Το χωριό καταφύγιο του Κολοκοτρώνη, που έγινε η πρώτη -άτυπη- πρωτεύουσα του Αγώνα. Ο μύθος με τον βασιλιά που έγινε λύκος

Η Στεμνίτσα ή αλλιώς Υψούντα, όπως είναι το αρχαίο της όνομα, είναι ένα  γραφικό ορεινό χωριό που βρίσκεται στο δήμο Γορτυνίας στην Αρκαδία. 

Έχει 191 μόνιμους κατοίκους και απέχει μόλις 220 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Η ομορφιά της είναι κλασική αλλά διαχρονική. Τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, τα φροντισμένα σοκάκια και το πράσινο τοπίο δημιουργούν ένα ελκυστικό προορισμό για τους ταξιδιώτες.

Η Στεμνίτσα, πέρα από το τουριστικό της ενδιαφέρον, κουβαλά και πλούσια ιστορία. Από τη μυθολογία μέχρι τον Αγώνα του 21.

 O εξοργισμένος Δίας και ο Λυκάονας που έγινε λύκος

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Λυκάονας ήταν ο πρώτος Βασιλιάς της Αρκαδίας ο οποίος απέκτησε με διάφορες γυναίκες, 50 γιούς και μια κόρη. Ο βασιλιάς βρέθηκε στο στόχαστρο του οργισμένου Δία που τον μεταμόρφωσε σε Λύκο.

Ο Λυκάων είχε προσπαθήσει να επιβεβαιώσει ότι ο Δίας είναι γνώστης των πάντων και του έδωσε να φάει ανθρώπινο κρέας. Ο θεός έσπρωξε το πιάτο με αηδία και σκότωσε τον βασιλιά και τους γιούς του με  κεραυνό. Κατά μια άλλη εκδοχή τους μεταμόρφωσε όλους σε λύκους.

Ο μύθος έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Σύμφωνα με τον μελετητή της μυθολογίας Καρλ Φρίντριχ φον Βάιτσζεκερ, ο Λυκάονας αντιστοιχεί σε προελληνικό θεό στον οποίο προσφέρονταν ανθρωποθυσίες και ο οποίος έφερε προελληνικό όνομα παρόμοιο με του λύκου, από όπου και η ιστορία της μεταμορφώσεώς του σε λύκο.

Ο ένας εκ των υιών του Λυκάονα, ο Υψούς, έκτισε το περίφημο χωριό.

Η μετονομασία

Στα βυζαντινά χρόνια μετονομάστηκε σε Στεμνίτσα μετά την εποίκιση Σλάβων. Στεμνίτσα σημαίνει τόπος δασώδης και σκιερός στα σλαβικά.

Η μετονομασία τοποθετείται το 746 μ.Χ. χρόνος κατά τον οποίο στην Πελοπόννησο ενέσκηψε πανώλη. Ο αποδεκατισμός των κατοίκων της περιοχής και το έντονο δημογραφικό πρόβλημα που προκλήθηκε, οδήγησε τον Αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως, Κωνσταντίνο τον Ε’, στην απόφαση να επιτρέψει την ειρηνική μετοίκηση ομάδων Σλάβων από βόρειες περιοχές στην Πελοπόννησο. Όλοι τους εξελληνίστηκαν και αφομοιώθηκαν ειρηνικά.

Στη τουρκοκρατία επιφανείς οικογένειες Ελλήνων άλλων περιοχών κατέφυγαν στην Στεμνίτσα για να αποφύγουν τις συνέπειες του οθωμανικού ζυγού. Το χωριό εξελίχθηκε σ’ ένα σημαντικό εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο της Πελοποννήσου.

Ειδικά η αργυροχρυσοχοΐα αναπτύχθηκε εξαιρετικά μαζί με την τέχνη της κατασκευής εκκλησιαστικών κωδώνων. Οι καμπάνες Στεμνίτσας έγιναν διάσημες στα Βαλκάνια, όπως και η τέχνη κατασκευής κηροπηγίων.

Η πρώτη -άτυπη-πρωτεύουσα της Ελλάδας και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Στα χρόνια της Επανάστασης του ’21, το χωριό συνδέθηκε άμεσα με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η Στεμνίτσα υπήρξε το καταφύγιο του. Εξάλλου δύο μήνες μετά την έναρξη του αγώνα, η Στεμνίτσα επιλέχθηκε από τη Συνέλευση των Καλτετζών ως έδρα της Α’ Πελοποννησιακής Γερουσίας.

Για το Γέρο του Μοριά ήταν τόπος που πέρα από την ασφάλεια που του πρόσφερε, έτρεφε συναισθήματα αγάπης. Εκεί κρυβόταν όταν διέτρεχε κίνδυνο από τους Τούρκους, αλλά και όταν ήθελε να βρει παρηγοριά ύστερα από τον θάνατο του γιου του Πάνου στο ελληνικό εμφύλιο.

Ο Κολοκοτρώνης μάλιστα την αποκαλούσε «Χωροπούλα του Μοριά» και εκεί υπήρξε το κέντρο επιχειρήσεων του.

Οι «Στεμνιώτες» συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για την ελευθερία. Συντροφιά με πολύ τρανταχτά ονόματα όπως αυτά του Δημήτρη Ροϊλού, του Βασίλειου, του Γεώργιου και του Κωνσταντίνου Αλεξανδρόπουλου. Με προτροπή του Κολοκοτρώνη, ενώθηκαν με τις άλλες δυνάμεις του Μοριά και ρίχτηκαν στη μάχη.

Πληροφορίες και εκθέματα θα βρείτε στο Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας. Ιδρύθηκε το 1985 και στεγάζεται σε ένα αναπαλαιωμένο κτίριο, το πρώτο τριώροφο σπίτι του 18^ου αιώνα. Εκεί, υπάρχουν αντικείμενα των Γιάννη και Ειρήνη Σαββόπουλου που αποτελούν και τους ιδρυτές του Μουσείου.

Σήμερα, είναι εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού και είναι μέλος του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων.

Στην Στεμνίτσα λειτουργεί  Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας ως απογευματινό Δημόσιο ΙΕΚ και ημερήσιο Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) Αργυροχρυσοχοΐας.

Δείτε εντυπωσιακές εικόνες του ιστορικού χωριού όπως τις κατέγραψε ο συνεργάτης μας Μαρίνος Χαραλαμπόπουλος στο κανάλι του Travel inspiration: