβλημα στον καπνό.

Η υψηλή φορολογία στον καπνό οδήγησε στο λαθρεμπόριο και στην εισαγωγή τελωνείου στο καπνεργοστάσιο. Για να ελεγχθεί η λαθραία διακίνηση του προϊόντος, όλα τα παράθυρα του καπνεργοστασίου καλύπτονταν εξωτερικά από μεταλλικές σίτες.

Στο χώρο του Καπνεργοστασίου Αθηνών στεγάστηκαν αρκετές καπνοβιομηχανίες, βιομηχανίες κοπής και συσκευασίας καπνού, βιομηχανίες παραγωγής τσιγάρων και πούρων, ενώ λειτουργούσαν αποθήκες, τελωνείο, εστιατόρια για τους εργαζομένους, καθώς και οικία για τον φύλακα του κτιρίου.

Διαδρομή

Το 1938, λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιτάχθηκε από τη Στρατιωτική Υπηρεσία Αθηνών οποία στέγασε ανάλογα με τις ανάγκες κάθε εποχής την Υγειονομική Υπηρεσία Στρατού.

Στην Κατοχή αποτέλεσε αρχικά καταφύγιο και στη συνέχεια μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και κρατητήρια των Γερμανών. Μετά την αποχώρησή τους το κτήριο λεηλατήθηκε από εξαγριωμένους πολίτες.

Αργότερα, στα Δεκεμβριανά βομβαρδίστηκε από τη Βρετανική Αεροπορία διότι εκεί είχαν καταφύγει δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Από το 1948-1964 το Υπουργείο Υγείας λειτούργησε στο καπνεργοστάσιο το κέντρο περίθαλψης προσφύγων της περιοχής Κολοκυνθούς, το οποίο έδινε στέγη σε άπορες οικογένειες καθώς και σε πρόσφυγες από τη Ρουμανία τη Ρωσία. Στη συνέχεια στο κτήριο διάφορες ανάγκες του Δημοσίου.

Σήμερα

Σταδιακά , όσο αποκλιμακωνόταν η καπνοβιομηχανία στη χώρα μας, το κτίριο εγκαταλείφθηκε. Ακολούθως, παραχωρήθηκε από την Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου στη Βουλή των Ελλήνων και από το 2000 εγκαινιάζεται η σύγχρονη παρουσία του.

Εκείνο που συνέβη και αναμφίβολα έσωσε το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο από τη φθορά και τη λήθη ήταν το χέρι του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ. Ανέλαβε τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης και της ανακαίνισης σε 6.500 τ.μ. του κτιρίου, που παρέμεναν κλειδωμένα για το ευρύ κοινό. Μέχρι τότε, οι επισκέπτες είχαν πρόσβαση μόνο στα δεξιά, όπου και στεγάζονται τα αρχεία της Βουλής των Ελλήνων.

Η ισόγεια βόρεια-βορειοδυτική πτέρυγα, το αίθριο και το κτίριο του πρώην τελωνείου, αποτελούν χώρο πολιτισμού που άνοιξε για το κοινό για πρώτη φορά το 2021 μετά από εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης που πραγματοποίησε ο Οργανισμός.

Επίσης, στο κτίριο στεγάζονται η Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής και το Τμήμα Βιβλιοθήκης Πόλης και Διαχείρισης Συστημάτων Βιβλιοθήκης, το Τμήμα Διατήρησης και Συντήρησης Έντυπου Υλικού και Έργων Τέχνης και, προσωρινά, το Τμήμα Μπενακείου Βιβλιοθήκης και Συλλογών Πολιτικών Προσωπικοτήτων της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης της Βουλής.

Δείτε από ψηλά το Καπνεργοστάσιο στο βίντεο του συνεργάτη μας Michael Miller: