Το άγαλμα του “μικρού που κατουράει” στις Βρυξέλλες. Πως έγινε σύμβολο της πόλης μετά από μια καταστροφή. Οι απόπειρες κλοπής

Ο Μάνεκεν Πις («ο μικρός που κατουράει») είναι μικρό μπρούτζινο άγαλμα που βρίσκεται στις Βρυξέλλες. Aπεικονίζει ένα μικρό αγόρι να ουρεί σε ένα σιντριβάνι.

Το άγαλμα έχει ύψος 61 εκατοστά. Το Μάνεκεν Πις βρίσκεται κοντά στην Γκραντ Πλας, δύο τετράγωνα πίσω από το δημαρχείο. Αποτελεί το σύμβολο των Βρυξελλών και συνδέεται με την ιστορία και τις παραδόσεις της βελγικής πρωτεύουσας

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η ιστορία του Μάνεκεν Πις

Η παλαιότερη αναφορά για την ύπαρξη του «Μάνεκεν Πις» (Manneken Pis) υπάρχει σ’ ένα διοικητικό έγγραφο των Βρυξελλών που χρονολογείται το 1451–1452 σχετικά με το νερό που τροφοδοτούσε τα σιντριβάνια της πόλης. Τότε το άγαλμα ήταν λίθινο. Στεκόταν πάνω σε μια κολόνα και έριχνε νερό σε μια διπλή ορθογώνια πέτρινη λεκάνη.

Το 1618 με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου των Βρυξελλών, το λίθινο άγαλμα που είχε υποστεί φθορές αντικαταστάθηκε από ένα μπρούτζινο αντίγραφο, έργο του ντόπιου γλύπτη Ζερόμ Ντυκενουά.

Το άγαλμα ήταν γνωστό καθώς αποτελούσε μία από τις κεντρικές δημόσιες βρύσες της πόλης, πολλοί άνθρωποι το επισκέπτονταν καθημερινά για να πάρουν νερό από το Μάνεκεν Πις.

Όμως, ένα δυσάρεστο γεγονός στην ιστορία των Βρυξελλών συνέβαλε ώστε να καταστεί το σύμβολο της πόλης. Το 1695 στη διάρκεια πολέμου της Γαλλίας με διάφορες ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι Γάλλοι πολιόρκησαν τις Βρυξέλλες. Το πυροβολικό τους κατέστρεψε όλα τα κτήρια της Γκραντ Πλας, στο κέντρο της πόλης.

Τότε οι επιζώντες κάτοικοι μέσα από τα ερείπια και την καταστροφή, αντίκρυσαν αλώβητο το  άγαλμα του Μάνεκεν Πις. Αυτό τους γέμισε με ελπίδα ότι η πόλη τους θα συνέρχονταν γρήγορα από το πλήγμα που είχε υποστεί. Το αποτέλεσμα ήταν το άγαλμα, εκτός από σύμβολο των Βρυξελλών, να γίνει το πιο σημαντικό αξιοθέατό τους.

Όμως, έτσι μπήκε και στο στόχαστρο βανδάλων και κλεπτών.

Κλοπές και βανδαλισμοί

Πρώτη φορά το άγαλμα του Μάνεκεν Πις κλάπηκε το 1745, από Άγγλους στρατιώτες. Βρέθηκε πολύ γρήγορα και αποκαταστάθηκε στη θέση του.

Δύο χρόνια αργότερα έγινε απόπειρα να το κλέψουν Γάλλοι στρατιώτες που ανήκαν στις γαλλικές δυνάμεις κατοχής των Βρυξελλών. Αυτό εξόργισε τους κατοίκους, που δεν ξεχνούσαν την καταστροφή του 1695, σε σημείο να εξεγερθούν εναντίον των Γάλλων.

Τα πνεύματα ηρέμησαν μόνο αφού ο βασιλιάς της Γαλλίας, Λουδοβίκος ΙΕ΄, ζήτησε επίσημα συγγνώμη από τον λαό των Βρυξελλών. Επιπλέον, σε ένδειξη μετάνοιας, χάρισε στο άγαλμα μία μικρογραφία ενδυμασίας αριστοκράτη και ένα ξίφος με το έμβλημά του.

Το άγαλμα κλάπηκε ξανά το 1817 και βρέθηκε σπασμένο. Τα κομμάτια του συναρμολογήθηκαν και το άγαλμα αποκαταστάθηκε. Ο κλέφτης ήταν ένας ζωγράφος και πρώην κατάδικος, ονόματι  Αντουάν Λίκας, ο οποίος συνελήφθη. Για μία ώρα διαπομπεύτηκε στο δημαρχείο των Βρυξελλών. Στη συνέχεια καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα για το υπόλοιπο της ζωής του.

Η ποινή του μειώθηκε στα είκοσι χρόνια καταναγκαστικής εργασίας από τον βασιλιά της Ολλανδίας. Το Βέλγιο ήταν τότε ακόμη υπό ολλανδική κατοχή και η μείωση της ποινής του κλέφτη και βανδάλου θεωρήθηκε ως προσβολή από τους κατοίκους των Βρυξελλών.

Τον 20^ο αιώνα έγιναν αρκετές απόπειρες κλοπής του αγάλματος.

Κάποιες απ’ αυτές υπήρξαν πετυχημένες με πιο γνωστή εκείνη του 1965. Το άγαλμα όχι μόνο κλάπηκε, αλλά ήταν εξαφανισμένο για ένα χρόνο περίπου. Οι κλέφτες το είχαν κομματιάσει και πετάξει τα κομμάτια σε ένα κανάλι. Βρέθηκαν και ανελκύστηκαν από δύτες.

Το άγαλμα αποκαταστάθηκε και πάλι, αλλά δεν επέστρεψε στην αρχική θέση του. Για λόγους ασφαλείας τοποθετήθηκε σε προθήκη του Μουσείου της Πόλης των Βρυξελλών. Σήμερα το άγαλμα του Μάνεκεν Πις στο σιντριβάνι είναι ένα πιστό αντίγραφό του που κατασκευάστηκε το 1965.

Ο Μάνεκεν Πις συχνά ντύνεται με ρούχα με βάση τη μόδα ή γεγονότα της επικαιρότητας. Για πρώτη φορά φόρεσε ρούχα το 1698. Από τότε έχει φορέσει σχεδόν χίλιες ενδυμασίες. Στο Μουσείο της Πόλης των Βρυξελλών, όπου υπάρχει το πρωτότυπο άγαλμα, εκτίθενται περισσότερες από 100 ενδυμασίες του.

Κάποιες φορές το άγαλμα αντί για νερό ουρεί μπύρα.

Οι θρύλοι για το Μάνεκεν Πις

Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι για το ποιο μικρό αγόρι μπορεί να απεικονίζεται στο άγαλμα και με ποιο γεγονός συνδέεται. Βέβαια, αυτό θα πρέπει να χρονολογείται πριν από τα μέσα του 15^ου αιώνα όταν αναφέρεται για πρώτη φορά η ύπαρξη του αγάλματος.

Ο πιο παλιός θρύλος αφορά τον δούκα Γκόντφρι Γ΄ της Λεβέν (Godfrey III Leuven). Το 1142 ο Γκόντφρι ήταν μόλις δύο ετών όταν τα στρατεύματά του πολεμούσαν στην περιοχή των Βρυξελλών εναντίον των δυνάμεων άλλων φεουδαρχών. Ο λιλιπούτειος δούκας και η κούνια του τοποθετήθηκαν σ’ ένα καλάθι που κρεμάστηκε πάνω σε μια μεγάλη βελανιδιά με θέα στο πεδίο της μάχης.

Η λογική ήταν ότι από εκεί θα τον έβλεπαν οι στρατιώτες του και θα έπαιρναν κουράγιο.

Όμως, όταν η μάχη ξεκίνησε, οι άνδρες του Γκόντφρι βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Οι εχθροί διέρρηξαν τις γραμμές τους και τους κυνηγούσαν στα μετόπισθέν τους. Εκείνη τη στιγμή, ο μικρός δούκας σηκώθηκε όρθιος στην κούνια του και μέσα από το καλάθι ούρησε πάνω στους αντιπάλους στρατιώτες που έτυχε να περνούν κάτω από τη βελανιδιά.

Οι αντίπαλοι του Γκόντρι τελικά ηττήθηκαν και θεωρείται ότι τα ούρα του έφεραν τη νίκη.

Ένας άλλος θρύλος υποστηρίζει ότι στο τέλος του μεσαίωνα, οι Βρυξέλλες ήταν υπό πολιορκία από μια ξένη δύναμη. Η πόλη αμυνόταν σθεναρά και έτσι οι επιτιθέμενοι αποφάσισαν να ανατινάξουν τα τείχη της πόλης τοποθετώντας σε αυτά βαρέλια με πυρίτιδα.

Ένα αγοράκι ονόματι Julianske έτυχε να τους δει να ανάβουν το φυτίλι για να ανατινάξουν την πυρίτιδα. Όταν οι εχθροί έφυγαν από εκεί, για να καλυφθούν από την έκρηξη, ο μικρός ούρησε πάνω στο φλεγόμενο φιτίλι. Έτσι, απέτρεψε την καταστροφή του τείχους της πόλης και την κατάληψή της.

Μια άλλη ιστορία αναφέρεται σ’ έναν πλούσιο έμπορο που κατά τη διάρκεια επίσκεψης στις Βρυξέλλες με την οικογένειά του, εξαφανίστηκε ο αγαπημένος του μικρός γιος. Ο έμπορος και μία μεγάλη ομάδα ντόπιων ερεύνησαν όλη την πόλη, μέχρι που βρήκαν το αγόρι να ουρεί σ’ ένα μικρό κήπο. Ο έμπορος, ως δώρο ευγνωμοσύνης στους κατοίκους των Βρυξελλών που βοήθησαν κατά την έρευνα, έφτιαξε τη βρύση και τοποθέτησε σε αυτό το άγαλμα του γιου του να ουρεί.

Υπάρχει παραλλαγή του θρύλου όπου αντί για τον έμπορο ήταν μια αριστοκράτισσα. Αυτή ψώνιζε στο κέντρο της πόλης όταν χάθηκε ο μικρός γιος της. Κάλεσε αμέσως όσους συναντούσε, συμπεριλαμβανομένου του δημάρχου της πόλης, να τη βοηθήσουν να βρει το παιδί της. Τελικά το μικρό αγόρι βρέθηκε να ουρεί στη γωνία ενός μικρού δρόμου.

Ο πιο γνωστός θρύλος και λιγότερο ρεαλιστικός αφορά σε ένα νεαρό αγόρι που ξύπνησε από μια φωτιά. Κατάφερε να τη σβήσει ουρώντας πάνω της. Έτσι εμπόδισε να επεκταθεί στο κάστρο του τοπικού άρχοντα.