Το Μπαρουτάδικο στο Αιγάλεω που “γέννησε” την ΠΥΡΚΑΛ. Όποιος πέθαινε στις σήραγγες έμενε για πάντα εκεί. Ο ρόλος του Μποδοσάκη

Το “Μπαρουτάδικο” είναι το άλσος στο Αιγάλεω όπου βρίσκονται αθλητικές εγκαταστάσεις, χώροι αθλοπαιδιών και το θερινό θέατρο Αλέξης Μινωτής. Η ιστορία του γράφτηκε με αίμα. 

Στις σκοτεινές σήραγγες, όπου λειτουργούσαν τα εργοτάξια, συχνά συνέβαιναν εκρήξεις και οι εργάτες θάβονταν ζωντανοί. Μετά από κάθε ατύχημα η κάθε ανατιναγμένη γαλαρία σφραγιζόταν οριστικά, χωρίς καν να δηλωθούν οι νεκροί.

Πρόκειται για μια έκταση 134 στρεμμάτων η οποία διαμορφώθηκε τη δεκαετία του ’70 και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα πάρκα της Αττικής. Τις περασμένες δεκαετίες σε αυτό το σημείο υπήρχε το Πυριτιδοποιείο. Το εργοστάσιο που ιδρύθηκε το 1874 με την επωνυμία «Ελληνικόν Πυριτιδοποιείον» από τον αξιωματικό του Πυροβολικού Κ. Μωραϊτίνη.

Παρήγαγε πυρίτιδα κυνηγιού, πυρίτιδα για φουρνέλα, δυναμίτιδα, σκάγια και λειτούργησε επί 90 χρόνια. Κατασκευάστηκε από Γάλλους ειδικούς και αρχικά διέθετε 28 εργάτες. Στην πορεία εξελίχθηκε και επεκτάθηκε και άρχισε να παράγει και χημικά προϊόντα, όπως θειϊκό, νιτρικό, υδροχλωρικό οξύ.

Το 1908 συγχωνεύτηκε με το Καλυκοποιείο των Αδελφών Μαλτσινιώτη και δημιουργήθηκε η γνωστή ΠΥΡ-ΚΑΛ, η πρώτη πολεμική βιομηχανία της χώρας με εξαγωγές σε Ευρώπη και Τουρκία. Το εργοστάσιο βρισκόταν στο 26ο χλμ. της παλαιάς εθνικής οδού Αθηνών-Κορίνθου στην Ελευσίνα.

Είχε τη δυνατότητα παραγωγής 60.000 φυσιγγίων την ημέρα και είχε την τεχνογνωσία να κατασκευάζει πυρομαχικά για βαρέα όπλα. Γι ‘ αυτό το λόγο κατασκεύαζε σχεδόν αποκλειστικά τα πυρομαχικά του Ελληνικού Στρατού.

Το εργοστάσιο έγινε κερδοφόρο, όταν το 1934 το ανέλαβε  ο Πρόδρομος Μποδοσάκης

Ο διάσημος Μικρασιάτης επιχειρηματίας, αποκαλούμενος και «Μποντός,» ανέλαβε την εταιρεία χωρίς κανένα τίμημα. Στην διαπραγμάτευση που έκανε με τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Ιωάννη Δροσόπουλο, πρότεινε να αναλάβει την εταιρεία υπό τον όρο ότι η Τράπεζα θα του πουλήσει ολόκληρο το πακέτο των μετοχών της.

Το σκεπτικό του ήταν: “Η τρέχουσα τιμή των μετοχών της εταιρείας είναι 700 δρχ. η καθεμιά. Επειδή δεν έχω να σας πληρώσω τώρα αμέσως την αξία τους, τις αγοράζω προς 2.200 και σας τις αφήνω ενέχυρο. Αν πετύχω στην προσπάθειά μου, η Τράπεζα θα πάρει τα τριπλάσια. Αν αποτύχω, εγώ είμαι ο χαμένος και όχι η Τράπεζα…”»

Ο Μποδοσάκης είχε ισχυρές διασυνδέσεις και έβαλε στόχο η εταιρεία του να πετύχει. Όπως έγραφε στις σημειώσεις του:

“Ρίχτηκα με τα μούτρα στη δουλειά. Ξυπνούσα πριν ξημερώσει. Πολλές νύχτες τις περνούσα στο εργοστάσιο. Ήθελα με κάθε τρόπο και κάθε θυσία να δημιουργήσω μια πολεμική βιομηχανία εφάμιλλη, αν όχι καλύτερη, των ευρωπαϊκών”

Και το κατάφερε. Αγόρασε νέες εκτάσεις στο Αιγάλεω, επέκτεινε τις εγκαταστάσεις και έφερε και νέα σύγχρονα μηχανήματα από το εξωτερικό. Σε λίγο καιρό απέκτησε το μονοπώλιο όπλων και πυρομαχικών στην Ελλάδα, και εξήγαγε μεγάλες ποσότητες όπλων και πυρομαχικών στο εξωτερικό.

Η ΠΥΡΚΑΛ, την οποία απέκτησε ο Μποδοσάκης το 1934, έγινε μια αυτοκρατορία και στήριξε την Ελλάδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην κατοχή όμως δούλεψε για τον Γερμανικό στρατό. Μετά τη γερμανική εισβολή, ο Μποδοσάκης-Αθανασιάδης εγκατέλειψε την Ελλάδα. Το εργοστάσιό του δούλεψε με Γερμανούς διοικητές.

Στον πόλεμο του ’40, ο Μποδοσάκης είχε προβλέψει την ανάγκη για πυρομαχικά και έφτιαξε και δεύτερο εργοστάσιο, δημιουργώντας μεγάλα αποθέματα. Εκείνη την περίοδο απασχολούσε 12.000 εργάτες. Πούλησε στην Αγγλία 800.000.000 φυσίγγια και 200.000 οβίδες ενώ με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου τροφοδοτούσε με πολεμικό υλικό τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Όταν η Αθήνα απελευθερώθηκε οι Γερμανοί πήραν μαζί τους τον εξοπλισμό και το ανατίναξαν. Ωστόσο, ο Μποδοσάκης το έφτιαξε πάλι και το επαναλειτούργησε. Τη δεκαετία του ’50 συνεργάστηκε με τους Αμερικανούς στο πλαίσιο του σχεδίου Marshall και έστελνε πυρομαχικά σε 17 χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Σταδιακά οι πωλήσεις έπεσαν και τη δεκαετία του ΄70 παρήγαγε μόνο μικρές ποσότητες κυνηγετικής πυρίτιδας και δυναμίτιδας.

Το άγνωστο νεκροταφείο και ο Άγιος Φανούριος

Στο πέρασμα του χρόνου γύρω από το εργοστάσιο είχαν ανεγερθεί πολυκατοικίες, ενώ οι συχνές εκρήξεις στοίχισαν τη ζωή σε πολλούς εργάτες που εργάζονταν στις σήραγγες. Στις υπόγειες εισόδους προς τα επικίνδυνα εργοτάξιά του συνέβησαν εκρήξεις οι οποίες στη συνέχεια σφραγίζονταν δίχως να δηλωθούν οι νεκροί.

Μία από τις μεγαλύτερες εκρήξεις συνέβη το 1936 με πολλούς να ισχυρίζονται ότι οι νεκροί ήταν εκατοντάδες αν και επίσημα καταγράφηκαν μόνο δύο!

Για το λόγο αυτό κοντά στο μπουρατάδικο είχε δημιουργηθεί και νεκροταφείο, όπου σήμερα βρίσκεται η πλατεία και η εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Μετά την κατάργηση του νεκροταφείου διατηρήθηκε μόνο το εκκλησάκι, ο Άγιος Φανούριος, όπου φυλάσσονται τα οστά των εργατών.

Το 1974 αποφασίστηκε να μεταφερθεί στο Λαύριο και ο χώρος που βρισκόταν το πυριτιδοποιείο πωλήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο και μετατράπηκε σε πάρκο. Σήμερα το μόνο που θυμίζει την ύπαρξη του μπουρατάδικου είναι η υψικάμινος, που υψώνεται στη μέση του πάρκου.

Διατηρητέο το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στην Ελευσίνα

Το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στην Ελευσίνα έκλεισε επισήμως το 2017 και αγοράστηκε από την την εταιρεία «Ελληνικά Πετρέλαια ΕΛΠΕ» για να δημιουργηθεί μια «νεκρή ζώνη» μεταξύ των διυλιστηρίων και του αστικού ιστού.

Το βιομηχανικό συγκρότημα στην Ελευσίνα χωριζόταν σε δύο τομείς. Στα βόρεια ήταν το Πυροτεχνουργείο με 83 κτίρια και στα νότια το Γομωτήριο με 51 κτίρια. Τα περισσότερα χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1930.

Μετά από πρόταση που κατατέθηκε το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού κήρυξε ολόκληρο το ακίνητο της ΠΥΡΚΑΛ στην Ελευσίνα, έκτασης 452 στρεμμάτων,  ιστορικό τόπο και τα 13 κτήρια του βόρειου και νότιου τμήματος χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα.

Η αρχική φωτογραφία προέρχεται από την σελίδα ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ

Πληροφορίες αντλήθηκαν από:urbanspeleology

 Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Δείτε από ψηλά το άγνωστο αρχαίο τείχος της Αττικής που εκτείνεται από την Πάρνηθα μέχρι τo Αιγάλεω. Ξεπερνά σε μήκος τα 4 χλμ και περνά μέσα από τη χωματερή. Εκεί στρατοπέδευσαν οι Σπαρτιάτες (βίντεο drone)