Το αστυνομικό σκίτσο στην Ελλάδα. Οι σκιτσογράφοι που βοήθησαν στην εξιχνίαση εγκληματικών ενεργειών. Τα σκίτσα των υπόπτων μετά τις επιθέσεις της «17Ν»

Όταν οι δράστες είναι προσεκτικοί και ο τόπος του εγκλήματος δε «μιλάει», οι άντρες της αστυνομίας αφήνουν τους μεγεθυντικούς φακούς και δουλειά πιάνουν οι καλλιτέχνες με τα πινέλα τους. Η οπτικοποίηση των μαρτυριών και η σύνθεση του προφίλ του εγκληματία έχει οδηγήσει στη λύση χιλιάδων υποθέσεων παγκοσμίως.

Ο αστυνομικός σκιτσογράφος ακούει τις περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων, κάνει τις σωστές ερωτήσεις και προσπαθεί να ανασύρει από τη μνήμη τους κάθε λεπτομέρεια, όσο μικρή κι ασήμαντη κι αν φαντάζει. Το σημαντικό σε μία προσωπογραφία είναι να πετύχουν οι αναλογίες. Όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα είναι το σχήμα του προσώπου, η απόσταση μεταξύ των ματιών, το μέγεθος της μύτης, του στόματος, του πηγουνιού, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες κάποιος να αναγνωρίσει το δράστη.

Στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει γνωστές πολλές υποθέσεις που τα αστυνομικά σκίτσα οδήγησαν στη σύλληψη των δραστών. Πρωτόγνωρη «άνθιση» γνώρισε η πρακτική την περίοδο του κυνηγητού της «17 Νοέμβρη».

Δημήτρης Κουφοντίνας

Το Νοέμβριο του 1990 ο επιχειρηματίας Βαρδής Βαρδινογιάννης δέχθηκε επίθεση στην πλατεία Διλβόη της Νέας Ερυθραίας.

Η «17Ν» είχε στήσει καρτέρι και εκτόξευσε τρεις ρουκέτες στο όχημά του. Ωστόσο, οι ρουκέτες δεν κατάφεραν να διαπεράσουν την ισχυρή θωράκιση και η επιχείρηση της τρομοκρατικής οργάνωσης απέτυχε.

Καθώς η επίθεση συνέβη στις 9:20 το πρωί, υπήρξαν διερχόμενοι πεζοί που πρόλαβαν να συγκρατήσουν τα πρόσωπα των δραστών. Ένα από αυτά που μπόρεσαν να αποτυπωθούν με ακρίβεια στο χαρτί ήταν του οδηγού του οχήματος.

Δώδεκα χρόνια αργότερα, όταν η «17Ν» εξαρθρώθηκε και τα μέλη της ομολόγησαν με κάθε λεπτομέρεια την πολυετή δράση τους, αποδείχθηκε ότι οδηγός της επίθεσης του ’90 ήταν ο Δημήτρης Κουφοντίνας. Ο σκιτσογράφος είχε αποτυπώσει το χαρακτηριστικό βλέμμα του καθώς και το κούρεμά του. Θα μπορούσε από αυτό το σκίτσο να συλληφθεί; Η εξέλιξη της υπόθεσης έδειξε ότι το σκίτσο δεν ήταν αρκετό, ούτε τόσο ακριβές ώστε να τον αναγνωρίσει κάποιος γνωστός του και να τον καταδώσει.

Ο «Ταινίας»

«Ταινίας» ή «Αλέκος» ήταν το ψευδώνυμο του Πάτροκλου Τσελέντη. Συμφοιτητής του Κουφοντίνα στην ΑΣΟΕΕ, εντάχθηκε στη «17Ν» το 1983. Ο Χριστόδουλος Ξηρός τον έχει περιγράψει ως δεινό εκτελεστή ενώ και η Αστυνομία τον θεωρούσε ως έναν από τους πλέον επικίνδυνους. Το 1992, μετά από μία βομβιστική επίθεση σε όχημα των ΜΑΤ, η Ασφάλεια έδωσε στη δημοσιότητα το σκίτσο του.

Η φωτογραφία τραβήχτηκε αρκετά χρόνια μετά και δεν είναι σαφής η ομοιότητα. Επίσης κανένας γνωστός του δεν τον αναγνώρισε.

Διαβάστε ακόμα: Ο «Σκιτσογράφος». Ο δολοφόνος που σκίτσαρε τα θύματά του για να τα φλερτάρει και μετά τα δολοφονούσε με μαχαίρι. Σκότωνε μόνο ομοφυλόφιλους άντρες. Γιατί δεν συνελήφθη ποτέ

Ξηρός-Κουφοντίνας

Ελάχιστα διαφωτιστικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν τα σκίτσα που κυκλοφόρησαν το 1994 για τους δολοφόνους του πρώην διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Μιχάλη Βρανόπουλου. Οι αυτόπτες μάρτυρες περιέγραψαν τον δολοφόνο ως μελαχρινό, με σταθερό βάδισμα, πρόσωπο ωοειδές, σταρένιο, με μουστάκι και χαρακτηριστική χωρίστρα. Ο συνεργός του, από την άλλη, ήταν ψηλός, άνω του 1,80, φορούσε χοντρά γυαλιά μυωπίας και είχε μουστάκι.

Μία δεκαετία αργότερα, ο Δημήτρης Κουφοντίνας και ο Σάββας Ξηρός ανέλαβαν την ευθύνη. Παρόλο που πιθανότατα είχαν μεταμφιεστεί, η ομοιότητα με τα σκίτσα είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Την ίδια περίοδο, στα μέσα της δεκαετίας του ’90 οι αρχές είχαν διαρρεύσει στον τύπο το σκίτσο ενός ακόμα μέλους της τρομοκρατικής οργάνωσης. Αν κρίνουμε από την ομοιότητα, μάλλον πρόκειται για τον Παύλο Σερίφη,  που  κατά την ομολογία του συμμετείχε στη δολοφονία του σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα Ρίτσαρντ Γουέλς.

Ο δολοφόνος του Πειραιά

Μία παλαιότερη υπόθεση που ο ρόλος των αστυνομικών σκιτσογράφων αποδείχθηκε κομβικός ήταν η δολοφονία μίας ενεχυροδανείστριας το 1969 στον Πειραιά. Η στενή της φίλη που πέρασε να την επισκεφθεί λεπτά μετά το φόνο της, ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τον δράστη. Βάσει της μαρτυρίας της, ο ειδικός σκιτσογράφος συνέθεσε το προφίλ του.

Μόλις το σκίτσο δημοσιεύτηκε, η Ασφάλεια άρχισε να δέχεται απανωτά τηλεφωνήματα, που έδιναν το ίδιο στίγμα. Λίγα 24ωρα αργότερα, ο δολοφόνος είχε συλληφθεί και δεν άργησε να ομολογήσει.

Υπερβολική αποδόμηση

Παρόλο που η δουλειά του αστυνομικού σκιτσογράφου δεν είναι να δημιουργεί ρεαλιστικές προσωπογραφίες, το σκίτσο πρέπει να έχει τουλάχιστον μερικές βασικές λεπτομέρειες. Ειδάλλως κινδυνεύει να μοιάζει με παιδική ζωγραφιά. Το 1978, είχε σημειωθεί μπαράζ εμπρηστικών επιθέσεων σε γραφεία του ΠΑΣΟΚ στην Αθήνα. Σε μία από τις απόπειρες, οι αυτόπτες μάρτυρες μπόρεσαν να περιγράψουν στις αρχές τον δράστη. Ο ειδικός σκιτσογράφος άκουσε προσεκτικά τις μαρτυρίες, σχεδίασε το πρόσωπο και το σκίτσο δημοσιεύτηκε στον τύπο.

Αυτή τη φορά, το έργο της Αστυνομίας δεν διευκολύνθηκε ιδιαίτερα. Ο άνδρας του σκίτσου θα μπορούσε να είναι ο πατέρας της Λόλας και του Μίμη από το σχολικό αλφαβητάρι, μία τυχαία ζωγραφιά ενός μικρού παιδιού, ή η πρόχειρη φιγούρα οποιουδήποτε άντρα της εποχής με το κλασικό κούρεμα και το παραδοσιακό μουστάκι. Ωστόσο οι ειδικοί γνωρίζουν οτι πολλές φορές οι αυτόπτες μάρτυρες δεν προσέχουν τα πρόσωπα, λόγω της ταραχής ή της αδιαφορίας. Μάλιστα μπορεί οι πληροφορίες να είναι εντελώς άσχετες με τα αληθινά πρόσωπα. Έχει συμβεί πολλές φορές και γι αυτό οι αστυνομικοί σε όλο τον κόσμο θεωρούν τα σκίτσα χρήσιμα αλλά ενδεχομένως και παραπλανητικά.

Στην πράξη η μεθοδική έρευνα οδηγεί στην εξιχνίαση των εγκλημάτων και τα διασταυρωμένα στοιχεία. Άλλωστε, οι ειδήμονες, έχουν υπ όψιν τους, την περίπτωση αυτόπτου μάρτυρας που αντί για το δράστη περιέγραψε τον αστυνομικό που έφθασε πρώτος στον τόπο του εγκλήματος

Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από τον Τύπο της εποχής.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι συμβαίνει όταν η αστυνομική έρευνα εξαρτάται αποκλειστικά από τη μνήμη του θύματος; Τα πιο πετυχημένα και αποτυχημένα σκίτσα υπόπτων