Το άγνωστο σαμποτάζ των Γερμανών στο Άγαλμα της Ελευθερίας. Η έκρηξη έσπασε όλα τα τζάμια σε ακτίνα 25 χιλιομέτρων

Σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν ότι και πριν από το 1994 και το 2001, η Νέα Υόρκη είχε δεχτεί ένα ισχυρό χτύπημα από πράκτορες ξένης δύναμης. Πρόκειται για δολιοφθορά που έγινε το 1916 από Γερμανούς πράκτορες.

Η έκρηξη που προκλήθηκε τότε, εκτός από θύματα και εκτεταμένες καταστροφές στην πόλη, προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στο Άγαλμα της Ελευθερίας. Το αποτέλεσμα ήταν να απαγορευθεί για πάντα, η άνοδος των επισκεπτών στον πυρσό. Αν και ποτέ δεν συνελήφθησαν οι δράστες, μέχρι το 1979 οι Γερμανοί κατέβαλλαν στους Αμερικανούς μία τεράστια αποζημίωση για τις καταστροφές που είχαν προκαλέσει.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το νησί με την αποθήκη πυρομαχικών

Το «Μπλακ Τομ», ήταν αρχικά ένα μικρό νησί στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, κοντά στο «Νησί της Ελευθερίας», όπου βρίσκεται το Άγαλμα της Ελευθερίας. Μεταξύ 1860 και 1880, το «Μπλακ Τομ» συνδέθηκε με την ηπειρωτική χώρα μέσω ενός δρόμου και σιδηροδρομικών γραμμών που κατέληγαν σε μια εγκατάσταση εμπορευμάτων με αποβάθρες. Μέχρι και το 1916, η περιοχή μεταξύ του νησιού και της ηπειρωτικής χώρας είχε καλυφθεί με χώμα. Το αποτέλεσμα ήταν το «Μπλακ Τομ» από νησί, να γίνει χερσόνησος του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Στις αρχές του 20 αιώνα, στη θέση αυτή κατασκευάστηκε μια μεγάλη αποθήκη πυρομαχικών.

Τα πρώτα δύο χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρ’ όλο που οι ΗΠΑ ήταν ουδέτερες, προμήθευαν τους Συμμάχους, και κυρίως τους Βρετανούς, με όπλα και πυρομαχικά.

Εμπάργκο κατά της Γερμανίας δεν υπήρχε αλλά ήταν αδύνατο να προμηθευθεί πολεμικό υλικό από τις ΗΠΑ, εξαιτίας του ναυτικού αποκλεισμού που της είχαν επιβάλλει οι Βρετανοί.

Έτσι όλα τα πυρομαχικά από το  «Μπλακ Τομ», κατέληγαν στους Συμμάχους.

Το σαμποτάζ στο «Μπλακ Τόμ»

Για το λόγο αυτό, στις 30 Ιουλίου 1916 η γερμανική κυβέρνηση ενορχήστρωσε τη δολιοφθορά σε φορτηγά βαγόνια στο “Μπλακ Τομ”, τα οποία ήταν φορτωμένα με πυρομαχικά που προορίζονταν για τους Συμμάχους. Η έκρηξή τους ήταν τόσο ισχυρή που επεκτάθηκε και στην αποθήκη όπου ήταν αποθηκευμένοι πολλοί τόνοι πυρομαχικών. Η ισχύς της έκρηξης που ακολούθησε ήταν ισοδύναμη με σεισμό 5,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Όλα τα παράθυρα σε ακτίνα 25 μιλίων έσπασαν, ενώ πολλά κτίρια της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ, υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές. Το κόστος της καταστροφής υπολογίστηκε στα 20 εκατομμύρια δολάρια, που σε σημερινές τιμές είναι σχεδόν 600 εκατομμύρια δολάρια. Από θαύμα, μόνο επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ οι τραυματίες ήταν πολλές εκατοντάδες.

Η καταστροφή στο Άγαλμα της Ελευθερίας

Η έκρηξη του «Μπλακ Τομ» προκάλεσε μεγάλη καταστροφή στο Άγαλμα της Ελευθερίας. Οι ζημιές στην επιφάνεια του αγάλματος αποκαταστάθηκαν σύντομα. Όμως, διαπιστώθηκε ότι ο πυρσός παρουσίαζε σοβαρό πρόβλημα στατικότητας. Η ζημιά ήταν τέτοια που δεν μπορούσε να αποκατασταθεί.

Μέχρι το 1916 οι επισκέπτες μπορούσαν να ανέβουν μέχρι και το πυρσό του Αγάλματος της Ελευθερίας, που είναι και το υψηλότερο σημείο του. Υπάρχει ένα μπαλκόνι όπου χωρούν ως και δέκα άτομα. Όμως, εξαιτίας της ζημιάς από την έκρηξη του «Μπλακ Τομ», η απαγόρευση ισχύει ακόμη και σήμερα.

Η αποκάλυψη των δραστών

Το σαμποτάζ στο «Μπλακ Τομ» ήταν ένα από τα πιο επιτυχημένα όλων των εποχών. Οι δολιοφθορείς όχι μόνο δεν συνελήφθησαν, αλλά οι ίδιοι οι Αμερικανοί πίστεψαν αρχικά ότι η καταστροφή των πυρομαχικών υπήρξε αποτέλεσμα ατυχήματος. Ήταν πολλά χρόνια μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της Γερμανίας που αποκαλύφθηκαν στοιχεία για το σαμποτάζ.

Έτσι, 20 χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1939, ειδική επιτροπή της Αμερικανικής Γερουσίας δημοσίευσε το πόρισμά της καταλογίζοντας την ευθύνη του σαμποτάζ στη γερμανική κυβέρνηση. Με βάση αυτό, οι Αμερικανοί απαίτησαν από τον Χίτλερ να καταβάλει αποζημιώσεις τόσο στην κυβέρνησή τους, όσο και στους ιδιώτες που είχαν πληγεί από την εχθρική αυτή ενέργεια.

Όμως, μεσολάβησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και έτσι η υπόθεση μπήκε στην άκρη. Οι Αμερικανοί, όμως, δεν τη ξέχασαν.

Γερμανική αποζημίωση

Μετά την ήττα και παράδοση της Γερμανίας το 1945, περίμεναν την πρώτη ευκαιρία που η χώρα θα ήταν σε θέση να καταβάλει τις μεγάλες αποζημιώσεις που οι ΗΠΑ απαιτούσαν.

Τελικά, το 1953, η Δ. Γερμανία συμφώνησε να καταβάλει το τεράστιο ποσό των 95 εκατομμυρίων δολαρίων ως αποζημίωση. Σε σημερινές τιμές, το ποσό αυτό είναι περίπου 1 δις, 100 εκατομμύρια δολάρια! Αυτό σημαίνει ότι οι Αμερικανοί απαίτησαν από τους Γερμανούς να τους καταβάλλουν διπλάσια αποζημίωση σε σχέση με τον υπολογισμό της καταστροφής που είχαν κάνει οι ίδιοι το 1916. Προφανώς, συμπεριέλαβαν και τους τόκους 40 ετών.

Οι Γερμανοί πλήρωσαν σε δόσεις και η τελευταία καταβλήθηκε το 1979.

Το μεγαλύτερο ποσό αποζημίωσης που πλήρωσε η γερμανική κυβέρνηση στην Ελλάδα, για τις καταστροφές που προκάλεσε στη χώρα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν 115 εκατομμύρια μάρκα. Καταβλήθηκε το 1960 επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Το ποσό αντιστοιχούσε σε περίπου 28 εκατομμύρια δολάρια εκείνης της εποχής, δηλαδή περίπου 268 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές. Ήταν μόλις το ένα τέταρτο του ποσού που η Γερμανία κατέβαλλε στις ΗΠΑ για το σαμποτάζ στο «Μπλακ Τομ».