Το χωριό – φάντασμα που “ζωντανεύει” μια φορά τον χρόνο. Το έθιμο με τα φαναράκια που συμβολίζουν τις ψυχές των προγόνων

Κάθε χρόνο ένα χωριό-φάντασμα στη βόρεια Χίο αποκτά ξανά ζωή.

Η Παλαιά Ποταμιά εγκαταλείφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Ο οικισμός βρισκόταν μέσα σε μία χαράδρα, καλά κρυμμένη από την παραλία, αλλά και από το φως της μέρας.

Την εποχή που χτίστηκε, η τοποθεσία ήταν ιδανική για την προστασία των ντόπιων από τους πειρατές. Όταν όμως ο κίνδυνος της πειρατείας εξέλειψε, τα προβλήματα του σημείου υπερνικούσαν πια τα πλεονεκτήματα κατά πολύ.

Αφενός, η μετάβαση στην πόλη της Χίου και στους υπόλοιπους οικισμούς του νησιού ήταν ιδιαίτερα δύσκολος. Η Παλαιά Ποταμιά ήταν αποκομμένη και δεν υπήρχε άμεση πρόσβαση στον κεντρικό δρόμο.

Αφετέρου, εξαιτίας της τοποθεσίας εντός της απότομης χαράδρας, το χωριό είχε ελάχιστες ώρες ηλιοφάνειας την ημέρα. Το γεγονός αυτό ήταν εξαιρετικά ανθυγιεινό για τους κατοίκους και ευνόησε την εξάπλωση της φυματίωσης.

Έτσι, σταδιακά τη δεκαετία του ’60 οι Ποταμιανοί άρχισαν να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και να χτίζουν από το μηδέν τη ζωή τους σε ένα νέο μέρος. Μέχρι το 1964 είχαν μεταφερθεί όλοι στην θέση της σημερινής νέας Ποταμιάς.

Αν και απέχει μόλις 2 χιλιόμετρα από την παλιά, έχει πρόσβαση στον περιφερειακό δρόμο και φυσικά έχει ηλιοφάνεια. Είναι μάλιστα το μοναδικό χωριό της Χίου που χτίστηκε με πλατιές οδούς -8 μέτρων- και τετράγωνη ρυμοτομία.

Το έθιμο με το φαναράκι

Σήμερα, στην Παλαιά Ποταμιά απομένουν μόνο τα κουφάρια των πέτρινων σπιτιών να θυμίζουν ότι κάποτε το χωριό έσφυζε από ζωή. Σε καλύτερη κατάσταση σώζεται το σχολείο -χτισμένο το 1912 με προσωπική εργασία των κατοίκων- και ένας ναός.

Πρόκειται για την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου. Τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί τη μοναδική αφορμή για να ξαναζωντανέψει το παλιό χωριό μια φορά τον χρόνο.

Κάθε 17 Ιανουαρίου στη γιορτή του Αγίου Αντωνίου, οι ντόπιοι μαζεύονται στο εκκλησάκι για να γιορτάσουν τη χάρη του. Είθισται να κουβαλάνε όλοι μαζί τους από ένα φαναράκι. Μετά τη λειτουργία, τα ανάβουν και τα αφήνουν σε διάφορες γωνιές του χωριού.

Είναι ένας τρόπος να τιμήσουν τις ψυχές των προγόνων τους, των ανθρώπων που γεννήθηκαν, έζησαν και πέθαναν στην Παλαιά Ποταμιά.

Το θέαμα είναι εντυπωσιακό και προκαλεί συγκίνηση. Δείτε εικόνες από το χωριό και τη λειτουργία του Αγίου Αντωνίου, όπως τις κατέγραψε ο συνεργάτης μας Κωνσταντίνος Αναγνώστου: