Το αρχαιοελληνικό νησί του Κουβέιτ που ονομάστηκε Ίκαρος. Το κιονόκρανο που βρέθηκε εκεί, κοσμεί το εθνικό χαρτονόμισμα

του ιστορικού και συνεργάτη μας, Κωνσταντίνου Λαγού

Το επίσημο νόμισμα στο Κουβέιτ είναι το κουβετιανό δηνάριο (Kuwaiti dinar), γνωστό με τα αρχικά KWT. Πρόκειται για το ισχυρότερο νόμισμα στον κόσμο, αφού το 2021 έχει αξία σχεδόν τρία ευρώ.

Το χαρτονόμισμα του ενός κουβετιανού δηναρίου είναι το πιο κοινό που κυκλοφορεί στη χώρα και αυτό που κατεξοχήν χρησιμοποιείται για μικρές συναλλαγές (κάτι αντίστοιχο με το πεντάευρο στις χώρες της ΕΕ).

Ο αρχαιοελληνικός ναός σε χαρτονόμισμα του Κουβέιτ

Από το 2014, στη βασική πλευρά του χαρτονομίσματος του ενός KWT απεικονίζεται το Μεγάλο Τζαμί της πόλης, το πιο σημαντικό και γνωστό μνημείο της πόλης του Κουβέιτ.

Στην άλλη πλευρά υπάρχει παράσταση που δείχνει τα κατάλοιπα ενός αρχαίου ελληνικού ναού και σε πρώτο πλάνο ένα μεγάλο ιωνικό κιονόκρανο. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας του Κουβέιτ, η απεικόνιση αυτή τιμά την αρχαία ελληνική κληρονομιά της χώρας!

Η πόλη “Ίκαρος”

Πράγματι, στο νησί Φαϊλάκα του Κουβέιτ, είχε ιδρυθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο μια ελληνική πόλη με το όνομα «Ίκαρος». Σημαντικά κατάλοιπά της αποκαλύφθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από την αρχαιολογική σκαπάνη και δείχνουν τον ελληνικό της χαρακτήρα.

Η Φαϊλάκα έχει έκταση 24 τετραγωνικά χιλιόμετρα και βρίσκεται στην είσοδο του Περσικού κόλπου. Απέχει μόλις 10 ναυτικά μίλια από την πόλη του Κουβέιτ.

Σύμφωνα με τον Αρριανό, Αλεξάνδρου Ανάβασις, 7.20, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος επέστρεφε στη Βαβυλώνα από την εκστρατεία του στην Ινδία, αντιλήφθηκε τη στρατηγική σημασία του νησιού και εγκατέστησε εκεί μία φρουρά στρατιωτών του. Αυτός ήταν που έδωσε και το όνομα «Ίκαρος» στο νησί το οποίο χρησιμοποιήθηκε και για την ελληνική πόλη που ιδρύθηκε εκεί.

“Ίκαρος” και “Λάρισα”

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το πως προέκυψε το όνομα αυτό και κάποιες το συνδέουν με την Ικαρία, είτε επειδή οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ήταν από εκεί είτε λόγω της μεγάλης ομοιότητας στα σχήματα των δύο νησιών (κάτι που πρώτοι ισχυρίστηκαν οι αρχαίοι συγγραφείς, Στράβων και Αρριανός).

Όμως, το όνομα που τελικά επικράτησε για το νησί ήταν «Φαϊλάκα», το οποίο πέρασε και στους Άραβες και ισχύει μέχρι και σήμερα. Ακόμη όμως και αυτό θεωρείται ότι είναι ελληνικό και προέρχεται από τη λέξη «φυλάκιον», δηλαδή στρατιωτική εγκατάσταση που φρουρούσε μία περιοχή.

Στην αρχαιότητα, ακόμη και η ακτή απέναντι από τον Ίκαρο-Φαϊλάκα -όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη του Κουβέιτ- είχε ελληνικό όνομα καθώς λεγόταν «Λάρισα»!

Σταθμός εμπορίου

Στα χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το νησί Ίκαρος καθώς και η πόλη του ήταν στρατηγικής σημασίας για το ελληνιστικό βασίλειο των Σελευκιδών αφού ήλεγχε την είσοδο στον Περσικό κόλπο που χρησιμοποιούσαν τα εμπορικά πλοία που έπλεαν μεταξύ Εγγύς Ανατολής και Ινδίας.

Εκτός από μεγάλο αριθμό στρατιωτών, στην πόλη εγκαταστάθηκαν και πολλοί έμποροι, τεχνίτες, ναυτικοί κ.ά.

Οι περισσότεροι ήταν Έλληνες, αλλά υπήρχαν και Άραβες από την απέναντι ακτή οι οποίοι είχαν υιοθετήσει στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού κρατώντας παράλληλα και δικά τους χαρακτηριστικά. Ο Ίκαρος εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό σταθμό στον Περσικό κόλπο, κάτι που συνέχισε και όταν τον 2ο αιώνα π. Χ. πέρασε στον έλεγχο του βασιλείου της Χαρακήνης.

Το βασίλειο αυτό ήταν αραβικό, αλλά είχε πολλές επιρροές από τον ελληνιστικό κόσμο, και έτσι και στους επόμενους αιώνες ο Ίκαρος παρέμεινε μία ελληνική πόλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Χαρακήνη έκοβε νομίσματα που αντέγραφαν τα τετράδραχμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Αθήνας, πολλά από τα οποία έχουν βρεθεί στις αρχαιολογικές ανασκαφές στη Φαϊλάκα.

Ναός και μαντείο στον Ίκαρο του Κουβέιτ

Φιλολογικές πηγές της ρωμαϊκής εποχής αναφέρουν τον Ίκαρο ως μία πλούσια ελληνική πόλη που διέθετε ναό του Απόλλωνα και μαντείο (ή ναό) της Αρτέμιδος Ταυροπόλου. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, όλα τα άγρια ζώα στο νησί ήταν αφιερωμένα στην Αρτέμιδα και απαγορευόταν το κυνήγι. Η Άρτεμις ήταν η σημαντικότερη θεότητα και στην Ικαρία και ίσως αυτό αποτελεί ένδειξη ότι οι πρώτοι Έλληνες άποικοι του Ίκαρου ήταν από εκεί.

Η πόλη του Ίκαρου ανασκάφηκε αρχικά από Δανούς αρχαιολόγους τη δεκαετία του 1950. Μετά τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από Πολωνούς, Αμερικανούς και Έλληνες αρχαιολόγους. Από τα αρχαία ελληνικά κατάλοιπα στο νησί αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο οχυρό της ελληνιστικής εποχής καθώς και δύο ναοί, ο ένας ίσως να είναι αυτός της Άρτεμης και τα κατάλοιπα του απεικονίστηκαν στο χαρτονόμισμα του ενός κουβετιανού δηναρίου.

Οι ανασκαφικές έρευνες στη πόλη έδειξαν ότι ο τρόπος τοιχοποιίας ήταν ο ίδιος με αυτόν της αρχαίας Πέλλας και τα αγγεία που βρέθηκαν είχαν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που ανευρίσκονται στην Μακεδονία. Μάλιστα η ελληνική αρχαιολογική ομάδα υπό την Αγγελική Κοτταρίδη, αποκατέστησε τη «Στήλη της Ικάρου», η οποία φέρει επιγραφή αποτελούμενη από 43 στίχους στην ελληνική γλώσσα και την επανατοποθέτησε έπειτα από 2.000 χρόνια στη βάση της.

Στη διάρκεια της ιρακινής κατοχής του Κουβέιτ, το 1990-1991, οι Ιρακινοί μετέφεραν και τους 2.000 κατοίκους της Φαϊλάκας που ζούσαν κυρίως στον οικισμό Αλ Ζαούρ απέναντι στο Κουβέιτ και κατέστρεψαν σχεδόν όλες τις υποδομές του νησιού. Χρησιμοποίησαν τα κτίρια ως στόχους για την αεροπορία τους και τοποθέτησαν χιλιάδες νάρκες πάνω στο νησί.

Φαϊλάκα. Η πόλη φάντασμα

Η Αλ Ζορ στη Φαϊλάκα είναι μια πόλη-φάντασμα. Στη δεκαετία του 1980 ήταν τόπος διακοπών με πλούσια σπίτια και επαύλεις και μεγάλους δρόμους. Μάλιστα διέθετε ένα μικρό μουσείο με σήμα κατατεθέν το ιωνικό κιονόκρανο, που κοσμεί το εθνικό χαρτονόμισμα. Το 1991 όμως πέρασε από τη Φαϊλάκα ο πόλεμος του Κόλπου. Τα κτίρια ερήμωσαν, κατατρυπήθηκαν από τα πολυβόλα και η άμμος γέμισε νάρκες.

Μερικά τανκς ακόμα παραμένουν παρατημένα και σκουριάζουν στην άμμο ως μνημείο του πολέμου. Η κυβέρνηση αποζημίωσε τους κατοίκους, το νησάκι σχεδόν εγκαταλείφθηκε.Αν και τα ναρκοπέδια καθαρίστηκαν μετά τον πόλεμο, οι περισσότεροι κάτοικοι της Φαϊλάκας δεν επέστρεψαν ποτέ.

Τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση του Κουβέιτ έχει κάνει ενέργειες για την τουριστική ανάπτυξη της Φαϊλάκας προβάλλοντας ιδιαίτερα τα αρχαία ελληνικά της κατάλοιπα. Έτσι εκτός από την απεικόνιση των ερειπίων του αρχαίου ελληνικού ναού στο χαρτονόμισμα του ενός δηναρίου, εικόνες με τα ευρήματα του Ίκαρου χρησιμοποιούνται συχνά στις καμπάνιες για την προσέλκυση ξένων τουριστών στο Κουβέιτ, μαζί με αυτές από τους σύγχρονους ουρανοξύστες της πόλης του Κουβέιτ και του Μεγάλου Τζαμιού της πόλης.

Σήμερα στη Φαϊλάκα έχει ανεγερθεί ένα υπερπολυτελές ξενοδοχείο και η συγκοινωνία με την πόλη του Κουβέιτ γίνεται μ’ ένα φέριμποτ που φέρει το όνομα «Ίκαρος», άλλη μία απόδοση τιμής στο αρχαίο ελληνικό παρελθόν της Φαϊλάκας και του Κουβέιτ γενικότερα.

• Για την τουριστική προβολή των ελληνικών αρχαιοτήτων του Ίκαρου-Φαϊλάκα: Tourism News
• Για το χαρτονόμισμα ενός δηνάριο του Κουβέιτ του 2014, όπως παρουσιάζεται στην επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Τράπεζας του Κουβέιτ με αναφορά στη σημασία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού για το Κουβέιτ μέσω της Φαϊλάκας:Central Bank of Kuweit
• Αρχική φωτογραφία: Η πίσω όψη του χαρτονομίσματος του ενός κουβεϊτιανού δηναρίου με απεικόνιση ελληνικών αρχαιοτήτων του Ίκαρου. (Αρχείο Κωνσταντίνου Λαγού)